Na kredytodawcy, czyli na banku lub firmie pożyczkowej, spoczywa szereg obowiązków. Obok sprostania wymaganiom dotyczącym prezentacji usługi finansowej w reklamie, obowiązkom informacyjnych czy konieczności uzasadnienia negatywnej decyzji kredytowej w pewnych przypadkach, powinien również zagwarantować konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy kredytu lub pożyczki. Przepisy na ten temat są stosunkowo precyzyjne i określają dokładne warunki, w których możliwe jest uznanie umowy kredytowej za nieważną. Jak i kiedy można odstąpić od umowy pożyczki?

Zobowiązania finansowe w postaci kredytów i pożyczek nie zawsze poprzedzamy dogłębną analizą możliwości i potrzeb. Zdarza się, że zaciągamy kredyt konsumencki, a później decydujemy, że nie jest nam potrzebny lub że nas na niego nie stać. W tej sytuacji możemy skorzystać z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy. Dzięki temu umowa zostanie uznana za niebyłą, a środki zwrócone kredytodawcy.

Prawo odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego

Kredytem konsumenckim nazywamy wszelkie “kredyty w wysokości nie większej niż 255 550 zł lub równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, których kredytodawca udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi”. Zawierają się w tej definicji zarówno kredyty gotówkowe, kredyty hipoteczne (ranking), jak i pożyczki pozabankowe. Zasady odstępowania od umowy zostały opisane w rozdziale 5 (art. 53 – 59) ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 roku.

Bank lub instytucja pożyczkowa jest zobowiązany do dostarczenia konsumentowi wraz z umową kredytową, także wzoru oświadczenia o odstąpieniu. Powinny być na nim już oznaczone jego imię, nazwisko (lub nazwa firmy) oraz adres siedziby. Dobrą praktyką pożyczkodawców jest umieszczanie w dokumentach przesyłanych drogą pocztową także i koperty z już nadrukowanym własnym adresem.

Kiedy można odstąpić od umowy pożyczki?

Przepisy jasno wskazują, że konsument posiada, co do zasady, prawo do odstąpienia od umowy o pożyczkę lub kredyt w ciągu 14 dni od zawarcia umowy i bez podania przyczyny (art. 53. ust. 1). Termin ten może ulec znacznemu wydłużeniu, jeżeli pożyczkodawca nie uwzględni w swoim formularzu informacyjnym dot. kredytu konsumenckiego, którejś z wymaganych informacji, np.:

• czasu obowiązywania umowy,
• stopy oprocentowania,
• stopy RRSO,
• skutku braku płatności
• czy nawet wskazania organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów.

Wówczas odstąpić od umowy można w ciągu 14 dni od daty dostarczenia wszystkich elementów. Ich pełny katalog obowiązkowych punktów można znaleźć w ustawie art. 30. Jeżeli nasza umowa kredytowa nie zawiera któregoś z nich, możemy spokojnie podjąć decyzję o odstąpieniu nawet jeżeli spłacamy pożyczkę na raty już od paru miesięcy.

O ważności oświadczenia o odstąpieniu decyduje data stempla pocztowego. Oznacza to, że wystarczy, że list do pożyczkodawcy wyślemy nawet i 14 dnia od podpisania od umowy, a dotrze on do niego nawet i po 20 czy 30 dniach.

Jak liczony jest termin 2 tygodni? Punktem wyjścia jest moment podpisania umowy o kredyt. W przypadku chwilówek online, będzie to moment, w którym elektronicznie akceptujemy umowę ramową i przesyłamy 1 grosz lub weryfikujemy tożsamość przy użyciu automatycznych systemów.

Zwrot kredytu przez konsumenta

Należy jednak pamiętać o tym, że o ile nie odstępujemy od umowy pierwszej pożyczki za darmo, konieczne będzie oddanie kredytodawcy odsetek za korzystanie z kapitału od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty (art. 54 ustawy). Pieniądze należy zwrócić niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia.

“Niezwłocznie” jest terminem oznaczającym w języku prawniczym – tak szybko jak to możliwe, bez zbędnych opóźnień, ale bez określenia kiedy dokładnie.

Przeczytaj też: Karta kredytowa online od ręki – ranking 2021 – jak działa, czy warto?

Zwrot poniesionych kosztów konsumentowi

W przypadku kredytów gotówkowych i hipotecznych, klient musi często przed ich otrzymaniem zapłacić stosowną prowizję czy inne opłaty. Kwoty te potrafią osiągnąć od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Jeżeli konsument zdecyduje się na odstąpienie, należy mu się całkowity tych poniesionych na wstępie wydatków. Jedynie opłaty urzędowe lub notarialne nie są brane pod uwagę i instytucja finansowa nie ma obowiązku ich zwracać z własnej kieszeni.

Przeczytaj też: Klauzule niedozwolone w umowach kredytowych i pożyczkowych – przykłady

Odstąpienie od umowy a wypowiedzenie

Warto przy okazji podkreślić różnicę jaka występuje między instytucjami odstąpienia a wypowiedzenia umowy. Obie czynności są dokonywane jednostronnie przez stronę umowy. Poprzez odstąpienie jednak dokonujemy zerwania wszelkich postanowień umownych, tj. uważamy je za niebyłe. Tracą one swoją moc prawną, a zapisy przestają obowiązywać każdą ze stron. W przypadku, gdy doszło do zapłaty za towar, usługę lub ich część należy dokonać zwrotu kontrahentowi. A gdy towar, usługa (np. pożyczka) zostały już wydane, również i one podlegają zwrotowi.

Wypowiedzenie jest przeciwieństwem odstąpienia w powyższych kwestiach. Określa ono moment zerwania umowy na przyszłość wraz z uznaniem dotychczas dostarczonych świadczeń. Zazwyczaj w umowach o świadczenie usług lub sprzedaż podaje się okresy wypowiedzenia określone w dniach, tygodniach lub miesiącach. W przypadku umowy o pracę jest to często 1 lub 3 miesiące, które pracownik musi jeszcze przepracować zanim odejdzie.

Gdyby zamiast prawa do odstąpienia, konsumentowi przysługiwało jedynie prawo do wypowiedzenia umowy kredytowej, musiałby proporcjonalnie pokryć również inne koszty niż tylko odsetki, np. opłatę przygotowawczą, prowizję.

Przeczytaj też: Umowa pożyczki prywatnej lub w rodzinie – darmowy wzór w DOC i PDF

Odstąpienie od umowy sprzedaży produktu na raty – kredyt wiązany

Wiele osób zastanawia się czy można odstąpić od umowy o sprzedaż produktu zakupionego na raty. Odpowiadamy: tak, jest to możliwe! Mowa w tym przypadku o tzw. kredycie wiązanym. W sytuacji, gdy postanowimy odstąpić od umowy z finansującą zakup instytucją, odstąpienie będzie skuteczne także wobec umowy ze sprzedawcą. Oraz vice versa, gdy korzystając z innych przepisów np. kodeksu cywilnego ws. zakupów na odległość, odstąpimy od zakupu produktu lub usługi, nasz akt woli zostanie zastosowany również wobec umowy kredytowej.

Jak technicznie i praktycznie obsługiwane jest to zlecenie?

1. Składamy oświadczenie o odstąpieniu od umowy kredytodawcy.
2. Kredytodawca przedstawia sprzedawcy lub usługodawcy kopię naszego oświadczenia.
3. Sprzedawca ma prawo domagać się od nas zapłaty ceny albo zwrotu towaru lub usługi – jeżeli został on nam wydany lub usługa zrealizowana przed upływem terminu do odstąpienia od umowy. Uwaga! Nie zawsze sprzedawca przyjmie dany towar – zwłaszcza, gdy został on kupiony w sklepie stacjonarnym lub został naruszony.

Przepisy jasno określają, że zakazane jest uzależnianie prawa do odstąpienia od umowy od zwrotu towaru przez konsumenta (art. 56 ust. 7).

Przeczytaj też: Umowa kredytu konsumenckiego – co powinna zawierać?

Odstąpienie od umowy o kredyt hipoteczny

Prawo do odstąpienia od umowy kredytu hipotecznego zostało przyznane kontrahentom w przełomowej ustawie z 22 lipca 2017 roku o o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Znajduje się w niej bliźniaczy do występującego w ustawie o kredycie konsumenckim art. 42 ust. 1, który mówi:

1. Konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt hipoteczny w terminie 14 dni od dnia zawarcia tej umowy.

Bank (ponieważ tylko on może udzielić kredytu hipotecznego) powinien dostarczyć również i w tym przypadku odpowiedni wzór odstąpienia od umowy. Podobnie jak w przypadku kredytów konsolidacyjnych, gotówkowych i chwilówek, o zachowaniu terminu decyduje data stempla pocztowego. Również i odstępując od umowy kredytu hipotecznego należy się nam zwrot prowizji bankowej i innych opłat. Bank może jednak wymagać od nas zwrotu poniesionych przez niego opłat urzędowych.