Titel: Achterland
Auteur: Caroline Brothers
Uitgever: Arbeiderspers
IBSN: 978 90 295 0684 7

“Achterland” bouwt voor op een literaire traditie .Onherbergzame (as)vlaktes zijn immers een geliefd onderwerp in de literatuur. Niemandslanden waar niks leeft en groeit. F. Scott Fritzgerald bracht ons zijn ‘Valley of Ashes’ tussen Gatsby’s optrekje en New York City. J.R.R. Tolkien liet Frodo en Sam de asvlakte Gorgoroth trotseren voordat ze de ring in Mount Doom konden gooien en nu introduceert Caroline Brothers een hedendaagse asvlakte, verspreid over heel Europa.
In de ‘Valley of Ashes’ keek God toe door de billboard-ogen van T.J. Eckleburg en donkere heer Sauron aanschouwde zijn Gorgoroth. Wie kijkt er dan over de vlakte van Caroline Brothers? Wij. Alle Europeanen.

Brothers zelf noemt haar asvlakte ‘hinterland’. En dat is het ook. Europa is een achterland voor de Afghaanse broers Aryan (14) en Kabir (8). Eerder vluchtten ze al met hun familie naar Iran, maar na de dood van hun ouders, oudere broer en later ook oudere zus zijn de jongens ook daar vertrokken. Vertrokken naar Londen. Via andere steden als stepping stones. Vertrokken naar Engeland: want daar vindt men mensenrechten wél belangrijk.

In het doolhof van hun vlucht hebben de jongens het mantra: “Kaboel – Teheran – Istanboel – Athene – Rome – Parijs – Londen” als levenslijn gebruikt. Ze hebben Istanboel achter zich gelaten en zijn onderweg naar Athene. Geschat moment van vertrek? Als de vrachtwagen ze ophaalt van de boerderij waar ze al maandenlang in erbarmelijke omstandigheden illegaal werk verrichten. En wanneer dat is, weet niemand.

Wat Aryan wél weet, is dat hij al 14 is en op tijd in Londen aan wil komen om nog naar school te kunnen gaan. School, waar hij kan oefenen met de computers en cijfers waar hij zo van houdt. Een bewijs van een rationele en gegronde inborst die wij in het Westen zo waarderen maar die in de rest van dit boek zo ver te zoeken is.

Want waar zit de ratio in Het Feit Dat een dergelijke reis maanden of jaren duurt? Waar is de ratio in het feit dat kinderen op straat slapen? Waar is de ratio in het feit dat Aryan en Kabir in één van de talloze plekken waar ze komen weg-geknuppeld worden door politie? Aryan begrijpt er zelf niks van: ze willen niks liever dan doorreizen maar dat mag en kan praktisch niet. Waarom jaagt de politie hen dan weg als ze nergens anders heen mogen? Dát gevoel, middenin Europa, is de asvlakte van Brothers. Ook hier groeit niks voor Aryan en Kabir, ook hier moeten ze overleven zoals gieren dat doen.

Vanzelfsprekend gaat dit de jongens niet in de (letterlijk en figuurlijk) koude kleren zitten. Kabir weet niet meer wie hij is en vraagt aan Aryan of ze nog Afghanen zijn, als ze het grootste deel van Kabirs leven niet meer in Afghanistan wonen. En Aryan lijkt symptomen van een posttraumatische stressstoornis te vertonen met hallucinatieachtige dromen.

In december schreef (nu voormalig-) Istanboel-correspondent Marloes de Koning in het NRC dat ze haar baan niet langer kon uitvoeren. Ze vergeleek Istanboel met een mozaïek. In de metro zag ze posters van lichterotische damesromans naast posters van theologische lectuur hangen. Istanboel als een mozaïek van verschillende levensstijlen en groepen mensen – dat is wat haar zo aansprak. Maar er ontstond wantrouwen en dreiging tussen die verschillende groepen, en daar kon ze niet in/mee werken. Caroline Brothers (ook buitenlandcorrespondent) gebruikt óók het beeld van Istanboel als mozaïek. In één van zijn koortsdromen droomt Aryan over de mozaïeken die hij in Istanboel zag en hoe die in duizenden stukjes vallen. De verdeeldheid die Marloes de Koning zag, kan moeiteloos overgeheveld worden naar het Istanboel uit Aryans droom.

“Achterland” is een boek dat dringend geschreven moest worden en we mogen dankbaar zijn dat Caroline Brothers dat heeft gedaan. Met stijl bovendien. Vaak balanceert Brothers schrijven op het randje van proza en poëzie. En vaker grijpt haar schrijfstijl de lezer bij de lurven. Het enige probleem van dit boek is dat het in de meeste gevallen preken voor eigen parochie is.

Want wie leest dit? Mensen die zich kunnen inleven in vluchtelingen. Wie heeft er iets aan om dit te lezen? Nou ja, eigenlijk iedereen. Maar vóóral de mensen die niet zo vluchteling-lievend in het leven staan. Want iedere Europeaan zou op de hoogte moeten zijn van deze eindeloze vlakte. Iedere Europeaan moet weten dat een asgrijs bestaan en een asgrijze toekomst soms net zo erg is als een bloedrode oorlog.

Waardering: 9/10

Lees “Achterland” zelf!

Het bericht Achterland – Caroline Brothers verscheen eerst op Lekker lezen.