De rechtbank in Limburg heeft toestemming gegeven om genealogische DNA-databanken van commerciële partijen te gebruiken voor verwantschapsonderzoek in twee cold case zaken. Het Openbaar Ministerie, de politie en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) gaan deze opsporingsmethode inzetten in het kader van een pilot. Ze beloven dat de privacy van verdachten en slachtoffers gewaarborgd wordt.
Dat melden het Openbaar Ministerie (OM) en het NFI in een gezamenlijke persverklaring.
OM hoopt doorbraak te forceren
Door een beroep te doen op genealogische DNA-databanken van private partijen, hoopt het OM een doorbraak te forceren in twee langlopende en geruchtmakende strafzaken. Door het DNA-profiel van een onbekende dader of onbekend slachtoffer te vergelijken met de DNA-profielen van personen in de DNA-databanken, hopen het OM, de politie en het NFI meer te weten te komen over verwanten van de dader of het slachtoffer.
De DNA-databanken worden gebruikt in twee cold cases zaken. Dave Mattheijs, officier van justitie in Limburg, is blij dat de rechtbank groen licht heeft gegeven voor deze opsporingsmethode. “In deze cold cases gaat het om ernstige feiten en is voldoende DNA-materiaal aanwezig om geschikte profielen te maken. Via deze pilot hopen het OM en het cold case team van de politie in Limburg verwanten te vinden van het onbekende slachtoffer en de onbekende verdachte, zodat we de nabestaanden eindelijk duidelijkheid kunnen geven”, zo zegt hij.
“We proberen met deze pilot inzicht te krijgen in de wijze waarop deze opsporingsmethode in de toekomst in Nederland kan worden ingezet en welke zaken hiervoor nog meer in aanmerking kunnen komen. Mogelijk volgen binnen deze pilot nog meer zaken”, vertelt Mirjam Warnaar, landelijk officier forensische opsporing.
DNA-profielen geschikt voor Nederlandse strafzaken
De DNA-databanken waar het OM, de politie en het NFI gebruik van gaan maken, zijn FamilyTreeDNA en GEDmatch. Beide partijen zijn gevestigd in de Verenigde Staten. Ondanks de afstand tussen Europa en de VS, zijn de databases wel degelijk bruikbaar. Dat komt omdat het overgrote deel van de personen in deze databanken een Noordwest-Europese herkomst heeft. Daardoor zijn de DNA-profielen in de databanken geschikt voor onderzoek in Nederlandse strafzaken.
Het Openbaar Ministerie belooft dat de privacy van verwanten en potentiële daders en slachtoffers wordt gerespecteerd. De DNA-profielen worden eenmalig vergeleken met die van de deelnemers die daarvoor toestemming hebben gegeven. Als het OM melding krijgt van verwanten in de databanken, is die informatie enkel het startpunt van een op te stellen stamboom. Zij spelen verder geen rol in het strafrechtelijk onderzoek
Het stamboomonderzoek is enkel gericht op de namen van een mogelijke dader of overleden persoon. Alleen vergelijking met het DNA van de uit het onderzoek gekomen mogelijke verdachte of overleden persoon kan uiteindelijk bewijs opleveren.
D66 bezorgd over privacy
In maart kondigden het OM en het NFI aan dat ze een pilot wilden starten waarbij ze DNA-databanken van private partijen wilden gebruiken om twee onopgeloste moordzaken alsnog op te lossen. “Verwantschapsonderzoek met gebruik van (private) genealogische DNA-databanken kan uitkomst bieden wanneer alle beschikbare opsporingsmiddelen niet hebben geleid tot een doorbraak in de zaak”, zo zeiden de instanties destijds.
Tweede Kamerlid Hind Dekker-Abdulaziz (D66) maakte zich zorgen om de privacy van de mensen die in de DNA-databanken van FamilyTreeDNA en GEDmatch waren opgenomen. “Het OM zegt dat het feit dat mensen ooit een vinkje hebben aangeklikt, voldoende aanleiding geeft om ervan uit te gaan dat deze mensen het ermee eens zijn dat hun DNA voor strafrechtelijke doeleinden wordt gebruikt. Hun rechtsbescherming is dus afhankelijk van een vinkje dat ze hebben gezet op een website van een Amerikaans bedrijf op een moment dat dit nog allemaal niet speelde en zonder deskundige voorlichting. Dat vindt D66 zeer mager”, aldus de politica.
Minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius beloofde het Kamerlid dat het gehele proces zorgvuldig plaatsvindt, met inachtneming van alle juridische, ethische en technische aspecten. Ook de privacy van verwanten in de DNA-databanken is gewaarborgd: daar ziet de rechter op toe.
