Gieren Zijn een groot kenmerk en een belangrijk onderdeel van de ecosystemen van Afrika. Als aaseters spelen zij een belangrijke rol bij het voorkomen van de verspreiding van ziekten door zich snel te ontdoen van ontbindende kadavers die in de omgeving liggen.

De laatste decennia zijn de gierenpopulaties in heel Afrika, zelfs hier in Zuid-Afrika, alarmerend gedaald. Drie van de acht Zuid-Afrikaanse giersoorten worden nu beschouwd als wereldwijd ernstig bedreigd.

#01. Kaapse gier

Kaapse gieren leven samen in grote kolonies en geven de voorkeur aan gelaagde zandsteen en kwartsiet rotsrichels als nestplaats. De opvallende witgekalkte klifranden maken het gemakkelijk om te zien waar Kaapse gieren nestelen. Zoals hun naam doet vermoeden, waren Kaapse gieren ooit een gewone verschijning in de Westkaap, met kolonies die nestelden op de kliffen van de Tafelberg in Kaapstad, maar nu hun aantal is afgenomen, zijn ze verhuisd naar het heuvelachtige terrein in het oosten van het land.

In de vroege ochtend hebben gieren de luchtstromingen langs de kliffen nodig om hen in de lucht te brengen, maar later op de dag, als de lucht opwarmt en thermiek creëert, kunnen ze letterlijk urenlang zweven met weinig inspanning terwijl ze de omgeving afspeuren naar voedsel met een gezichtsvermogen dat acht keer scherper is dan het 20/20 gezichtsvermogen van de mens. Hoewel ze aaseters zijn en zo nodig rottend vlees eten, geven gieren de voorkeur aan vers voedsel en zodra ze een karkas zien, dalen ze snel af om zich tegoed te doen. Een troep gieren die eten is een luidruchtige aangelegenheid, met veel gekibbel terwijl ze snel een karkas strippen en de maaltijd opslaan in hun gewassen om later te verteren of uit te braken voor de kuikens.

Aangezien Kaapse gieren (Gyps coprotheres) gewoonlijk slechts één ei per jaar leggen, draagt hun trage voortplanting bij tot de teruglopende aantallen. Bovendien hebben wetenschappers vastgesteld dat er onder kuikens van de Kaapse gier een metabole botziekte voorkomt, die waarschijnlijk wordt veroorzaakt door onvoldoende calciuminname. Dit is mogelijk te wijten aan een vermindering van het aantal roofdieren, zoals leeuwen en hyena's, die met hun sterke kaken de botten van karkassen breken, waardoor botfragmenten ontstaan die volwassen gieren aan hun kuikens doorgeven. Kuikens met een calciumtekort kunnen niet vliegen en vallen dood neer als ze het nest proberen te verlaten. Geschat wordt dat minder dan 50% van de gierenkuikens hun eerste levensjaar overleven.

Enkele maatregelen die worden genomen om gieren te helpen overleven zijn voorlichting van het publiek over de belangrijke rol die zij spelen in de ecologie door kadavers op te ruimen en het ontkrachten van de mythe dat gieren een bedreiging vormen voor het vee. Hoewel ze als roofvogels worden beschouwd, zijn gieren niet uitgerust om dieren te doden, vooral gezonde dieren niet. In sommige gebieden zijn voederstations met verbrijzelde botten beschikbaar om het calciumtekort aan te pakken.

#02. Kapgier

Deze gier was historisch gezien een van de talrijkste soorten in heel Afrika, vooral in West-Afrika, maar uit gegevens en waarnemingen van wisselende omvang en kwaliteit uit verschillende delen van zijn verspreidingsgebied blijkt dat de populatie wereldwijd zeer snel afneemt. In Zuid-Afrika en Eswatini zijn er naar schatting slechts 100-200 volwassen exemplaren. De meeste zijn nu geconcentreerd rond het Kruger National Park.

De kapgier is een mooie, relatief kleine gier. Hij is donker chocoladebruin van kleur, met soms een witte "kraag" rond zijn nek. Trouw aan zijn naam heeft de kapgier een kleine vlek donzige veren die langs de achterkant van zijn nek naar de kruin van zijn kop loopt, waardoor het lijkt alsof hij een pluizige, crèmekleurige kap draagt! Hij heeft donkere ogen en een lange, smalle snavel. Zijn gezicht is verstoken van veren en zijn blote huid is normaal wit. Als de gier echter opgewonden of angstig wordt, wordt zijn witte gezicht lichtroze of rood, waardoor het lijkt alsof hij bloost.

Zoals zoveel gierensoorten ziet men de Kapgier vaak hoog in de lucht zweven of alleen of in kleine groepjes bijeenkomen bij een kadaver, vuilnisbelt of slachthuis.

Veel mensen denken ten onrechte dat gieren vieze dieren zijn vanwege hun constante dieet van dode dieren. Het tegendeel is echter waar. Gieren baden graag en kunnen heel wat tijd doorbrengen rond drinkplaatsen. En over baden gesproken, gieren brengen ook tijd door met zonnen. Zo houden ze hun veren gezond en schoon.

Wetenschappers geloven dat wanneer vogels zonnen, dit helpt om hun veren te ontdoen van ongewenste en gevaarlijke parasieten. Deze parasieten verbergen zich graag diep in de veren van een vogel. Door ze bloot te stellen aan zonlicht, en de daarmee gepaard gaande warmte, verplaatsen de parasieten zich, waardoor de vogels ze gemakkelijker kunnen verwijderen wanneer ze hun veren schoonmaken.

#03. Lammergier

De lammergier is een spectaculair gezicht en speelt een rol bij het genereren van toeristische inkomsten. Naast zijn esthetische waarde heeft de lammergier ook spirituele en culturele waarden, omdat hij door de eeuwen heen in vele culturen een rol heeft gespeeld, bijvoorbeeld bij de oude Egyptenaren en boeddhisten. Lammergieren zijn een belangrijk onderdeel van het natuurlijke ecosysteem en het nationale erfgoed dat moet worden beschermd voor toekomstige generaties.

Lammergieren zijn grote, ruige vogels die meer lijken op adelaars dan op gieren (hun Zulu-naam betekent zelfs 'adelaar met een baard'). Ze zijn zwart van kleur met bleke koppen en buiken. Hun buikveren krijgen echter een roestbruine kleur door het ijzer-oxide dat voorkomt in de bergrotsen waarop ze rusten. Jonge vogels zijn volledig donker en veranderen geleidelijk van kleur. Lammergieren hebben een lichtgeel oog met rode omlijning en een zwart masker dat uitloopt in haarachtige veren op hun onderkaak en zo "de baard" vormt waarnaar ze genoemd zijn.

Ze zijn goed aangepast aan hun koude woonplaats in de bergen. Hun brede, stijve overlappende contourveren voorkomen dat de ijzige wind het zachte, isolerende dons eronder binnendringt. Lammergieren brengen 80% van de daglichturen gracieus vliegend door, hun blote voeten verscholen in ruige veren om ze warm te houden. Ze wegen ongeveer 6 kg, hebben lange, spitse vleugels van 2,6 m en een extreem lange, ruitvormige staart.

Zoals alle gieren eten ze aas, maar Lammergieren zijn uniek gespecialiseerd, zowel fysiek als qua gedrag, om voornamelijk te leven van een opmerkelijk dieet van botten en beendermerg. Ze hebben een zeer brede bek en kunnen botten tot 25 cm lang inslikken, maar om bij het voedzame beenmerg te komen is meer werk nodig.

De redenen voor de achteruitgang van de Afrikaanse gieren zijn talrijk en complex. Stropers doden grote aantallen gieren door opzettelijk karkassen van gestroopte dieren met gif te besmetten. Gieren zijn ook kwetsbaar voor secundaire vergiftiging door het diergeneesmiddel diclofenac, of onopzettelijke vergiftiging door het inslikken van fragmenten van loden munitie. Andere bedreigingen zijn elektrocutie en/of botsingen met elektriciteitsinfrastructuur, afnemende beschikbaarheid van voedsel, verlies van habitat en oogst voor geloofsgebruik.

Wij hopen dat de beschermingsinspanningen vruchten blijven afwerpen en deze opwindende en iconische vogelsoorten kunnen verjongen. Vergezel ons hier in het Kruger National Park waar er altijd een goede kans is om deze roofvogels boven de lucht te zien cirkelen.