"You Can't Wake Up If You Don't Fall Asleep!"

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

Lala… Land ή City of Stars!

Αυτή είναι η 11η μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στο Χιούστον του Τέξας την Πρωτομαγιά του 1969 Αμερικανός σκηνοθέτης. Έχει ενδιαφέρον νομίζω να παραθέσουμε την πλήρη φιλμογραφία του σε ότι αφορά τις μεγάλου μήκους ταινίες: «Κλέφτες κατά λάθος» (Bottle Rocket, 1996), «Ο αρχάριος» (Rushmore, 1998), «Οικογένεια Τένενμπαουμ» (The Royal Tenenbaums, 2001), «Υδάτινες ιστορίες» (The Life Aquatic with Steve Zissou, 2004), «Ταξίδι στο Darjeeling» (The Darjeeling Limited, 2007), «Ο απίθανος κύριος Φοξ» (Fantastic Mr. Fox, 2009), «Ο έρωτας του φεγγαριού» (Moonrise Kingdom, 2012), «Ξενοδοχείο Grand Budapest» (The Grand Budapest Hotel, 2014), «Το νησί των σκύλων» (Isle of Dogs, 2018) και «Η γαλλική αποστολή» (The French Dispatch, 2021). Όλες οι ταινίες του, εκτός από την πρώτη, είχαν κινηματογραφική διανομή στην Ελλάδα. Όλες του οι ταινίες, εκτός από την τελευταία, είχαν ελληνικό τίτλο κατά τη διανομή τους στην Ελλάδα. Σε όλες του τις ταινίες (μα σε όλες!) συνυπογράφει το σενάριο! Σε όλες τις ταινίες του, εκτός από την πρώτη, συμμετέχει ο Bill Murray! Θα συμμετείχε και σε τούτη αλλά κόλλησε Covid λίγο πριν τα γυρίσματα και ο ρόλος του πήγε τελικά στον Steve Carell

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών, όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα. Είναι η τρίτη ταινία του Anderson που προβάλλεται στο φεστιβάλ των Καννών. Άλλες τέσσερις ταινίες του προβλήθηκαν στο φεστιβάλ Βερολίνου και μία στο φεστιβάλ Βενετίας. H επόμενη ταινία του έχει τίτλο «The Wonderful Story of Henry Sugar», είναι διάρκειας 37 λεπτών, βασίζεται σε ιστορία του Roald Dahl, θα προβληθεί στο Netflix κι έχει αμιγώς βρετανικό – κι άκρως εντυπωσιακό καστ – το οποίο δομείται από τους: Ralph Fiennes (που θα υποδυθεί τον συγγραφέα), Benedict Cumberbatch (που θα υποδυθεί τον Henry Sugar του τίτλου), Ben Kingsley, Rupert Friend, Dev Patel και Richard Ayoade.

Η υπόθεση: 1955, αρχές φθινοπώρου αλλά αίσθηση σαν καυτό καλοκαίρι, έρημος των νοτιοδυτικών ΗΠΑ. Εκεί βρίσκεται η Asteroid City με τους 87 μόνιμους κατοίκους της, μια... πόλη που είναι γνωστή για έναν γιγάντιο κρατήρα από μετεωρίτη ο οποίος έπεσε εκεί στις 23 Σεπτεμβρίου του 3007 π.Χ. και διατηρείται ακόμα άθικτος, ως αξιοθέατο. Κάθε χρόνο σε αυτήν την πόλη καταφθάνουν νεαροί αστεροσκόποι, οι οποίοι είναι υποψήφιοι για το βραβείο «Junior Stargazer». Στην Asteroid City υπάρχει παρατηρητήριο ουράνιων σωμάτων, μια ημιτελής γέφυρα για το πουθενά, κάκτοι, βράχοι, ένας δρόμος που την «κόβει» στη μέση και στον ορίζοντα μπορεί κάποιος να δει μέρα μεσημέρι «μανιτάρια» από πυρηνικές δοκιμές. Αυτό που ξεκινάει ως ένας φόρος τιμής στα επιτεύγματα των νεαρών αστεροσκόπων θα εξελιχθεί σε υποδοχή ενός απρόσμενου – εξωγήινου – επισκέπτη. 

Ο στρατός θα επιβάλλει καραντίνα βγάζοντας προς τα έξω μία επίσημη ιστορία συγκάλυψης, η Asteroid City θα βρεθεί αποκλεισμένη κι όσοι έχουν συγκεντρωθεί εκεί, τα παιδιά, οι συνοδοί του, άλλοι επισκέπτες, μαζί με τους μόνιμους κατοίκους, προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει. Όμως, οι πολύ ώριμες για την ηλικία τους ιδιοφυΐες έχουν ένα σχέδιο ώστε τα πραγματικά συμβάντα να διαρρεύσουν στον υπόλοιπο κόσμο. Να γίνει γνωστό αυτό που συνέβη στην Asteroid City. Αυτή είναι η υπόθεση ενός θεατρικού έργου που γράφει ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας Conrad Earp, χωρίς τίτλο ακόμα, ένα έργο που παίζεται από τους ηθοποιούς οι οποίοι εμφανίζονται στην ταινία, σε ένα τηλεοπτικό στούντιο στη Νέα Υόρκη και μεταδίδεται ως ασπρόμαυρο τηλεοπτικό σίριαλ...

Η άποψή μας: Τον Φεβρουάριο του 2005 είχα βρεθεί στο Βερολίνο παρακολουθώντας το φεστιβάλ. Δούλευα στη Cinemania τότε και μέσω του Νίκου Γουλιά είχαν κλειστεί δύο συνεντεύξεις από την ταινία «Υδάτινες ιστορίες». Η μία ήταν με τον σκηνοθέτη της ταινίας, τον Wes Anderson. Μιας που ήταν συνεντεύξεις για την τηλεόραση, τον είχα αποκλειστικά για την πάρτη μου για πέντε ολόκληρα λεπτά. Ωραίος τύπος. Χαρακτηριστικός Αμερικάνος, εύγλωττος, με διάθεση να απαντήσει και να αναλύσει. Καθόλου αλαζόνας, εντελώς down to earth, προσιτός, σούπερ. Βέβαια, εννοείται πως έκοψα φλέβα για την άλλη συνέντευξη από την ταινία, εκείνη με την μυθική πρωταγωνίστριά της, την Anjelica Huston, η οποία, ακόμα το θυμάμαι, στην κλασική ερώτηση για το αν είχε οποιαδήποτε σχέση με την Ελλάδα, μου αφηγήθηκε μια μικρή ιστορία για το ότι είχε περάσει ένα καλοκαίρι σε ένα ελληνικό νησί και πως λάτρευε τη μυρωδιά και τη γεύση από το ροδάκινο – λέξη που μου την είπε στα ελληνικά, και που, εντελώς ευγενικά και αυτόματα, μου τη μετέφρασε στα αγγλικά σε «peach!»! 

Γιατί σας τα λέω όλα αυτά; Κυρίως για να πουλήσω μούρη. Αλλά και από αμηχανία. Μια αμηχανία με πολλές αιτίες απέναντι στο τελευταίο δημιούργημα του Anderson. Τα αγγλικά μου δεν είναι άσχημα, στα φεστιβάλ όλες τις ταινίες που ομιλούν την αγγλική δεν είχα κανένα πρόβλημα να τις παρακολουθήσω (φωτεινή εξαίρεση το «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι»), εδώ όμως τα χρειάστηκα. Ο λόγος είναι συνεχής, οι διάλογοι είναι πυκνοί, αυτά που λέγονται είναι περισσότερα από αυτά που λέγονται σε μια τυπική γαλλική ταινία, και οι κουβέντες έχουν σημασία, δεν είναι «small talk», ακόμα κι αν φαίνεται ότι πρόκειται για κάτι τέτοιο. Οπότε, σίγουρα θα απαιτηθεί δεύτερη θέαση με ελληνικούς υποτίτλους, προσεχώς. 

Η μερική αδυναμία κατανόησης των λεγομένων επέτεινε το αίσθημα θολούρας που προέκυπτε από την έτσι κι αλλιώς περίπλοκη κατασκευή. Like a dream within a dream. Ηθοποιοί που υποκρίνονται πως υποκρίνονται ενώ υποκρίνονται! Και κλασικά, αφηγητής, που, υποτίθεται, βρίσκεται εκεί για να βοηθήσει την κατάσταση, αλλά... Προσοχή όμως: η ταινία δεν είναι... κουλτουριάρικη, εντός ή εκτός εισαγωγικών. Απλά, χρειάζεται απόλυτη προσήλωση από τον θεατή, για να μην τον πετάξει έξω. Ας βάλω τον παράγοντα «θεατής» περισσότερο στην εξίσωση. 

Αυτήν δεν είναι μια δύσκολη ταινία. Είναι όμως μια ταινία απαιτητική. Και ο μέσος θεατής, που θα επιλέξει να τη δει, όχι επειδή γνωρίζει τον Wes Anderson και το έργο του, αλλά επειδή συμμετέχει σε αυτήν το μισό Χόλιγουντ, έχοντας προσδοκίες για μια χαλαρή, κωμωδία «ό,τι πρέπει για θερινό σινεμά», θα τα βρει μπαστούνια. Και ίσως λειτουργήσει απέναντί της όπως ο... εξωγήινος της ταινίας: θα πάρει τον μετεωρίτη, δεν θα ξέρει τι να τον κάνει, και θα τον επιστρέψει, χωρίς να έχει γίνει σοφότερος μετά τη θέασή της. 

Θέλω να πω, ενώ πήγε εξαιρετικά (τηρουμένων των αναλογιών) με ουρές θεατών έξω από πολλά σινεμά όπου προβάλλονταν στην Ελλάδα, δεν νομίζω πως θα έχει καλό word of mouth. Ίσως περισσότερο από αμηχανία (χα!) και για να μην χαρακτηριστεί κάποιος... άσχετος, να εκθειάσει την ταινία στους φίλους του. Ναι. Όχι ότι δεν έχει πράγματα να εκθειάσεις. Ίσα ίσα. Ο άνθρωπος έχτισε μια ολόκληρη πόλη κάπου στην Ισπανία για να γυριστεί το φιλμ. Η αισθητική της ταινίας βγάζει μάτια! Έχει γίνει απίθανη δουλειά από τη σκηνογραφία και τη διεύθυνση φωτογραφίας έως το μοντάζ, τη μουσική, τα κοστούμια, τα πάντα. Το... κλείσιμο του ματιού είναι συνεχές, τόσο που αγγίζει επίπεδα μανιέρας. 

Να το πω αλλιώς: βλέπεις την ταινία και νιώθεις πως αποτελεί ένα ιδιότυπο best of της φιλμογραφίας του Anderson. Ταυτόχρονα, μοιάζει με το magnum opus του, κάτι σαν το «Συνεκδοχή, Νέα Υόρκη» του Charlie Kaufman, 15 χρόνια πριν. Όλα τα χαρακτηριστικά του είναι εδώ: το deadpan στην εκφορά του λόγου και στην υποκριτική προσέγγιση από όλους, οι αναχρονισμοί, το μελαγχολικό χιούμορ, τα παστέλ χρώματα, η συμμετρία. Έχουμε και πρωτιές: η πρώτη ομοφυλοφιλική σκηνή πχ... Εννοείται ότι απέχει έτη φωτός από κατασκευές όπως πχ το «Μαθήματα αποπλάνησης»: θεωρητικά, είναι ταινίες και τα δύο. Το «Asteroid City» όμως είναι το μπρεχτικό αριστούργημα ενός καλλιτέχνη όταν το άλλο είναι μια συντηρητική μπαλαφάρα με τον μανδύα μιας σεξοκωμωδίας. Είναι όμως κι αδύνατον να παρακολουθήσεις την ταινία χωρίς να σκεφτείς πως προσπαθεί να μας πει κάτι. Η έμφαση στο ρήμα «προσπαθεί»... 

Θέλω να πω δυο λόγια και για τους ηθοποιούς. Όχι για όλους, για δύο. Από τη μία, για το Jason Schwartzman: αν δεν κάνω λάθος, είναι ο ηθοποιός, μετά τον Bill Murray, με τις περισσότερες παρουσίες σε ταινίες του Anderson, συγκεκριμένα σε επτά. Μάλιστα, έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στον «Αρχάριο», ενώ έχει συνεισφέρει και στο σενάριο κάποιων από τις ταινίες του Anderson. Εδώ νομίζω πως έχει τον καλύτερο ρόλο του ever και την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του. Ανοίγω παρένθεση: δεν είναι τυχαίο ότι καμία ερμηνεία σε καμία ταινία του Anderson δεν ήταν ποτέ υποψήφια για Όσκαρ: δεν εκτιμάται το «αποστασιοποιημένο» - κι ας είναι οι ταινίες του γεμάτες από το εκάστοτε ανφάν γκατέ του Χόλιγουντ! Σαν να έχει ωριμάσει λοιπόν ο Schwartzman, σαν τα χρόνια να τον έχουν βοηθήσει, συν τα κάποια παραπάνω κιλά, συν τα μούσια και μουστάκια (που με ευκολία βάζει και βγάζει ανάλογα με το αν «υποδύεται» τον Όγκι ή απλά τον ηθοποιό που υποδύεται τον Όγκι). 

Ο άλλος ηθοποιός στον οποίο θέλω να αναφερθώ είναι η Scarlett Johansson. Μελαχρινή εδώ, παραπέμποντας σε κάτι ανάμεσα στην Elizabeth Taylor και την Joan Crawford, ήταν από τους βασικούς λόγους που με κράτησαν στην ταινία, όπως το ίδιο είχε κάνει αναλόγως η Léa Seydoux στην «Γαλλική αποστολή». Και δεν μιλάω μόνο για την full frontal (αλλά... ακέφαλη) σκηνή της. Την καδράρει υπέροχα ο Anderson και το εύρημα των δυο τους, του Όγκι του Schwartzman και της Μιτζ της Johansson (η οποία έχει ένα ακόμα... layer ηθοποιού, μιας που υποδύεται μιαν διάσημη ηθοποιό) να μιλάνε μέσα από το window frame είτε σε σκηνές που ο θεατής βλέπει το υποκειμενικό του ενός όταν κοιτάει τον άλλο είτε σε άλλες όπου τους βλέπουμε τους δυο τους να κοιτάζονται από τις δύο αντίθετες πλευρές του κάδρου, είναι αριστούργημα. 

Αυτό που μου λείπει, όμως, είναι λίγο συναίσθημα, από αυτό που διέφευγε αριστοτεχνικά μέσα από τους αρμούς του εγκεφαλικού δημιουργήματος στις πιο αγαπημένες μου ταινίες του Anderson, δηλαδή, όπως συνέβαινε στην «Οικογένεια Τένενμπαουμ», στον «Έρωτα του φεγγαριού» και στο «Νησί των σκύλων»...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 22 Ιουνίου 2023 από την Tanweer!