| Εξώφυλλο της αγγλικής συλλεκτικής έκδοσης του 3ου Stage του Neon Genesis Evangelion, ενός από τα λίγα μάνγκα που δημιουργήθηκαν μετά το αντίστοιχο άνιμε. |
Μάνγκα (ιαπωνικά: 漫画, αγγλικά: manga) στα ιαπωνικά σημαίνει "γελοιογραφίες". Εκτός Ιαπωνίας, ο όρος αναφέρεται συνήθως στα ιαπωνικά κόμικς. Τα μάνγκα αναπτύχθηκαν από την ανάμειξη ουκίγιο-ε και δυτικής τεχνοτροπίας ζωγραφικής, και έφτασαν στη σημερινή τους μορφή λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κάποια μάνγκα που παράγονται στην Ιαπωνία διασκευάζονται σε άνιμε, όταν το εμπορικό ενδιαφέρον έχει ήδη διασφαλιστεί. Συχνά, κάποια στοιχεία τροποποιούνται έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι ελκυστικό σε μεγαλύτερο κοινό ή για να ικανοποιεί διάφορους κανονισμούς. Τα πιο διάσημα μάνγκα είναι τα Shōnen που απευθύνονται σε αγόρια εφηβικής ηλικίας με τα πιο πετυχημένα να είναι το Dragon Ball, το One Piece και το Naruto.
Προέλευση
Σε κατά λέξη μετάφραση μάνγκα σημαίνει "τυχαίες (ή παράξενες) εικόνες". Η λέξη μπήκε σε κοινή χρήση μετά τη δημοσίευση του Hokusai Manga (Χοκουσάι Μάνγκα) (北斎漫画) τον 19ο αιώνα. Αυτό περιείχε ταξινομημένα σχέδια του καλλιτέχνη Hokusai της τεχνοτροπίας ukiyo-e (Ουκίγιο-ε) (浮世絵). Παρόλα αυτά, τα gi-ga (γκι-γκα) (κατά λέξη μετάφραση: "αστείες εικόνες") που ζωγραφίζονταν τον 12ο αιώνα από διάφορους καλλιτέχνες, περιέχουν πολλές ιδιότητες των μάνγκα όπως είναι η έμφαση στην ιστορία και οι απλές, καλλιτεχνικές γραμμές.
Τα μάνγκα αναπτύχθηκαν από την ανάμειξη ουκίγιο-ε και δυτικής τεχνοτροπίας ζωγραφικής. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν το εμπόριο με την Ιαπωνία, η τελευταία επεδίωκε να εκσυγχρονιστεί και να φτάσει τις υπόλοιπες χώρες. Για αυτό το λόγο, εισήγαγαν δυτικούς καλλιτέχνες να διδάξουν έννοιες όπως η γραμμή, η μορφή και το χρώμα στα οποία δε δίνονταν ιδιαίτερη σημασία στο ουκίγιο-ε (Εκεί, η ιδέα την οποία αντιπροσώπευε η εικόνα θεωρούνταν σημαντικότερη). Τα μάνγκα, όπως έγιναν γνωστά τον 20ο και 21ο αιώνα ξεκίνησαν λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άρθηκε η απαγόρευση για ό,τι μη-προπαγανδιστικό και πολλοί εκδότες άρχισαν να εμφανίζονται.
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ο όρος μάνγκα αναφερόταν στα κόμικς, παρόλο που στη Ιαπωνία αυτή η λέξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει παιδικά κινούμενα σχέδια. Η αντίστοιχη αγγλική λέξη (κόμικ) είναι ο περισσότερο χρησιμοποιούμενος όρος. Δύσκολα μπορεί να θεωρηθούν ισοδύναμα με τα αμερικανικά κόμικς, αφού τα μάνγκα είναι πολύ σημαντικότερο μέρος της ιαπωνικής κουλτούρας από ότι τα κόμικς για την αμερικανική. Χαίρουν σεβασμού τόσο σαν τέχνη όσο και σαν μια μορφή λαϊκής λογοτεχνίας. Όπως και τα αμερικανικά κόμικς, έτσι και τα μάνγκα έχουν υποστεί κριτική τόσο για τα μεγάλα ποσά βίας όσο και για διάφορα σεξουαλικά θέματα που φιλοξενούν στις σελίδες τους. Από την άλλη μεριά, δεν έχει γίνει καμιά επίσημη προσπάθεια ούτε θέσπιση νόμου για να περιορίσει τη θεματολογία των μάνγκα (εξαίρεση: Απαγορεύεται η πώληση σε μεγάλο βαθμό απρεπούς υλικού). Αυτού του είδους η ελευθερία επέτρεψε στους δημιουργούς να φτιάξουν μάνγκα για κάθε ηλικία και για πάρα πολλά θέματα.
Μορφή
Τα περιοδικά μάνγκα έχουν συνήθως πολλές σειρές που εξελίσσονται παράλληλα. Σε κάθε τεύχος αφιερώνονται περίπου 20–40 σελίδες για κάθε σειρά. Τα περιοδικά αυτά συνήθως τυπώνονται σε χαμηλής ποιότητας χαρτί εφημερίδας και το μέγεθός τους εκτείνεται από 200 μέχρι και 850 σελίδες. Περιέχουν, ακόμη, μικρές αυτοτελείς ιστορίες και yonkoma (四コマ) (το αντίστοιχο του αγγλικού comic strip). Κάποιες σειρές μπορεί να συνεχίζονται για χρόνια αν είναι επιτυχημένες. Πολλές φορές οι δημιουργoί δημοσιεύουν αυτοτελείς ιστορίες με τις ιδέες που έχουν ώστε να γίνουν γνωστοί. Αν λάβουν καλές κριτικές τότε συνεχίζουν.
Όταν μια σειρά συνεχιστεί για αρκετό καιρό, τότε τα επεισόδια δημοσιεύονται πολλά μαζί σε έναν τόμο στο μέγεθος κανονικού βιβλίου που ονομάζεται tankōbon (τανκόουμπον). Αυτοί οι τόμοι έχουν καλύτερης ποιότητας χαρτί και αγοράζονται από όσους θέλουν να προφτάσουν την ιστορία στο περιοδικό ή βρίσκουν το κόστος των εβδομαδιαίων ή μηνιαίων περιοδικών απαγορευτικό. Τελευταία, εκδίδονται "πολυτελείς" εκδόσεις καθώς η ηλικία των αναγνωστών μεγαλώνει και η ανάγκη για κάτι ιδιαίτερο αυξάνεται. Τα παλιά μάνγκα επίσης επανεκδίδονται με ακόμη χαμηλότερης ποιότητας χαρτί και πωλούνται 100 yen το καθένα.
Τα μάνγκα κατηγοριοποιούνται κυρίως ανάλογα με την ηλικία και το φύλο του κοινού στο οποίο απευθύνονται. Πιο συγκεκριμένα, βιβλία και περιοδικά που απευθύνονται σε αγόρια (shōnen) και κορίτσια (shōjo) διακρίνονται από το εξώφυλλο και τοποθετούνται σε διαφορετικά ράφια στα περισσότερα βιβλιοπωλεία.
Στην Ιαπωνία υπάρχουν τα μανγκα κίσσατεν (manga kissaten), ένα είδος καφετέριας στις οποίες συγκεντρώνονται άτομα για να πιουν καφέ και να διαβάσουν μάνγκα.
Πολλά πράγματα στην Ιαπωνία εμφανίζονται στην ίδια μορφή με τα μάνγκα. Ένα από αυτά είναι οι αφίσες επικυρηγμένων εγκληματιών.
Τα μάνγκα εκτός Ιαπωνίας
Πολλά μάνγκα έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες σε αρκετές χώρες όπως η Κορέα, η Κίνα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Βραζιλία και φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στην τελευταία, τα μάνγκα αποτελούν ακόμη μικρή βιομηχανία σε σύγκριση με την τεράστια διείσδυση που έχουν παρουσιάσει τα anime. Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να τα προμηθευτεί είτε από ηλεκτρονικά καταστήματα είτε από τα λίγα βιβλιοπωλεία που τα εισάγουν.
Παραδοσιακά, τα μάνγκα γράφονται από τα δεξιά προς τα αριστερά και έτσι εκδίδονται στην Ιαπωνία. Μερικές φορές, όταν εκδίδονται σε χώρες όπου τα κόμικς κανονικά διαβάζονται από τα αριστερά προς τα δεξιά, η εικόνα αντιστρέφεται για να μη μπερδεύονται οι αναγνώστες. Όμως πολλοί δημιουργοί, (όπως ο Akira Toriyama, δημιουργός του Dragonball) δεν ενέκριναν την τροποποίηση των έργων τους με αυτόν τον τρόπο. Πλέον, εξ' αιτίας της απαίτησης τόσο των δημιουργών όσο και των οπαδών, τα περισσότερα manga εκδίδονται χωρίς καμία τροποποίηση στην εικόνα.
Η δημοτικότητα των μάνγκα έχει οδηγήσει πολλές αμερικανικές εταιρίες να εκδίδουν δικά τους έργα, εμπνευσμένα από τα μάνγκα, στα οποία εφαρμόζονται οι ίδιες τεχνικές στο σχέδιο και στην ανάπτυξη της ιστορίας με τα ιαπωνικά μάνγκα. Το πρώτο τέτοιο έργο έγινε πραγματικότητα όταν το 1985 ο Ben Dunn (ιδρυτής της Antarctic Press) εξέδωσε το Mangazine και το Ninja High School.
Παρά το γεγονός ότι η εταιρία αυτή αναφέρεται σε τέτοια έργα με τον όρο "American Manga", δε δημιουργούνται όλα από Αμερικανούς. Πολλοί καλλιτέχνες που δουλεύουν στην εταιρία Seven Seas Entertainment σε σειρές όπως το Last Hope και το Amazing Agent Luna είναι Φιλλιπινέζοι ενώ μια άλλη εταιρία, η TOKYOPOP, απασχολεί Κορεάτες και Ιάπωνες καλλιτέχνες για να δουλέψουν σε τίτλους όπως το Warcraft και το Princess Ai.
Τεχνοτροπία
Σε γενικές γραμμές, η τεχνοτροπία των μάνγκα είναι πολύ εύκολα αναγνωρίσιμη. Συνήθως, δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις γραμμές παρά στη μορφή. Η αφήγηση και η τοποθέτηση των καρέ διαφέρουν από τα δυτικά κόμικς. Τα καρέ διαβάζονται από τα δεξιά προς τα αριστερά. Ενώ το σχέδιο μπορεί να φαίνεται πολύ ρεαλιστικό ή πολύ "παιδικό", συχνά παρατηρείται ότι οι χαρακτήρες μοιάζουν "δυτικοποιημένοι" ή ότι έχουν μεγάλα μάτια. Το τελευταίο έχει γίνει μόνιμο χαρακτηριστικό των μάνγκα και των άνιμε από τη δεκαετία του 1960 όταν ο Οσάμου Τεζούκα (δημιουργός του Astro Boy, θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης τέχνης των μάνγκα) άρχισε να τα σχεδιάζει με αυτόν τον τρόπο, μιμούμενος την τεχνοτροπία των αμερικανικών κινουμένων σχεδίων της Disney. Δεν ενστερνίζονται, όμως, όλοι οι δημιουργοί μάνγκα τις συμβάσεις σε άνιμε. Τέτοια παραδείγματα είναι τα Akira, Sailor Moon, Dragon Ball και Ranma ½, που κατέστησαν δημοφιλή τα μάνγκα και στο δυτικό κόσμο.
Αρκετοί δημιουργοί μάνγκα πιστεύουν πως οι χαρακτήρες και οι ιστορίες τους δε χρειάζεται να είναι απόλυτα ορισμένοι με σαφήνεια. Έτσι, σε μια ιστορία μπορεί οι χαρακτήρες να αλληλεπιδρούν με διάφορους τρόπους, ενώ στην επόμενη ιστορία της ίδιας σειράς να μη γνωρίζονται καν.
Επιρροές
Τα μάνγκα έχουν επί πολλά χρόνια επηρεάσει την παγκόσμια σκηνή των κόμικς και των κινουμένων σχεδίων. Αμερικανοί δημιουργοί εναλλακτικών κόμικς, όπως ο Φρανκ Μίλλερ και ο Σκοτ ΜακΚλάουντ επηρεάστηκαν σε κάποιο βαθμό από μάνγκα σε μερικά από τα έργα τους.
Παρά το γεγονός ότι καλλιτέχνες όπως οι Brian Wood και Becky Cloonan με το Demo και ο Bryan Lee O'Malley με το Lost At Sea είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από την κυρίαρχη (αγγλικό "mainstream") τεχνοτροπία των μάνγκα, το έργο τους έχει τύχει αναγνώρισης και εκτός των κύκλων των οπαδών μάνγκα και Anime. Αυτό συμβαίνει επειδή έχουν και άλλες επιρροές ώστε το έργο τους να είναι πιο ευληπτο από όσους δε διαβάζουν Manga.Παρόλα αυτά, οι ρίζες τους βρίσκονται στην υποκουλτούρα των μάνγκα και των Anime.
Ο Αμερικανός καλλιτέχνης Paul Pope δούλευε στην Ιαπωνία για τον εκδοτικό οίκο Kodansha για την ανθολογία μάνγκα Afternoon. Πρωτού απολυθεί, είχε αναπτύξει διάφορες ιδέες τις οποίες τελικά εξέδωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον τίτλο Heavy Liquid. Το αποτέλεσμα ήταν το έργο του να έχει ισχυρές επιρροές από από τα μάνγκα, όχι όμως από την διεθνή υποκουλτούρα των otaku.
Στη Γαλλία υπάρχει το κίνημα "La nouvelle manga" που ξεκίνησε από τον Frédéric Boilet. Σκοπός του είναι να συνδιάσει τα "ώριμα" μάνγκα που καταπιάνονται με την καθημερινή ζωή και την τεχνοτροπία των Γαλλο-Βελγικών κόμικς. Το κίνημα περιλαμβάνει τόσο Ιάπωνες όσο και Γάλλους δημιουργούς.
Επιπλέον, υπάρχουν πολλοί ερασιτέχνες δημιουργοί οι οποίοι επηρεάζονται αποκλειστικά από την τεχνοτροπία των μάνγκα. Κάποιοι από αυτούς έχουν ιδιόκτητους εκδοτικούς οίκους και μερικά πονήματά τους (σε μορφή webcomics) χαίρουν μεγάλης δημοτικότητας. Αυτοί αναγνωρίζονται κυρίως μέσα στους κύκλους των οπαδών μάνγκα και Anime. Άνθρωποι που βρίσκονται εκτός αυτών των κύκλων υποστηρίζουν ότι αυτά τα έργα εστιάζουν υπερβολικά στην υποκουλτούρα των otaku και αδυνατούν να διηγηθούν ιστορίες που μπορούν να γίνουν αποδεκτές από ευρύτερο κοινό.
Αυτοσχεδιασμός
Μερικοί δημιουργοί μάνγκα φτιάχνουν επιπρόσθετο, μη-σχετικό με την υπόλοιπη σειρά, υλικό που λέγεται omake (σημαίνει επιπλέον). Μπορεί, επίσης, να δημοσιεύσουν ημιτελή σκίτσα που λέγονται oekaki.
Ανεπίσημα κόμικς φτιαγμένα από οπαδούς ονομάζονται dōjinshi (ντοουτζινσί) (同人誌). Μερικά συνεχίζουν την ιστορία από εκεί που την άφησε ο δημιουργός ενώ άλλα ξεκινούν μια εντελώς καινούρια ιστορία χρησιμοποιώντας τους πρωτότυπους χαρακτήρες (αντίστοιχο του αγγλικού fan fiction). Επιπρόσθετα, άλλα ντοουτζινσί εκδίδονται από ερασιτέχνες εκτός της κυρίαρχης (mainstream) αγοράς. Η Comiket, το μεγαλύτερο συνέδριο κόμικς που διοργανώνεται δύο φορές το χρόνο στο Τόκυο, συγκεντρώνει πάνω από 400 χιλιάδες ανθρώπους στις τρεις ημέρες που διαρκεί και είναι αφιερωμένο στα ντοουτζινσί.
Γλωσσικές σημειώσεις
Στα ιαπωνικά τα ουσιαστικά δεν έχουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τον αριθμό. Έτσι, το μάνγκα είναι και ο ενικός και ο πληθυντικός. Γράφεται 漫画 και κυριολεκτικά σημαίνει "αστεία εικόνα".
Mangaka (μάνγκα-κα) (漫画家) είναι στην ιαπωνική η λέξη που περιγράφει τον δημιουργό μάνγκα.
Κατηγορίες
Πολλά είδη εφαρμόζονται το ίδιο καλά στα άνιμε (που συνήθως είναι διασκευές μάνγκα) και στα ιαπωνικά βιντεοπαιχνίδια (μερικά από τα οποία είναι επίσης διασκευές μάνγκα). Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες μάνγκα:
Ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται
- Josei (τζοσέι) (ή redikomi ρεντικόμι) --> γυναίκες
- Kodomo (κοντόμο) (子供) --> παιδιά
- Seinen (σέινεν) (青年)--> άντρες
- Shōjo (σ'όουτζο) (少女)--> κορίτσια (μέχρι και εφηβικής ηλικίας)
- Shōnen (σ'όουνεν) (少年)--> αγόρια (μέχρι και εφηβικής ηλικίας)
Είδη
- Εναλλακτικά μάνγκα
- Gekiga (劇画) (δραματικές εικόνες)
- La nouvelle manga (Γαλλο-Βελγικό/Ιαπωνικό καλλιτεχνικό κίνημα)
- ημι-εναλλακτικό (δημοφιλείς εκδόσεις με ατομικιστική τεχνοτροπία)
- Μαγικά Κορίτσια (魔法少女) (mahō shōjo) (μαχόου σ'όουτζο)
- Mecha (Γιγαντιαία Ρομπότ) (μέκα)
- Moe (萌え) (Μόε, συνήθως περιγράφει οτιδήποτε ο αναγνώστης θεωρεί ελκυστικό)
- Shōjo-ai (Yuri, γιούρι ομοφυλοφιλικό (γυναίκες) ειδύλλιο)
- Shōnen-ai (Yaoi, γιαόι ομοφυλοφιλικό (άντρες) ειδύλλιο)
- Dōjinshi (同人誌) (Ντόουτζινσι) (φτιαγμένο από οπαδούς)
Δημοφιλείς σειρές shōnen
- Naruto (Ναρούτο) (Δράση/Φαντασία/Δράμα)
- One Piece (ワンピース) (Δράση/Φαντασία/Δράμα)
- Bleach (Δράση/Κωμωδία)
- Dragon Ball (ドラゴンボール) (Φαντασία/Δράση)
- Hunter x Hunter (Δράση/Φαντασία/Βία)
- Fullmetal Alchemist (鋼の錬金術師) (Φαντασία/Δράση)
- Fairy Tail (Κωμωδία/Φαντασία/Δράση/Δράμα)
- Death Note (Μυστήριο/Ψυχολογικό Θρίλερ/Υπερφυσικό Θρίλερ)
- InuYasha (Ινούγιασ'α) (犬夜叉) (Δράση/Φαντασία/Ειδύλλιο)
- Love Hina (Κωμωδία/Ειδύλλιο)
- Ranma ½ (らんま½) (Δράση/Κωμωδία)
- Rurouni Kenshin (Ρουρόουνι Κένσιν)(Ιστορικό/Δράση/Κωμωδία/Δράμα/Πολεμικές Τέχνες/Ειδύλλιο)
- Saint Seiya (Δράση/Φαντασία)
- Mahou Sensei Negima (Κωμωδία/Φαντασία/Πολεμικές τέχνες/Δράση/Ειδύλλιο)
- Sword Art Online (Επιστημονική Φαντασία/Δράση/Ειδύλλιο/Δράμα)
- shaman king (Δράση/Φαντασία/Υπερφυσικό)
- Jojo bizarre adventure (Δράση/Πολεμικές τέχνες/Υπερφυσικό/Περιπέτεια)
Δημοφιλείς σειρές shōjo
- Nana (Δράμα/Ειδύλλιο)
- Ceres, Celestial Legend (Ayashi no Ceres) (Υπερφυσικό/Ειδύλλιο)
- Boys Over Flowers (Hana Yori Dango) (Δράμα/Ειδύλλιο)
- Fruits Basket (Κωμωδία/Ειδύλλιο/Υπερφυσικό)
- Hana-Kimi (Χανά-Κιμί) (Hanazakari no Kimi-tachi e) (Κωμωδία/Ειδύλλιο/Δράμα)
- Kare Kano (Κάρε Κάνο) (His and Her Circumstances ή Kareshi Kanojo no Jijō) (Κωμωδία/Ειδύλλιο/Δράμα)
- Marmalade Boy (Κωμωδία/Ειδύλλιο/Δράμα)
- Please Save My Earth (Επιστημονική Φαντασία/Δράμα)
- Revolutionary Girl Utena (少女革命ウテナ) (Σ'όουτζο Κακουμέι Ουτένα) (Δράση/Δράμα)
- X/1999 (Υπερφυσικό)
- Candy Candy (Δράμα/Ειδύλλιο)
Δημοφιλείς σειρές seinen
- 3x3 Eyes (Φαντασία/Κωμωδία/Τρόμου)
- Angel Densetsu (Δράμα)
- Berserk (Μεσαίωνας/Φαντασία)
- Blade of the Immortal (Πολεμικές Τέχνες/Δράμα)
- Ghost in the Shell (Επιστημονική Φαντασία)
- Lone Wolf and Cub (Πολεμικές Τέχνες/Δράμα)
- MONSTER (Τρόμου/Δράμα)
- Hellsing (Δράση/Τρόμου)
Πηγή
This post first appeared on Στιχοποιήματα και κείμενα (blogspot), please read the originial post: here
