Het is goed mis in Chernarus: bijna iedereen is dood en jij straks ook. Hoezeer je ook je best doet op een van de Day Z-servers, en het uitgestrekte Centraal-Europese land uitkamt op water, voedsel, medicijnen en wapens, en nobel samenwerkt met andere spelers, als je weet te overleven is dat slechts tijdelijk. Want er kan van alles fout gaan. Als je valt, breek je je benen, waardoor je niet meer kan lopen. Je kan infectieziektes oplopen of flauwvallen door een te lage bloeddruk. Zelfs je lichaamstemperatuur is van belang. En dan word je ook nog belaagd door bloeddorstige zombies én medespelers, bandieten die het op je spullen hebben gemunt.

De dood is onvermijdelijk, en in Day Z weegt hij ook nog eens zwaarder dan in andere games, omdat je alles kwijtraakt en helemaal opnieuw moet beginnen. De eerste keer is dat niet erg, je houdt het dan toch niet langer dan tien minuten vol. Maar wat als je een uur en vijf minuten hebt gespeeld, zoals de gemiddelde sessie duurt volgens de website? En wat als je al dagen achtereen in leven bent, zoals geoefende spelers doen? Dan hakt het erin. En dat geeft Day Z een ongewone kracht. Fouten worden harder afgestraft, waardoor de beslissing over wat je straks gaat doen veel zwaarder weegt, met een ongekend spannend spel als gevolg.

Permadeath

Zo’n strenge gamedood bestaat al langer. Er is zelfs een naam voor: Permadeath. Maar voorheen zag je dit vrijwel alleen in obscure games die door een klein groepje liefhebbers werden gespeeld. Makers van online rollenspellen zoals Everquest (1999) experimenteerden ermee, maar werden afgestraft door hun spelers: die vonden er niks aan om hun met moeite opgebouwde spelpersonage kwijt te raken.

In populaire games zat het eigenlijk alleen in afgezwakte vorm. Zo kon je in Steel Battalion (2002) met schietstoel en al ontsnappen als je looprobot op ontploffen stond. Alleen als je dit vergat, volgde de permadeath. En in het strategische Fire Emblem (1990) bestuurde je niet één held, maar een heel leger, waarin de individuele soldaten blijvend stierven. Voorzichtig spelen was verstandig, maar één held kon je best missen. Het avontuur ging gewoon verder.

Afgezwakte vorm

Inmiddels lijkt de permadeath begonnen aan een opmars. Dat komt onder andere door de steeds populairdere indiegames, waaronder roguelikes, rollenspellen waarin je zo diep mogelijk in een kerker moet afdalen. Hoe idioot complex games als Dwarf Fortress (2006) ook zijn, waarin zelfs het zoutgehalte van de grond wordt gemodelleerd, via internet kunnen ze een aanzienlijke groep fans opbouwen. Spelunky (2012) bracht het principe onlangs naar het toegankelijke platformgenre en zelfs in online rollenspellen is het nu soms acceptabel, zoals in Realm of the Mad God (2010). Daarin bouw je een personage op, maar gaat dit razendsnel: de game is bedoeld om in één sessie uit te spelen.

De trend staat haaks op de traditionele commerciële game, die de afgelopen jaren in het algemeen juist makkelijker werd en de speler meer aan het handje nam. Het lijkt zelfs in te gaan tegen een van de basisprincipes van games: vrijuit kunnen experimenteren en het, als het mis gaat, altijd nog eens kunnen proberen. Al kun je ook met permadeath natuurlijk opnieuw beginnen: Een Game Waarvan het schijfje zichzelf vernietigt à la Mission Impossible is vooralsnog niet gesignaleerd, net als, spectaculairder nog, een game waarvan je als speler werkelijk komt te overlijden.

Destructief

Toch kan het gevolg van een permadeath behoorlijk destructief zijn. Alle onderdelen vinden om een autowrak te repareren in Day Z kan vele uren in beslag nemen. Raak je dat kwijt, dan heb je de neiging om je hoofd tegen een muur te slaan. En in het populaire bouwspel Minecraft (2009) zit een hardcorestand waarin als je doodgaat je hele spelwereld verdwijnt. Ook als je weken bezig bent geweest met de mooiste bouwwerken, die zowat als een tweede thuis zijn gaan aanvoelen. Dat is pijnlijk, maar op een goede manier: van games die zo’n waarachtig en diep gevoel van verlies oproepen mogen er veel meer komen.

Dit artikel stond eerder in nrc.next.