De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), wat wel de 'eerste multinational ter wereld' wordt genoemd, werd opgericht in maart 1602. Bijna tweehonderd jaar lang heerste de VOC over de handel in het oostelijke deel van de wereld. De tentoonstelling De wereld van de VOC (24 februari 2017 tot en met 7 januari 2018) in het Nationaal Archief in Den Haag brengt die geschiedenis tot leven en laat zien hoe een bedrijf een belangrijke rol in de wereldgeschiedenis heeft gespeeld. Aandelenhandel, speculeren en beleggen zijn termen die hun ontstaansgeschiedenis ontlenen aan de VOC. Zonder speculeren geen speculaas.

Alleenrecht

In de 17e en 18e eeuw was de VOC het grootste handelsbedrijf ter Wereld, met een vloot van meer dan honderd schepen, duizenden werknemers, zes vestigingen of kamers in Nederland en bijna dertig kantoren in Azië. De VOC verkreeg deze machtige positie dankzij het octrooi uit 1602, verleend door de Staten-Generaal. Dit octrooi, een van de topstukken uit de tentoonstelling, gaf de VOC het recht om als enige bedrijf vanuit Nederland handel te drijven in het oostelijk deel van de wereld. Minder bekend is dat de VOC als eerste beursgenoteerde bedrijf ook aan de basis stond van het beleggen op de beurs. De VOC was ontdekker van het permanente aandelenkapitaal en grondlegger van de Amsterdamse aandelenbeurs. De basis van de aandelenhandel lag in Amsterdam en zou zich daarna pas over de rest van de wereld verspreiden. De VOC wordt gezien als de eerste organisatie waarbij particulieren langdurig en op grote schaal deelnamen in het bedrijfskapitaal. Nog voordat het eerste schip op weg was naar Azië, werden de aandelen op de beurs verhandeld. Deze revolutie in bedrijfsfinanciering gaf de VOC een geweldige voorsprong op de concurrenten.

Op diverse plekken in de tentoonstelling ziet de bezoeker dat het verleden nog op verschillende manieren doorwerkt in het heden. Journalist Joris Luyendijk vertelt over de parallellen met de huidige financiële sector. Zo werd al in de VOC-tijd de aandelenmarkt gemanipuleerd. Tegenwoordig zijn er nog steeds debatten over de macht van de financiële sector.

De wereld van de VOC
Het Nationaal Archief bewaart 1,2 kilometer VOC-archief. Voor tientallen landen in Azië en zuidelijk Afrika is dit archief een belangrijke bron voor hun geschiedenis van de 17e en 18e eeuw. Dit is de reden dat UNESCO in 2003 het complete VOC-archief heeft opgenomen in het Memory of the World Register. Het Nationaal Archief brengt dit bijzondere materiaal nu voor het eerst samen in de tentoonstelling De wereld van de VOC. Unieke kaarten, scheepsjournalen, brieven en tekeningen nemen de bezoeker mee op ontdekkingsreis langs 200 jaar geschiedenis.

Het bericht Geen Speculaas Zonder Speculeren verscheen eerst op Altijd Blijven Leren.