Historia Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
Rok 1971 to przełomowy moment w historii Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. To wtedy zrodziła się idea stworzenia miejsca, gdzie artyści ludowi z Sierpca i okolic mogliby prezentować swoje prace oraz spotykać się. Długoletnie wysiłki tych twórców znalazły swoje ukoronowanie. Naczelnik Miasta, we współpracy z Ministrem Kultury i Sztuki, podjął decyzję o powołaniu Muzeum Etnograficznego w Sierpcu, co miało miejsce 24 marca 1971 roku. Instytucja ta miała charakter badawczy i edukacyjny oraz gromadziła dobra kultury z zakresu etnografii i sztuki ludowej, ze szczególnym uwzględnieniem rzeźby z regionu sierpeckiego.
Pierwszym kierownikiem Muzeum został Antoni Lorenc. W 1971 roku na potrzeby placówki wyznaczono dwie sale w ratuszu, który wówczas pełnił funkcję miejskich władz. W 1979 roku władze miejskie przekazały muzeum cały budynek. W tym samym roku pojawiła się koncepcja utworzenia Parku Etnograficznego w centrum miasta wokół XVII-wiecznej chaty zwaną „Kasztelanką”. Choć ta idea nie zyskała akceptacji, to badania przeprowadzone przez Instytut Podstaw Rozwoju Architektury Politechniki Warszawskiej wskazały na Sierpc jako dogodne miejsce na lokalizację skansenu. Urząd Konserwatorski i naukowcy z Politechniki Warszawskiej zadeklarowali pomoc w opracowaniu dokumentacji oraz przeniesieniu wybranych obiektów na teren skansenu.
W 1972 roku wybrano pierwsze dwa drewniane obiekty do przeniesienia: karczmę z Sochocina i kuźnię z Żuromina. W 1974 roku złożono wniosek w Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie dotyczący utworzenia Parku Etnograficznego w Sierpcu. Dzięki wsparciu finansowemu z budżetu centralnego i wojewódzkiego, w 1975 roku Muzeum rozszerzyło swoją działalność, dodając oddział „Park Etnograficzny” i zmieniając swoją nazwę na Muzeum i Park Etnograficzny w Sierpcu.
W 1975 roku Muzeum składało się już z kilku budynków, w tym drewnianego budynku przy ul. Armii Czerwonej 38, który mieścił administrację i kierownictwo, dwóch sal w ratuszu miejskim, trzech drewnianych baraków na magazyny muzealne oraz obiektów rozebranych wsi, które miały być ulokowane na terenie skansenu. Głównym celem placówki stała się budowa skansenu, mającego na celu ochronę najcenniejszych zabytków architektury wiejskiej i małomiasteczkowej Mazowsza północno-zachodniego.
W latach 1976-1984 udało się pozyskać 25 obiektów budownictwa wiejskiego, w tym karczmę, kuźnię, chałupy mieszkalne i budynki gospodarcze.
Podstawą tworzenia ekspozycji muzealnej były badania terenowe prowadzone przez pracowników Muzeum w latach 1980-1984. Pozwoliły one na zarejestrowanie stanu zachowania różnych dziedzin kultury materialnej i duchowej wsi Mazowsza północno-zachodniego oraz opracowanie koncepcji zagospodarowania zagród. Przyjęto ramy czasowe prezentowanej ekspozycji od końca XIX do połowy XX wieku. Pierwsze stałe wystawy zostały otwarte w 1984 roku, znajdując swoje miejsce w chałupach pochodzących z różnych miejscowości.
Oficjalne otwarcie Parku Etnograficznego w Sierpcu miało miejsce w 1985 roku, a Muzeum otrzymało nową nazwę – Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Od 1999 roku muzeum znajduje się pod zarządem Zarządu Województwa Mazowieckiego, a ogólny nadzór sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na przestrzeni lat na terenie skansenu odtworzono wieś rzędową, zespół dworski, karczmę, kuźnię, drewniany kościół wraz z dzwonnicą oraz XVIII-wieczny drewniany dwór.
Jan Rzeszotarski pełni funkcję dyrektora placówki od 1990 roku. W 2009 roku Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu zostało oddziałem Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu.
