Tekst relacji Witolda Pileckiego pozostał spisany tuż po zakończeniu działań wojennych i okupacyjnego terroru w Polsce. Był odpowiedzią do sporządzonego wcześniej, w 1943 r. tuż po ucieczce z obozu, raportu znanego jako „Raport W” i „Teren S”.

Dwa lata nowych przeżyć z konspiracji i Powstania Warszawskiego pozwoliły Pileckiemu na uporządkowanie toku narracji, chronologii. Jego misja w KL Auschwitz  nie zakończyła się powstańczym zrywem, więc tym bardziej czuł, że powinna zostać podsumowana.

Spisał przeżycia, aby przypomnieć kilkuset swoich współpracowników – towarzyszy broni, zaangażowanych w obozową konspirację, ale również by uwiecznić na kartach setki tysięcy ofiar niemieckiego okrucieństwa. Nie czynił tego dla pieniędzy, chociaż mu je oferowano, nie czynił dla awansów. Chciał pozostawić świadectwo. Oddał raport gen. Pełczyńskiemu 19 X 1945 r. we Włoszech. Udawał się z kolejną misją do Polski rządzonej przez komunistów. Wiemy to dzięki listowi otrzymanemu od Pani Eugenii Maresch, Prezes Studium Polski Podziemnej w Londynie.

Tekst relacji Witolda Pileckiego – znany jako Raport Witolda, jest tekstem niezwykłym, zarówno pod względem okoliczności powstania, jak też – przede wszystkim – pod względem treści, pod względem zdarzeń, które przedstawia.

To dokument powstał tuż po zakończeniu działań wojennych i okupacyjnego terroru w Polsce, kiedy pamięć samego Witolda Pileckiego była jeszcze głęboko przesycona wspomnieniami z KL Auschwitz. Był odpowiedzią Rotmistrza na niepewność co do losów sporządzonego przezeń wcześniej, w 1943 r., tuż po ucieczce z obozu raportu, znanego jako „Raport W” i „Teren S”.

Dwa lata nowych przeżyć z konspiracji i Powstania Warszawskiego, nie przyćmiły tego, co widział i czego doznał w Auschwitz. Wydaje się, że raczej pozwoliły na uporządkowanie toku narracji, chronologii, na przygotowanie się do tego sprawozdania. Witold Pilecki uważał, że jest ono bardzo ważne, że jego misja, chociaż nie zakończyła się powstańczym zrywem w największej katowni świata, będącym jednym z celów jego wejścia do niemieckiego obozu, nie może nie zostać podsumowana.

Pilecki przystępując więc do spisania tego co widział i doznał w Auschwitz, nie czynił tego dla pieniędzy, chociaż mu je oferowano. Nie czynił dla awansów, bo i tak udawał się z kolejną misją – prawie równie straceńczą, i jak się miało okazać tym razem bez możliwości ocalenia. Paradoks polegał na tym, że wracał do Ojczyzny, do Polski, niestety rządzonej wtedy przez komunistów.

Rotmistrz ten raport spisał dla Pamięci i dla Historii, aby ocalić nie własny dorobek, własne zasługi, ale przede wszystkim, aby przypomnieć kilkuset swoich współpracowników – towarzyszy broni – których losy wtedy w większości były mu nieznane. Tych, którzy zaangażowali się w obozową konspirację. Ale również setki tysięcy ofiar, niemieckiego okrucieństwa i bezduszności.

Z perspektywy historyka najbardziej zaskakujący jest fakt, ze raport, odnaleziony jeszcze na przełomie lat 60. i 70. XX w. nigdy w Polsce nie został opublikowany w postaci oryginalnego tekstu przygotowanego przez samego Rotmistrza.