Titel: Wat Het Hart verwoest
Auteur: John Boyne
Uitgever: Meulenhoff
ISBN: 978 90 290 9232 6

Zou John Boyne ooit een niet-perfecte letter op papier gezet hebben? Na enkele boeken begin ik eraan te twijfelen. En ook “Wat het hart verwoest” past perfect in het rijtje meesterwerken van Boyne.

In “Wat het hart verwoest” gaat het om liefde, seksualiteit en vooral de taboes rondom dat thema. Het verhaal wordt opgehangen aan Cyril Avery, zoon van een ongehuwde moeder (eerste taboe) die is geadopteerd door de familie Avery. Pleegmoeder Maude schrijft boeken en wordt, tegen haar zin, razend populair wanneer haar man in een belastingschandaal terecht komt. Haar boeken bevatten duidelijke verwijzingen naar de misstappen van pleegvader Max. Beide benadrukken, overigens, dat Cyril geen echte Avery is. Hij moet vooral geen rare ideeën krijgen.

Wanneer Cyril kennismaakt met Julian, beginnen die rare ideeën echter al snel te komen. Want Cyril wordt verliefd. Hopeloos verliefd. Alleen homoseksueel zijn in het Ierland van net na de oorlog is -op zijn zachtst gezegd- geen pretje. Hij kampt met alle vooroordelen en onbegrip.

Jij bent geen homo

Een instant-klassieker is de scène waarin Cyril naar een huisarts gaat, om daar onder een valse naam een oplossing te zoeken voor zijn “ziekte”:

“‘Tja, ‘, vervolgde hij, ‘Waarom denk je dat je er eentje bent? Een vuile poot, bedoel ik.’
‘Heel simpel’, zei ik, ‘Ik voel me zowel fysiek als seksueel aangetrokken tot mannen.’
‘Nou, daarmee word je nog geen homoseksueel’, zei hij, en hij spreidde zijn handen in een gebaar van aanvaarding.
‘Echt niet?’, vroeg ik, lichtelijk verbluft. ‘Ik dacht van wel.’
‘Helemaal niet, helemaal niet’, zei hij, hoofdschuddend. ‘Je hebt gewoon teveel televisie gekeken, dat is alles.’
‘Maar ik heb helemaal geen televisie’, zei ik.
‘Ga je naar de film?’
‘Ja.’
‘Hoe vaak?’
‘Meestal eens per week.’
‘Nou, dat is het dan. Wat was de laatste film die je hebt gezien?’
‘Alfie’
‘Ken ik niet. Was die goed?’
‘Ik vond van wel,’ zei ik, ‘Mary-Margareth vond hem walgelijk, ze zei dat Michael Cain zich moest schamen. Ze noemde hem een smeerlap zonder enig zelfrespect.’
‘Wie is Mary-Margareth?’
‘Mijn vriendin’
Hij barstte weer in lachen uit en schoof naar voren op zijn stoel, vulde zijn pijp nog eens en stak hem aan met een serie pufjes waarvij de brandende tabak van rood zwart werd en daarna weer rood. ‘Luister eens naar jezelf, Tristan,’ zei hij,’Als je een vriendin hebt, dan ben je absoluut geen homoseksueel’. (p.224-225)

Vervolgens noemt de arts namen van bekende mannen, om Cyril met een injectienaald in zijn ballen te prikken wanneer er ook maar enige beweging. Welkom in het Ierland van de jaren vijftig…

Taboes

John Boyne brengt in dit ongelofelijk sterke boek alle taboes van vroeger (en nu) naar voren: tienerzwangerschappen, leeftijdsverschillen, de veel te grote rol van de Katholieke kerk, adoptie en het opgroeien zonder vaste identiteit, homoseksualiteit, liefde op latere leeftijd, AIDs. Al deze thema’s weeft hij op een wonderlijke wijze aan elkaar tot één geheel, waarbij hij personen steeds weer bij elkaar brengt, ongeacht het decennium waarin hij de volgende fase van zijn verhaal laat plaatsvinden.

Sommige ontmoetingen zijn wel bijzonder toevallig, maar zijn in de loop van dit ruim 600 pagina’s dikke boek volstrekte logisch en acceptabel.

Niet van kaft tot kaft

Ondanks de zware kost die John Boyne op mijn bordje heeft gelegd, was het lezen van dit boek een ware beleving. Ik had graag willen zeggen dat ik dit boek verslonden had, in één ruk van kaft tot kaft uitgelezen en meer van dergelijke clichés.

De waarheid is dat dit niet het geval is. “Wat het hart verwoest” is echt geen boek dat je er even bijpakt terwijl je op de trein zit te wachten. Het is ook geen boek dat je even in een weekendje wegleest. Daarvoor is dit boek veel te heftig.

Sommige stukken zijn grappig, sommige delen lezen een beetje als een thriller. Maar andere delen hebben me enorm aangegrepen. Meerdere keren kón ik simpelweg niet verder lezen, zo werd ik geraakt door hetgeen Boyne beschrijft. En dat terwijl ik me toch echt in geen van de personages herken. Niet in de homoseksueel, niet in de aseksueel, niet in de hyper-heteroseksueel. Geen van de personages is voor mij herkenbaar, maar Boyne weet feilloos de universele emoties te raken.

Want uiteindelijk zijn we allemaal op zoek naar een beetje geluk, liefde en geborgenheid. En allemaal maken we mee dat we daarin gekwetst worden. In “Wat het hart verwoest” worden velen gekwetst, vanwege allerlei redenen. En elk van die redenen is geloofwaardig, waardoor je je -ondanks de verschillen- toch met de personages kunt identificeren.

Soms iets te, want ik zat meerdere keren met het boek op schoot, de tranen in de ogen (en op de wangen) terwijl ik verwoedde pogingen deed om de knoop in mijn buik te ontwarren. Dat nare, vastzittende gevoel dat je krijgt wanneer je door emoties overmand wordt.

Het moge duidelijk zijn: Boyne raakt bij mij een gevoelige snaar, om niet te zeggen het geheel van een gevoelig snaarinstrument.

Ik doe dit niet vaak, maar…

waardering: 10/10

Lees “Wat het hart verwoest” zelf!

Het bericht Wat het hart verwoest – John Boyne verscheen eerst op Lekker lezen.