De Eerste Kamer heeft vandaag ingestemd met de ‘Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen’. Een meerderheid ging akkoord met het wetsvoorstel, waardoor de veiligheidsdiensten makkelijker een beroep kunnen doen op hun bevoegdheden. Ook zijn er nieuwe afspraken over de bewaartermijn van bulkdatasets.

Dat meldt de Eerste Kamer op haar website.

Nederland weerbaarder maken tegen hackers

“De overheid loopt achter in digitale weerbaarheid. Ook privacy blijft een aandachtspunt. Incidenten hebben vaak ernstige gevolgen, zowel financieel als voor het vertrouwen in de overheid. Informatieveiligheid is van strategisch belang en het vereist blijvende aandacht”, zo schreef demissionair staatssecretaris van Digitalisering Alexandra van Huffelen in de zomer van 2022 in een brief aan de Tweede Kamer. Zij baseerde zich op het rapport ‘Cybersecuritybeeld Nederland 2022’, dat was opgesteld door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC).

Om Nederland weerbaarder te maken tegen digitale dreigingen van staatshackers en andere threat actors, werd de ‘Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen’ bedacht. Deze Tijdelijke wet geeft de Algemene en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD en MIVD) meer vrijheid om hun bevoegdheden in te zetten tegen landen met een offensief cyberprogramma, zoals de onderzoeksopdrachtgerichte interceptie (OOG-I) en hackbevoegdheid.

Dit verandert er met de komst van de Tijdelijke wet

De AIVD en MIVD moeten nu vooraf aan de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) toestemming vragen voordat ze deze bevoegdheden mogen inzetten. Achteraf vindt er nogmaals een controle plaats of het allemaal rechtmatig is gebeurd. Daarvoor is de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in het leven geroepen.

De Tijdelijke wet bepaalt dat het niet langer noodzakelijk is om vooraf om goedkeuring te vragen voor de inzet van bevoegdheden tegen landen met een offensief cyberprogramma, zoals China, Rusland, Noord-Korea en Iran. Een ‘vrijblijvende indicatie’ is dan al voldoende om bijvoorbeeld de internetkabel een jaar lang te mogen aftappen. De CTIVD controleert tijdens en na de inzet of de inzet van bevoegdheden gerechtvaardigd is, en of vergaarde gegevens al dan niet moeten worden vernietigd.

Verder bepaalt de Tijdelijke wet dat de bewaartermijn van bulkdatasets standaard anderhalf jaar is. Veiligheidsdiensten hoeven niet langer binnen die termijn een besluit moeten nemen over het al dan niet vernietigen van de verzamelde informatie. De minister kan voortaan op basis van een beargumenteerd verzoek bepalen dat de bewaartermijn voor bulkdatasets jaarlijks worden verlengd. De CTIVD ziet daarop toe.

Tot slot mogen de AIVD en MIVD dankzij de Tijdelijke wet tijdens een lopend onderzoek een aanvaller blijven volgen als hij overschakelt op een andere server of apparaat. Voorheen moest hiervoor opnieuw een verzoek worden ingediend. Bij eventuele geschillen tussen de minister en toezichthouders, is er een beroepsprocedure geïntroduceerd bij de Raad van State.

Meerderheid Eerste Kamer voorstander van Tijdelijke wet

Vorige week debatteerde de Eerste Kamer over de Tijdelijke wet. Daarin werden onder meer zorgen uitgesproken over de verruiming van bevoegdheden, inperking van de toetsing vooraf en de privacy van burgers. De Partij voor de Dieren (PvdD) noemde de Tijdelijke wet een ‘sleepnet in vermomming’, omdat de kern van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017) overeind blijft. De meeste fracties waren van mening dat de Tijdelijke wet onze veiligheidsdiensten slagvaardiger maakt, en dat de wet de juiste balans slaat tussen veiligheid en vrijheid.

Een meerderheid van de Eerste Kamer stemde vandaag dan ook in met het wetsvoorstel. De SGP, D66, CDA, PVV, VVD, JA21, ChristenUnie, BBB en 50PLUS gingen akkoord met de Tijdelijke wet. Onafhankelijke Politiek Nederland (OPNL), GroenLinks-PvdA Volt, FVD, SP en PvdD stemden tegen. Daarmee werd het wetsvoorstel met 50 van de 75 stemmen aangenomen.

Bij Koninklijk Besluit wordt besloten wanneer de Tijdelijke wet in werking treedt. Vier jaar na de inwerkingtreding komt de wet te vervallen.