Syndrom oszusta to określenie, które większość z nas zna. Jest często używane do opisywania poczucia, że nie jesteś wystarczająco dobry lub nie spełniasz stawianych wobec Ciebie wymagań, często w miejscu pracy, ale także w sytuacjach społecznych. Termin ten został po raz pierwszy użyty 1978 roku przez psychologów Pauline Rose Clance i Suzanne Imes, którzy badali Syndrom Oszusta u kobiet. Obecnie, szacuje się, że ta przypadłość może dotyczyć aż 70% populacji, w większości kobiet. Czym jednak jest syndrom oszusta? I czy istnieje test jego wykrycie lub zestaw objawów, które świadczą o tym, że ten problem dotyczy także Ciebie. Zmierzenie się z tymi pytaniami może z kolei pomóc ci przejąć kontrolę nad syndromem oszusta i – miejmy nadzieję – wyeliminować go ze swojego życia, jeśli Ty także wpadłeś w jego pułapkę.

Czym jest syndrom oszusta w pracy?

Syndrom oszusta w pracy ma miejsce, gdy dana osoba ma zniekształcone przekonanie, że nie jest warta sukcesu ani tak zdolna, jak ludzie myślą, że jest, mimo że istnieją dowody, że jest inaczej. Osoby dotknięte tym problemem często zmagają się z nadmiernym stresem i niską samooceną. Boją się, że zostaną zdemaskowane jako „oszuści”, ponieważ ich zwątpienie i przytłaczające poczucie „nie bycia wystarczająco dobrym”, wstyd i poczucie wykonywania pracy nieadekwatnej do nich rzekomych niskich kompetencji, przekonują ich, że ich osiągnięcia zależą od szczęścia lub czynników zewnętrznych, a nie talentu, umiejętności, ciężkiej pracy lub wiedzy.

Zazwyczaj minimalizują, a w niektórych przypadkach całkowicie lekceważą, wszelkie potwierdzenia swoich umiejętności a sukcesy przypisują przypadkowi. Zamiast tego są przywiązani do przekonania, że są w jakiś sposób ułomni i nie zasługują na swoje osiągnięcia.

Jak objawia się problem?

Syndrom oszusta może objawiać się na różne sposoby, w tym:

• W życiu zawodowym nastawiamy się na tryb przetrwania, zamiast na rozwijaniu swoich umiejętności i mocnych stron, gdyż osoby, które dotyka ten problem twierdzą, że nie mają żadnych talentów czy szczególnych umiejętności.
• Uniemożliwia nam dzielenie się pomysłami, udział w spotkaniach, przejmowanie nowych obowiązków lub korzystanie z nowych możliwości (np. awansu), z powodu braku pewności siebie.
• Poczucie samotności i izolacji. (W rzeczywistości syndrom oszusta jest bardzo powszechny).
• Mniej efektywne relacje w pracy i koleżeństwo w zespole w wyniku poczucia izolacji, które powoduje, że ludzie uwewnętrzniają swoje lęki i słabości.
• Perfekcjonizm w pracy, ponieważ dążymy się do osiągnięcia niemożliwych standardów, narażając się na ogromną presję (co może skutkować wypaleniem), aby uniknąć zdemaskowania jako „oszust”.
• Niższe poczucie własnej wartości, które może utrudniać lub zakłócać naturalny rozwój i progresję danej osoby.
• Wewnętrzne poczucie nieadekwatności oraz uporczywe i wszechobecne poczucie wstydu i zwątpienia w siebie.
• Przypisywanie swoich osiągnięć i wyróżnień czynnikom zewnętrznym, a nie własnym zdolnościom i wysiłkom, pomimo dowodów wskazujących na coś innego.
• Obawa, że twoja przykrywka zostanie zdemaskowana, a ty zostaniesz zdemaskowany jako oszust, ponieważ nie wierzysz, że nie jesteś „wystarczająco dobry” lub nie jesteś w stanie wykonać pracy, którą dostałeś przez ślepy traf losu, a nie własne kompetencje.
• W niektórych przypadkach dolegliwości fizyczne lub niezdrowe strategie radzenia sobie.

Jak sprawdzić czy problem dotyczy także Ciebie?

Pauline Rose Clance, psycholog, która pierwotnie zdefiniowała ideę syndromu oszusta, stworzyła test, który pomaga określić czy ten problem dotyka także nas. Możesz uzyskać dostęp do tego testu online. Wiąże się to z odpowiedzią na serię pytań z liczbami na skali, a następnie zsumowanie swojego wyniku, aby dowiedzieć się, czy wpadłeś w pułapkę syndromu oszusta. Warto go wykonać jeśli zauważasz u siebie objawy opisane w poprzedniej sekcji.

Dlaczego dochodzi do syndromu oszusta?

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do wystąpienia syndromu oszusta, lecz szczególnie narażone na to schorzenie są osoby o tendencjach perfekcjonistycznych. Często osoby, które doświadczają syndromu oszusta, wychowywały się w rodzinach, w których miłość, wartość lub uwaga nie mogły być po prostu brane za pewnik, raczej były warunkowane lub zależne od osiągnięć. Z kolei dziecko zinternalizowało przekonanie, że nie jest „wystarczająco dobre” i poradziło sobie z tym przekonaniem, starając się być „doskonałym”, aby uzyskać aprobatę i nie zostać odrzuconym. W późniejszym życiu taką osobę mogą nieświadomie pociągać wymagające i stresujące stanowiska pracy, co jeszcze bardziej utwierdza je w przekonaniu, że są gorsze od innych, gdy na ich zawodowej drodze piętrzą się problemy.

Jak przezwyciężyć syndrom oszusta?

Mimo że syndrom oszusta może przysparzać ogromnych trudności, można i trzeba z nim walczyć. Pierwszym, kluczowym krokiem na dobrej drodze jest opowiedzenie o swoim doświadczeniu z tym schorzeniem i szukanie wsparcia u innych osób, które dotknął ten problem. Pomoże Ci to poczuć się mniej samotnym i znormalizować to, co się z Tobą dzieje. Kiedy stwierdziłem, że potrzebujesz pomocy, porozmawiaj z terapeutą, który pomoże Ci zidentyfikować przyczynę problemu i znaleźć sposób jak ją wyeliminować, a przynajmniej zniwelować jej skutki. Rozmowa o swoich odczuciach dotyczących syndromu oszusta może naprawdę pomóc w radzeniu sobie z lękami i przynieść ulgę od wątpliwości, które mogą cię nękać. Ponieważ ten syndrom zazwyczaj opiera się na poczuciu, że nie jest się wystarczająco dobry i wstydzie dzielenie się naszymi uczuciami i wyrażanie naszych słabości może osłabić władzę, jaką takie uczucia mają nad nami. Nie musisz cierpieć w milczeniu, a często myśl o narażeniu się na bezbronność jest o wiele bardziej przerażająca niż rzeczywistość – wymaga od nas podjęcia kroku, aby poczuć się komfortowo z niewygodną sytuacją. Jednak ważne jest, aby dzielić się swoimi uczuciami z ludźmi, z którymi masz ustalony poziom zaufania i bezpieczeństwa emocjonalnego.

Ważne jest również, aby przeszkolić swój wewnętrzny głos, aby akceptował pochwały i rozpoznawać swoje osiągnięcia i umiejętności. Spróbuj realistycznie ocenić swoją wiedzę, umiejętności i osiągnięcia, aby pomóc przeformułować swoje myślenie tak, abyś sukces zaczął przypisać ciężkiej pracy i talentowi. Pozwól sobie na przyjmowanie pochwał i pozytywnych opinii, zamiast je lekceważyć. Istnieje wiele zasobów, od podcastów i wykładów TED po książki, które mogą pomóc w przezwyciężeniu syndromu oszusta. Budowanie odporności i strategii radzenia sobie poprzez słuchanie innych i uczenie się od nich jest niezwykle skuteczne.

Warto pamiętać, że ponieważ uczucia oszusta są często głęboko zakorzenione, rozmowa z profesjonalistą może być bardzo pomocna .Uczucia i przekonania dotyczące bycia „oszustem” często były wzmacniane przez nasz umysł przez lata i trudno się ich pozbyć, choć nie znaczy to, że jest to niemożliwe. Aby rozwiązać pierwotną przyczynę, pomocne może być skorzystanie z pomocy psychoterapeuty, który może Ci pomóc rzucić wyzwanie głęboko zakorzenionym przekonaniom w sposób wspierający i pełen współczucia.