Titel: De Wereld Volgens Darp. De nagalm van de Koude Oorlog sinds de val van de Muur
Auteur: Frank Westerman
Uitgever: Querido Fosfor
ISBN: 978 90 214 1966 4

Het nieuwste boek van Frank Westerman (1964) draagt de titel “De wereld volgens Darp”. De ondertitel luidt “De nagalm van de Koude Oorlog sinds de val de Muur”. Dit wekt de indruk dat we in dit boek te maken hebben met een boek waarin de schrijver een reportagereis langs de ruïnes van de Koude Oorlog anno 2019 maakt, waarbij hij de balans opmaakt van de situatie in de landen waar het communisme de heersende staatsideologie was (alleen Cuba is tegenwoordig officieel nog communistisch).

Helaas is dit laatste maar zeer ten dele het geval: Van de tweeëndertig stukken (inclusief proloog en epiloog), die in “De wereld volgens Darp” verzameld zijn, verschenen er maar liefst zesentwintig in de periode 1989-2002, in verschillende kranten, tijdschriften en boeken. Dat is lang geleden en daardoor maken grote delen van het boek een gedateerde indruk.

Darp

In de jaren voor hij ging studeren, en in Assen woonachtig was, droeg Frank Westerman het hart al links en liep hij jaarlijks mee in de mars tegen de kernwapenopslag in het bos bij het Drentse dorp Darp. Van 1961 tot 1992 bevond zich buiten Darp een MMC (Munitie Magazijn Complex), dat in handen was van het 8ste Veldartillerie Detachement van de US Army, waar massavernietigingswapens opgeslagen waren.

Hij wordt terecht gezien als een grootmeester van de literaire non-fictie. Zijn werk is vele malen bekroond en in zestien talen verschenen. Voor Westerman geldt het adagium “truth is stranger than fiction” en dat is de reden dat hij nooit de noodzaak heeft gevoeld om zich aan fictie te wijden; de werkelijkheid is al bizar genoeg.

Hoe actueel is “De wereld volgens Darp”?

Delen van de proloog verschenen al in 2009 in Duitsland in het boek “Mit Links überleben”. Het eerste hoofdstuk van “De wereld volgens Darp” wordt gepresenteerd als speciaal voor deze bundel geschreven. Het verscheen echter, met een paar aanpassingen, gelijktijdig met dezelfde titel in het fotoboek “Darp. Een intiem portret van een dorpscultuur in beweging”, van fotograaf Frans Ohm. Dit essay is overigens qua inhoud wel wat de wervingstekst op het boek belooft: een terugblik op de situatie bij Darp rond 1980 en een sfeerschets van de situatie, zoals die nu is.

Het tweede hoofdstuk “Het Securitate-dossier” speelt in de laatste dagen van het Roemenië van de communistische dictator Nicolae Ceaușescu. Hoewel voor dit boek geschreven, maar leunt het wel heel erg op een drietal artikelen die Westerman (deels samen met Bart Rijs) in de laatste maanden van 1989 in diverse kranten en tijdschriften publiceerde.

Het lijkt alsof Westerman er een gewoonte van heeft gemaakt zijn teksten te hergebruiken. De lijst gaat eigenlijk eindeloos door. Dit alles betekent dat er van een recente “reportagereis langs de ruïnes van de Koude Oorlog” nauwelijks of geen sprake is. Veel van de stukken in “De wereld volgens Darp” komen gedateerd en summier over. Bij menig verhaal blijft de lezer volledig in het ongewis over wat er bijvoorbeeld in Peru, sinds het in 1992 gepubliceerde “Aan het einde van het Lichtend Pad” gebeurd is, of hoe het de voormalige deelrepublieken van Joegoslavië sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is vergaan.

Correspondent in Oost-Europa

Frank Westerman deed als correspondent in Oost-Europa verslag van meerdere conflicten. Voor de Volkskrant schreef hij over het door burgeroorlog verscheurde Joegoslavië, dat in de periode 1992-1994 uiteenviel. Voor NRC Handelsblad verbleef hij in het roerige Moskou van rond de millenniumwisseling (1997-2002).

Over Joegoslavië heeft hij meerdere aangrijpende en meeslepende boeken geschreven, waaronder “De brug over de Tara” (1994),  dat later onder de titel “De slag om Srebrenica” in 2004 opnieuw werd uitgebracht. Over de voormalige Sovjet-Unie schreef hij onder meer het schitterende boek “Ingenieurs van de ziel” (2002), waarin hij de worsteling blootlegt van schrijvers in totalitaire tijden.

Stokkende productie

Als we kritisch kijken naar de productie van Frank Westerman sinds “Dier, bovendier” (2010) komen we veel oude wijn in nieuwe zakken tegen. Veel boeken van Westerman blijken uitwerkingen van eerdere verhalen, of een herdruk van eerder werk.

In 2016 verscheen er pas weer een volwaardig nieuw boek, het meermaals bekroonde “Een woord, een woord”. Hierin doet Westerman een gewaagde poging om de verhouding tussen het vrije woord en terreur te onderzoeken. In 2017 verscheen ‘In het land van de ja-knikkers’, een bundel waarin vierentwintig teksten en voordrachten zijn verzameld, die Westerman tussen en 1991 en 2016 over Nederland produceerde. In 2018 sloeg hij de plank mis met het min of meer geflopte ‘”Wij, de mens”, niet veel meer dan een slap aftreksel van de wereldwijde bestseller “Sapiens” (2011) van Yuval Noah Harari.

Noblesse oblige

En dan nu (2019) “De wereld volgen Darp”. Wat moet de lezer van 2019 met onderhoudend vertelde sfeerreportages over bijvoorbeeld het voormalige schrijversdorp Peredelkino vlak buiten Moskou (2002)? Of een verhaal over het door Rusland in 2014 van Oekraïne geannexeerde schiereiland de Krim (1997)? Hoe interessant is nog een interview met de minister van Buitenlandse Zaken onder Michail Gorbatsjov? Zelden of nauwelijks vertelt Frank Westerman hoe het landen en personen sinds het schrijven van het artikel is vergaan.

Ik zou tegen Frank Westerman willen zeggen: “noblesse oblige”. Ik ben ervan overtuigd dat Frank Westerman in de toekomst opnieuw prachtige boeken zal produceren. Maar hij moet stoppen met oude wijn in nieuwe zakken te verkopen. De publicatie van een aantal van Westerman’s laatste boeken doet gelukkig vermoeden dat de oude wijn nu toch echt op is.

Waardering: 5,5/10

Lees “De Wereld volgens Darp” zelf!

Het bericht De wereld volgens Darp – Frank Westerman. De nagalm van de Koude Oorlog sinds de val van de Muur verscheen eerst op Lekker lezen.