Nie chcemy, aby po naszej śmierci bliscy kłócili się o to, co po nas zostało. Pamiętajmy o tym, że możemy już za życia zdecydować, co stanie się z naszym majątkiem, kiedy nas zabraknie. Służą temu odpowiednie umowy. Może nie uchroni to członków rodziny przed ewentualnymi pretensjami, ale przynajmniej jednoznacznie rozstrzygnie, co komu ma przypaść. W poniższym tekście prezentujemy 3 metody na zapisanie swojego dobytku – wszelkich ruchomości i mieszkań lub domów rodzinie lub osobom spoza familii. Każdy ze sposobów zostanie jeszcze dodatkowo opisany w oddzielnym tekście.

Testament własnoręczny lub notarialny – zapis windykacyjny

Należy wiedzieć, że w testamencie możemy rozdysponować naszym majątkiem dokładnie tak, jak chcemy. Przy czym, co ważne, zawsze możemy testament zmienić. Testament możemy napisać osobiście (pismem ręcznym, z datą i podpisem), ale najlepiej sporządźmy go u notariusza. Jeśli mieszkamy za granicą lub mamy tam majątek, wówczas trzeba będzie zdecydować, według prawa którego kraju ma być realizowany. Nazywa się to wyborem właściwości prawa.

Trzeba wiedzieć, że spisując ostatnią wolę, możemy przekazać spadkobiercy majątek w sposób ogólny. Co innego, kiedy w dokumencie umieścimy zapis windykacyjny. Ten pozwala nam przekazać konkretny składnik naszego majątku określonej osobie. Z chwilą otwarcia spadku (w ten sposób oznaczana jest nasza śmierć), staje się ona właścicielem majątku, który został jej w ten sposób zapisany.

W praktyce jednak, aby wykazać nasze prawo do przedmiotu objętego zapisem windykacyjnym, konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego i uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem.

Aby umieścić w testamencie zapis windykacyjny, musimy pójść do kancelarii notarialnej – wymaga on bowiem formy aktu notarialnego. W ten sposób możemy przekazać przyszłemu spadkobiercy rzeczy oznaczone co do tożsamości, na przykład:

• nieruchomość,
• firma,
• samochód,
• kosztowności nie będące gotówką.

Poprzez zapis windykacyjny nigdy nie są przekazywane pieniądze. Warto dodać, że jeśli sporządzając testament, pominiemy w nim wszystkich lub niektórych członków najbliższej rodziny, będą oni mogli domagać się od spadkobiercy testamentowego zachowku.

Warto wspomnieć, że termin przedawnienia roszczenia o zapłatę zachowku wynosi 5 lat.

Darowizna nieruchomości lub pieniędzy

Należy wiedzieć, że majątek lub jego część możemy przekazać umową darowizny. Jeśli jest to nieruchomość:

• mieszkanie,
• działka,
• dom.

to musimy to zrobić w kancelarii notarialnej. Natomiast w przypadku innych rzeczy wystarczy zwykła pisemna umowa. Należy ją sporządzić w dwóch identycznych egzemplarzach, z których jeden zostanie u darczyńcy, a drugi otrzyma obdarowany.

Umowa darowizny – co powinna zawierać?

W umowie Darowizny powinny się znaleźć dane darczyńcy i obdarowanego (imię, nazwisko, adres, PESEL, nr dowodu) a także szczegółowy opis przedmiotu darowizny i jego wartość. Należy w niej też umieścić zapis, że darczyńca przekazuje obdarowanemu dany przedmiot ,a obdarowany go przyjmuje.

Jeśli strony są spokrewnione, warto to zaznaczyć, na przykład „darczyńca oświadcza, że jest matką obdarowanej i jest to jej pierwsza darowizna na rzecz córki”. To ważne, bo darowiznę trzeba zgłosić do urzędu skarbowego.

Trzeba też wiedzieć, że darowizna jest nieodpłatną formą przekazania majątku, nie można niczego żądać w zamian. Wolno co prawda w umowie zawrzeć polecenie, by obdarowany coś zrobił (na przykład zaopiekował się kimś), ale ten może uwolnić się od tego obowiązku na przykład oddając darowiznę.

Odstąpienie od przekazania darowizny

Odwołanie darowizny jest możliwe tylko w określonych przypadkach. Kiedy została już wykonana, możemy wycofać się z naszej decyzji tylko wówczas, jeśli obdarowany zachował się wobec nas rażąco niewdzięcznie (oceni to sąd). Kiedy jednak mu przebaczymy, odwołanie darowizny nie będzie możliwe. Jeżeli jeszcze nie przekazaliśmy daru, mamy prawo tego nie zrobić, o ile nasz stan majątkowy bardzo się pogorszył.

Jeśli zamierzamy cofnąć darowiznę, musimy poinformować o tym obdarowanego na piśmie. Kiedy podarowaliśmy nieruchomość, niezbędne będzie ponadto zawarcie umowy o powrotne przeniesienie prawa własności nieruchomości (koniecznie w formie aktu notarialnego). Jeżeli obdarowany nie chce zwrócić daru, będziemy musieli dochodzić naszych praw na drodze sądowej.

Należy wiedzieć, że po śmierci darczyńcy uprawnienie do odwołania darowizny przysługuje jego spadkobiercom w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieli się o rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy.

Jeśli przekażemy majątek wybranej osobie, w przyszłości nasi spadkobiercy będą mieli prawo domagać się od niej zachowku, chyba że skłonimy ich, aby zrzekli się dziedziczenia (taką umowę spisuje się tylko za życia spadkobiercy).

Przeczytaj też: Umowa pożyczki prywatnej lub w rodzinie – wzór w DOC i PDF

Kiedy nie płaci się podatku od darowizny?

Co do zasady, od darowizny należy zapłacić podatek. Może go jednak uniknąć najbliższa rodzina darczyńcy, czyli wstępni i zstępni (lub spadkobiercy):

• małżonek,
• rodzice i dziadkowie,
• dzieci i wnuki,
• pasierb/ica,
• ojczym i macocha,
• rodzeństwo.

Jeśli chcą skorzystać z ulgi podatkowej, muszą powiadomić o darowiźnie (spadku) urząd skarbowy (druk SD-Z2) w ciągu 6 miesięcy od:

• zawarcia umowy darowizny lub
• uprawomocnienia się orzeczenia o nabyciu spadku (uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia).

W przypadku darowizny pieniężnej, aby skorzystać z ulgi, ma być ona dokonana przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Warto dodać, że bliski nie musi składać zeznania, jeśli wartość darowizny otrzymanej w ciągu 5 lat od jednej osoby nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku (9637 zł).

Przeczytaj też: Wymiana walut online – ranking kantorów internetowych 2021 – opinie

Umowa dożywocia – a spadek i zachowek

Umowa dożywocia polega na przekazaniu mieszkania lub domu w zamian za opiekę. Nabywcą może być ktoś z rodziny, ale także obca osoba. Należy wiedzieć, że umowę dożywocia trzeba sporządzić w formie atu notarialnego. Trzeba w niej zapisać to, na czym najbardziej nam zależy, tzn. że:

• nabywca musi przyjąć nas jako domownika do swojego gospodarstwa,
• zapewnić pomoc i opiekę w chorobie, a także
• wyprawić nam pogrzeb na swój koszt.

Warto ustalić szczegółowe i szerokie obowiązki nabywcy, aby uniknąć późniejszych nieporozumień. Jeśli nabywca nie wypełnia należycie warunków umowy, istnieje możliwość zamiany dotychczasowych zobowiązań na jedno – rentę dożywotnią, której wartość odpowiada dotychczasowym zobowiązaniom. Taką sprawę trzeba przeprowadzić przed sądem.

Co istotne, rentę można dostać nie tylko wtedy, kiedy między stronami dojdzie do konfliktu. Kiedy opiekun sprzeda nieruchomość, można domagać się renty od nowego nabywcy.

Trzeba też wiedzieć, że rozwiązanie umowy (tylko na drodze sądowej) jest możliwe, ale bardzo trudne. Z reguły ma to miejsce, kiedy nabywca przejawia agresję lub ewidentnie złą wolę wobec podopiecznego. Nasi spadkobiercy nie będą mogli żądać zachowku od osoby, której przekazaliśmy nieruchomości. Umowa dożywocia, w przeciwieństwie do umowy darowizny, nie jest umową nieodpłatną – właściciel nieruchomości otrzymał ją bowiem w zamian za nasze dożywotnie utrzymanie.