पुण्याच्या भरवस्तीमध्ये २६० सोमवार पेठेमध्ये आपल्या प्राचीनतेचा दाखला देत 'नागेश्वर मंदिर' आजही दिमाखात उभे आहे. १३ व्या शतकातील कलाकुसर दर्शवणारे हे मंदिर शहराच्या मध्यवर्ती भागात असून देखील फारसे प्रसिद्ध नाही. तटबंदीच्या आतमध्ये असलेले हे मंदिर आणि त्यावर असलेली कलाकुसर मनाला नक्कीच भुरळ पाडते. वेगळ्या धाटणीचा कळस आणि वेगळ्या रचनेची कलाकुसर असलेला मंदिराचा गाभारा हि या मंदिराची वैशिष्ट्ये अधिक खुलवतात. संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम यांनी देखील या मंदिराचे उल्लेख केलेले आहेत.असे हे सुंदर रेखीव मंदिर आत्ता जीर्णोद्धार केला असल्याने त्याचे सौंदर्य अधिक खुलून दिसायला लागले आहे. अश्या या प्राचीन मंदिराला भटकंती एक वेगळीच मजा देऊन जाते.

  नागेश्वर मंदिराची कोरीव कमान.

पुण्यामध्ये जशी पाताळेश्वर, पर्वती, बाणेश्वर यांची लेणी आहे तशीच एक लेणी पुणे शहरातील येरवडा जवळ टेकडी मध्ये खोदली गेली या लेणी मध्ये काही कालांतरापूर्वी तारकेश्वराचे शिवलिंग स्थापन झाले हेच ठिकाण आज तारकेश्वर टेकडी म्हणून ओळखले जाते. तारकेश्वर मंदिराचा गाभारा आणी त्याच्या भिंती लेण्याचे स्वरूप स्पष्ट करतात. हे तारकेश्वर लेणे हे देखील पाताळेश्वर, बाणेश्वर, पर्वती यांच्या समकालीन असावे. अश्या या लेणी मंदिराला नक्की भेट द्यावी. 

तारकेश्वर मंदिरातील शिवलिंग 

महाराष्ट्रामध्ये अनेक सुंदर सुंदर मंदिरे आहेत. या मंदिरांच्या प्रदेशात अनेक लहानमोठ्या गावांमध्ये असलेली प्राचीन मंदिर ही महाराष्ट्राचे वेगळेपण दर्शवतात. अश्याच जुन्या मंदिरांपैकी एक सुंदर शिल्पांनी अलंकृत असलेले एक सुंदर मंदिर पुणे शहराच्या सोमवार पेठेत वसलेले आहे. कोरीव काम असणारे आणि १७ व्या शतकाची ओळख जपणारे एक ऐतिहासिक 'त्रिशुंड गणपती' मंदिर एका वेगळ्याच जगात आपल्याला घेऊन जाते. त्रिशुंड गणपती मंदिर हे पुण्यात राहूनही बऱ्याचश्या लोकांना आजही परिचित नाही. उत्तर पेशवाई मधील हे सुंदर मंदिर म्हणजे जणू शिल्पांचा खजिनाच. मंदिराच्या बाह्यांगावर कोरलेली हि अलंकृत शिल्पे आणि वैशिष्ट्यपूर्ण तीन सोंडा असलेली गणेश मूर्ती आपले डोळे दिपवून टाकतात. जणू काही आपण एखादे सुंदर लेणे बघत आहोत कि काय असा आपल्याला भास होतो इतक्या सुंदर पद्धतीमध्ये त्रिशुंड गणपती मंदिराच्या बाहेरील प्रवेशद्वार अलंकृत केलेले आहे.

मंदिराच्या गाभाऱ्यात असलेली गणेश मूर्ती अत्यंत सुंदर आहे ह्या मूर्तीचे वैशिष्ट्य  म्हणजे या गणेशमूर्तीला एक मुख, तीन सोंडा, सहा हात आणि मोरावर आरूढ असलेली हि सुंदर मूर्ती नेत्रदीपक आहे. हि मूर्ती संपूर्ण शेंदुर्चर्चीत आहे या मूर्तीमध्ये शेजारी रिद्धी देखील बसलेली दाखवली आहे. या गणेशमूर्तीला तीन सोंडा दाखवल्या असून एक सोंड हि मोदकपात्रास स्पर्श करताना दिसते, दुसरी सोंड हि पोटावर रुळताना दिसते तिसरी सोंड हि रिद्धीच्या हनुवटीवर आहे असे आपल्याला दिसून येते. या सुबक गणेशमूर्तीस सहा हात असून वरच्या बाजूच्या डाव्या हातात परशु धरलेला आपल्याला दिसतो, खालच्या उजव्या हाताकडे पाहिले असता मोदकपात्र धरलेले आपल्या पहावयास मिळते, मधल्या उजव्या हातामध्ये शूल बघायला मिळते, वरच्या उजव्या हातामध्ये अंकुश बघायला मिळतो, मधल्या डाव्या हातामध्ये पाश बघायला मिळतो, तसेच खालचा डाव्या हाताने डाव्या बाजूच्या मांडीवर बसलेल्या रिद्धीला आधार दिलेला आपल्याला पहावयास मिळतो. अशी हि सुंदर गणेशमूर्ती अक्षरशः भुरळ पाडते.