Nederlandse Universiteiten staan steeds minder vaak te springen om onderzoekers en promovendi toe te laten die een beurs van de Chinese overheid krijgen. De onderwijsinstellingen beschouwen het Chinese beurssysteem in toenemende mate als een risico. Verder accepteren ze niet langer aanvragen van studenten die studeren op een universiteit die nauwe banden heeft met het Volksbevrijdingsleger. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) start een onderzoek naar de risico’s van beurzen die door de Chinese overheid worden gefinancierd.

Dat blijkt uit een rondgang van dagblad Trouw langs twaalf universiteiten.

Duizenden Chinese studenten ontvangen studiebeurs

Het draait om de China Scholarship Council of CSC-beurs. Chinese studenten die deze beurs toegewezen krijgen, mogen op kosten van de Chinese staat in ons land studeren en promoveren. Nederlandse Universiteiten hoeven hier niet voor te betalen.

Aanvankelijk leek deze sponsoring voordelig uit te pakken voor Nederlandse universiteiten. Inmiddels zien steeds meer onderwijsinstellingen het als een risico. Zeker als het gaat om onderzoeksgebieden waar technologieën voor zowel civiele als militaire toepassingen ingezet kunnen worden, zoals nano- en kwantumtechnologie, halfgeleiders en kunstmatige intelligentie. Dergelijke technologie noemen we ook wel dual-use technology.

In ons land zijn er zo’n 2.000 Chinese studenten die een CSC-beurs krijgen van Chinese regering.

Nederlandse universiteiten terughoudender tegenover Chinese promovendi

Meer en meer Nederlandse universiteiten zijn terughoudender in hun toelatingsbeleid. Zo laat de TU Delft niet langer promovendi met een CSC-beurs toe op gevoelige onderzoeksgebieden. Onderzoekers met banden met de ‘Seven Sons’ -een groep van zeven universiteiten die nauwe banden hebben met het Volksbevrijdingsleger- of de National University of Defense Technologie (NUDT) zijn evenmin welkom.

De rector van de Wageningen University zegt tegenover Trouw dat zijn universiteit eveneens terughoudender is geworden met Chinese promovendi. De Universiteit Utrecht kiest er zelfs voor om geen gesprekken aan te gaan met Chinese bursalen.

Chinese studenten moeten trouw zweren aan Communistische Partij

Critici zijn bang dat militair kennis en technologische gevoelige kennis in handen van de Chinese overheid en het leger terecht komt. Dat is mogelijk gebeurd met informatie over Nederlandse pantservoertuigen. De Tweede Kamer vond dat het ministerie van Defensie heeft zitten slapen.

“Het kabinet gebruikt zelf grote woorden als het gaat over Chinese beïnvloeding. Maar die woorden zijn weinig waard als je zelf al tien jaar lang militair-strategische informatie deelt met een bedrijf dat in Chinese handen is, en dat zelf niet doorhebt”, zo zei Tweede Kamerlid Kati Piri (PvdA) over deze kwestie.

Wat universiteiten eveneens zorgen baart, is dat Chinese studenten en promovendi een document moeten ondertekenen waarin ze trouw zweren aan de Communistische Partij. Verder moeten ze beloven dat na het behalen van hun PhD minimaal twee jaar terugkeren naar China. Familieleden dienen garant te staan voor de studievoortgang.

Universiteiten zien niets in algeheel verbod op Chinese onderzoekers

Een algeheel verbod op Chinese onderzoekers zien de meeste universiteiten niet zitten. “Als we willen blijven meedoen in de top van de wetenschap, kunnen we niet zeggen dat we hun kennis niet willen”, vertelt Han van Krieken van Trouw. Hij is voorzitter van de Europese werkgroep van de Vereniging Universiteiten en rector van de Radboud Universiteit.

Nederlandse universiteiten halen alles uit de kast om hun gevoelige militaire en technologische kennis te beschermen. Daarvoor worden onder meer kennisteams ingezet. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) adviseren onderzoekscentra hoe ze kennisdiefstal tegen kunnen gaan.

Nederlandse kennis in Chinese handen

Veiligheids- en inlichtingendiensten waarschuwen al jaren voor cyberspionage door China. In mei 2021 schreef NRC een artikel waarin de krant suggereerde dat tientallen onderzoekers aan de TU Delft nauwe banden hadden met het Chinese leger. Toenmalig minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ingrid van Engelshoven zei dat er geen bewijs was dat Nederlandse kennis was overgedragen aan het Chinese leger.

Uit onderzoek van RTL Nieuws bleek het tegendeel. De nieuwszender schreef dat het Chinese leger aast op technologische kennis van Europese universiteiten. Tientallen Chinese wetenschappers hadden een door de Chinese staat bekostigde aanstelling bij een Nederlandse universiteit.

Jan Swillens, directer van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), waarschuwde voor de samenwerking tussen Nederlandse universiteiten en Chinese militaire wetenschappers. “Hoogwaardige Nederlandse kennis komt terecht in Chinees wapentuig en dat is zorgelijk.” Mark Voskuijl, hoogleraar wapen- en luchtvaartsystemen van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), zei dat Chinese onderzoekers hoogwaardige kennis mee naar huis nemen.