του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Selfie είμαι κοινωνία, και σου μοιάζω

Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στις 21 Δεκεμβρίου του 1983 στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας Magnus von Horn. Σπούδασε στη σχολή κινηματογράφου του Λοτζ, εξ ου και η ιδιαίτερη σχέση του με την Πολωνία. Ζει στη Βαρσοβία. Έχει γυρίσει μικρού μήκους ταινίες που έχουν αποσπάσει αρκετά διεθνή βραβεία. Το 2010, η ταινία του «Echo» επιλέχτηκε για το πρόγραμμα του φεστιβάλ του Σάντανς. Η πτυχιακή του εργασία «Without Snow» έκανε την πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Λοκάρνο το 2011. Ο von Horn έλαβε επίσης το Μεγάλο Βραβείο του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους του Μπιλμπάο. Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία ήταν το «Επέκεινα» (Efterskalv/ The Here After, 2015), η οποία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών, στο τμήμα «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών». Την ίδια χρονιά προβλήθηκε και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες».

Η ταινία Ιδρώτας (Sweat) ήταν ανάμεσα σε εκείνες που θα έκαναν την παγκόσμια πρεμιέρα τους στο φεστιβάλ των Καννών του 2020, το μοναδικό που ακυρώθηκε εξαιτίας της πανδημίας του κορωναϊού. Γι' αυτόν τον λόγο διαθέτει στα credits το logo του φεστιβάλ με την βινιέτα «official selection». Η συμπαραγωγή Πολωνίας – Σουηδίας μετά τις Κάννες ταξίδεψε σε πολλά φεστιβάλ, ανάμεσα στα οποία εκείνα των Ρότερνταμ, Γκέτεμποργκ, Σεβίλλης, Ζυρίχης, στο φεστιβάλ Τεργέστης όπου κέρδισε το βραβείο Cineuropa ενώ κέρδισε και το βραβείο καλύτερης ταινίας στο φεστιβάλ του Σικάγου.

Η υπόθεση: Η Σίλβια Σάιγατς είναι... ινφλουένσερ. Είναι «fitness motivator», σαν να λέμε «εμψυχωτής για καλή φυσική κατάσταση» σε πολύ ελεύθερη μετάφραση. Είναι νέα, είναι ωραία και μέσω των κοινωνικών δικτύων έχει αποκτήσει πάνω από 600 χιλιάδες followers. Υπάρχουν άνθρωποι που παρακολουθούν κάθε της βιντεάκι, που προσμένουν με ανυπομονησία κάθε της ανάρτηση, που αγοράζουν οτιδήποτε εκείνη προτείνει. Βρίσκεται σε εξώφυλλα περιοδικών, ζει την καλή ζωή και μαζί με τον σκυλάκο της μοιράζεται ένα υπέροχο διαμέρισμα στο Λοτζ. 

Θα λέγαμε πως αγγίζει το αποκορύφωμα της... καριέρας της: επίκειται παρουσία της σε μία από τις δημοφιλέστερες τηλεοπτικές εκπομπές της Πολωνίας. Μια ανάρτησή της, όμως, από το πρόσφατο παρελθόν, προκαλεί ερωτηματικά. Σε ένα βιντεάκι, λοιπόν, η Σίλβια ξεσπάει, εξομολογούμενη πως παρά τους χιλιάδες ακολούθους, η ίδια είναι ουσιαστικά μόνη της. Πίσω από την λάμψη και την γκλαμουριά της επιφάνειας υπάρχει πίκρα, δάκρυα και... ιδρώτας. Ή μήπως «παίζει» κάτι άλλο;

Η άποψή μας: «Αγάπες μου»: έτσι αποκαλεί η Σίλβια τους ακολούθους της, κάθε φορά που απευθύνεται σε αυτούς, σε «ζωντανή» μετάδοση από τα social media. Το εννοεί; Είναι όντως όλοι αυτοί οι άνθρωποι οι... αγάπες της; Χμ, αυτό είναι ένα από τα βασικά επιτεύγματα της πολύ ενδιαφέρουσας ταινίας του Magnus von Horn: το γεγονός δηλαδή ότι μας παρουσιάζει το πορτρέτο μιας γυναίκας μέσα σε τρία 24ωρα, τυλίγοντάς την εντέλει με ένα πέπλο αμφισημίας. Τι είναι αληθινό, τι είναι πραγματικό, τι φυσικό και τι επινοημένο; Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή η Σίλβια είναι η επιτυχημένη πωλήτρια ενός προϊόντος: του εαυτού της. Κι ως καλή πωλήτρια ξέρει πως, για να συνεχίσει να πουλάει, πρέπει να γίνεται σούσουρο γύρω από το όνομά της. Πρέπει να διαφημίζει τον εαυτό της με κάθε τρόπο. 

Και ναι, δεν υπάρχει «κακή» διαφήμιση. Από τη μια λοιπόν, πιάνεις τον εαυτό σου βλέποντας την ταινία, να σκέφτεται: «ρε συ, μπας και είναι στημένο το ξέσπασμά της;» (μικρο-σπόιλερ: έχει και δεύτερο ανάλογο ξέσπασμα κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής εκπομπής). Μήπως απλά καταλαβαίνει πως έχει σημασία για όσους αποτελούν τον λαό της να δουν όλες τις πτυχές της, ακόμα κι εκείνες που... δεν διαθέτει, για να τους φέρει πιο κοντά της; Να τη δουν τρωτή, ευάλωτη, στα όρια κατάθλιψης, για να μπορούν πιο εύκολα να ταυτιστούν μαζί της; Ποιος ξέρει; Μόνο ο σκηνοθέτης. Ο οποίος όμως φροντίζει να υπονομεύσει τη συγκεκριμένη σκέψη με σκηνές και πλάνα της Σίλβια όταν δεν είναι σε ζωντανή μετάδοση, όταν τη βλέπει μόνο ο θεατής. Όταν τρώει μόνη της το γεύμα από κάποιον από τους χορηγούς της στα γενέθλια της μητέρας της ή όταν συναντά μια παλιά της φίλη/ γνωστή και κατά κάποιον τρόπο, συγκρίνουν τις ζωές τους. 

Αυτό το δίπολο του ποια είναι η Σίλβια στην πραγματική της ζωή και ποια στη δημόσια, εκείνη τέλος πάντων που αποφασίζει να μοιράσει με τους οπαδούς της, έχει τρομερό ενδιαφέρον. Η υπερέκθεση έχει γίνει σήμα κατατεθέν της εποχής μας, έχει γιγαντώσει τον εγωισμό των πάντων και – νομίζω – έχει πολλαπλασιάσει την μοναξιά σε εκθετικό βαθμό. Γιατί, μπορεί να έχουμε χιλιάδες φίλους στο fb και στα άλλα social media, και αυτοί οι χιλιάδες φίλοι μας να έχουν με τη σειρά τους χιλιάδες άλλους φίλους, κ.ο.κ. αλλά εντέλει κατά πως φαίνεται μοιραζόμαστε σε δημόσια θέα τις παράλληλες μοναξιές μας. Αυτό κάνει και η Σϊλβια; Και ναι και όχι. Τουλάχιστον, καταφέρνει να κερδίσει κάτι από όλο αυτό: με τον ιδρώτα της. 

Εκτός από κέρδη όμως, η δόξα της έχει και το ανάλογο τίμημα. Η Σίλβια καταλήγει να μην διαχωρίζει το δημόσιο από το ιδιωτικό. Ένα βλέμμα της όμως στην κάμερα, ένα βλέμμα της σε εμάς, τους θεατές της ταινίας, αρκεί για να μας... βάλει στη θέση μας: ποιοι είμαστε εμείς που θα την κρίνουμε; Με πόσο ελαφρά την καρδία μπορούμε να κατηγορήσουμε τις επιλογές της και τον τρόπο ζωής της; Ο σκηνοθέτης με την μονίμως κινούμενη κάμερά του δεν θέλει να αφήσει καμία πτυχή της ζωής της Σίλβια εκτός κάδρου. Την ακολουθεί κατά πόδας και την παρουσιάζει μέσα σε όλο το μεγαλείο των αντιθέσεών της. 

Μέγα γεγονός για την Σίλβια το ότι ένας θαυμαστής της γίνεται stalker της – την ίδια ώρα όμως που αυτό καθαυτό το γεγονός την απωθεί (ιδίως εξαιτίας αυτού που κάνει ο stalker στο αυτοκίνητό του παρακολουθώντας την) την ίδια ώρα αυτός ο άνθρωπος γίνεται η πιο αληθινή της σχέση, πιο ουσιαστική ακόμα και από εκείνη που διατηρεί με τη μητέρα της! Ακόμα και η σχέση της με το σεξ είναι εγκλωβισμένη σε σχήματα: αποκρούει τον βοηθό της όταν εκείνος δείχνει το ενδιαφέρον του, τον φλερτάρει ολοφάνερα όταν νιώθει μοναξιά και τον αποκρούει για άλλη μια φορά όταν εκείνος είναι έτοιμος για τα δέοντα αλλά εκείνη δεν τα δέχεται όπως έρχονται. 

Η Σίλβια είναι ανασφαλής και απόλυτα στυγνή ταυτόχρονα, είναι κυνική και γεμάτη συναισθήματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί την ίδια στιγμή, είναι ολομόναχη και με χιλιάδες φίλους. Της λείπει η οικειότητα. Η οικειότητα όμως που μπορεί να αντέξει. Γιατί η πολύ οικειότητα είναι κάτι που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Όλα τα παραπάνω δεν θα είχαν καμία απολύτως σημασία χωρίς την παρουσία της χαρισματικής Magdalena Kolesnik, που σηκώνει στις πλάτες της – και τους επίπονα γυμνασμένους γλουτούς της – όλη την ταινία. Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό ινφλουένσερ. Σωστά;