Omtzigt is van mening dat de staat de burger steeds meer controleert, terwijl de burger juist steeds minder mogelijkheden heeft om de overheid te controleren. De controle van de staat door de burger is volgens hem wezenlijk voor het democratisch proces en daarom pleit hij voor (meer) openbaarheid van bestuur.
De controle van de burger door de staat wil Omtzigt juist beperken. De Nederlandse overheid is volgens hem uit de bocht gevlogen als het gaat om dataverzameling en houdt zich Niet aan wetten rondom persoonsgegevens. Deze standpunten maken het interessant om na te gaan hoe Omtzigt nu echt denkt over privacy.
Daarom hebben wij zijn stemgedrag, Kamervragen, ingediende amendementen en verschillende lezingen van hem onder de loep genomen. We hebben specifiek onderzocht hoe Omtzigt naar privacy kijkt en hoe hij wil dat er met data wordt omgegaan.
NSC in de peilingen
Volgens de laatste opiniepeiling zou Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt in één klap de grootste partij kunnen worden bij de verkiezingen in november. Er wordt nu geschat dat de partij 29 zetels zal halen, en dat is vijf meer dan de VVD en GL/PvdA, die beide naar verwachting 24 zetels halen. De kans is dus groot dat NSC in de komende regeringsperiode een flinke invloed heeft.
Juist omdat de partij zo groot kan worden, is het belangrijk om de standpunten van Omtzigt onder de loep te nemen.
Privacy en minder controle van de burger
Uit het stemgedrag van Omtzigt blijkt dat hij zich inzet voor de privacy van de burgers. Zo stemt hij voor het vergroten van de slagkracht van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en tegen maatregelen die de privacy aantasten, zoals chatcontrole en risicoprofilering. Uit zijn Kamervragen en amendementen blijkt verder dat hij zich inzet tegen massasurveillance en voor klokkenluiders.
We bekijken deze onderdelen één voor één uitgebreider. Per onderdeel geven we ook het stemgedrag van Pieter Omtzigt weer, aangevuld met het stemgedrag van de grootste partijen op dit moment en in de peilingen.
Meer privacy van de burger
Een groot deel van de moties die we hebben bekeken gaat om de directe privacy van de burger. Over het algemeen kunnen we uit het stemgedrag van Omtzigt concluderen dat hij zich inzet om deze privacy te vergroten en de controle die de overheid uit kan oefenen te verkleinen. Zo is hij:
- tegen chatcontrole en toegang van de overheid tot versleutelde data.
- tegen het gebruik van risicoprofilering.
- voor een verbod op het gebruik van nationaliteit en etniciteit in risicoprofilering.
- tegen een digital ID.
- voor de bescherming van de privacy van aandeelhouders in het UBO-register.
Kamervragen die Omtzigt stelt gaan onder andere over het delen van persoonsgegevens tussen de Fraude Signalering Voorziening (FSV) en gemeenten, de schending van de AVG door de overheid en risicoclassificaties van burgers bij de Belastingdienst. Zowel qua stemmingen als qua Kamervragen richt Omtzigt zich op het tegengaan van dataverzameling van burgers door de overheid.
Opvallend is dat hij tegen een bredere tegemoetkomingsregeling is voor mensen waarbij ras, etnische achtergrond, nationaliteit, religie of politieke voorkeur werd bijgehouden in de Fraude Signalering Voorziening (FSV). Verder neemt hij niet deel aan de stemming over het geven van meer aandacht aan privacy en gegevensbescherming in het opleidingsprogramma van de Belastingdienst.
Ook blijkt dat Omtzigt niet altijd tegen maatregelen is waarbij de privacy in het geding is. Zo is hij wel voor het gebruik van On-Board Units bij rekeningrijden en voor het verplicht registreren van de redenen van een abortus.
| Motie | Omtzigt | CDA | VVD | D66 | PVV | GL | PvdA | BBB |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Een plan voor livestreams van camerabeelden uit slachthuizen | – | |||||||
| Een gedeeld informatiesysteem voor alle bestuurlijke en strafrechtelijke diensten die zijn betrokken bij opsporing en handhaving rond milieucriminaliteit | ||||||||
| Komen tot een bredere tegemoetkomingsregeling (als ras, etnische achtergrond, nationaliteit, religie of politieke voorkeur in de FSV werd bijgehouden) | ||||||||
| Het opt-inprincipe hanteren voor commerciële en publieke digitale producten en diensten | ||||||||
| Een Europees verbod op verkoop van persoonsgegevens van minderjarigen voor financieel gewin | ||||||||
| Websites verplichten standaard in te stellen dat er geen trackingcookies worden geplaatst | ||||||||
| Een verplichting om een proportionele vorm van chatcontrole toe te passen | ||||||||
| Zorgen dat het Europese voorstel geen encryptiebedreigende chatcontrole bevat | ||||||||
| Overheden verplicht toegang geven tot de versleutelde data op een leesbaar en gebruiksvriendelijk formaat | ||||||||
| Toetsen of de Wet Vifo voldoende waarborging biedt om te voorkomen dat privacygevoelige data of vitale onderdelen van de financiële sector belanden bij landen met hoge veiligheids- en spionagerisico’s | ||||||||
| Inbrengen dat de mogelijkheid voor nationaal toezicht en/of nationale toepassing van algoritme mogelijk moet zijn | – | |||||||
| Bescherming van de privacy van aandeelhouders in het UBO-register | ||||||||
| Geen boetes of taakstraffen voor mensen die de UBO-deadline niet hebben gehaald | ||||||||
| Een opt-in zodat zelfstandigen zelf kunnen besluiten of hun privéadres openbaar wordt | – | |||||||
| Geen medewerking verlenen aan plannen voor een digital ID | ||||||||
| In het opleidingsprogramma van de Belastingdienst meer aandacht geven aan privacy en gegevensbescherming | – | |||||||
| Het uitsluiten van de invoering van een sociaalkredietsysteem in Nederland | ||||||||
| Stoppen met het gebruik van risicoprofilering zonder gerichte verdenking | ||||||||
| Stoppen met het gebruik van risicoprofielen bij de fraudesignalering door DUO | ||||||||
| Altijd aangeven of een overheidsbesluit gebaseerd is op een algoritme of op risicoprofilering | – | |||||||
| Een expliciet verbod op het gebruik van nationaliteit en etniciteit in risicoprofilering | ||||||||
| Abortusklinieken verplichten de reden voor een abortus(verzoek) te registreren | ||||||||
| Gebruik van dezelfde mautkastjes (tolkastjes, red.) als in Duitsland en België |
De privacy van de burger en de coronacrisis
Ook rondom de coronacrisis en de manier waarop de regering getracht heeft COVID in te dammen, kunnen privacyvragen gesteld worden. We kunnen concluderen dat Omtzigt hier wel voorstander is van het delen van epidemiologische data, maar niet op individueel ziekenhuisniveau.
Hoewel Omtzigt geen directe voorstander was van de coronapas, stemt hij niet bij de motie over het uitbreiden van deze pas met persoonlijke kenmerken. We weten niet waarom hij hier niet deelneemt aan de stemming.
| Motie | Omtzigt | CDA | VVD | D66 | PVV | GL | PvdA | BBB |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Het versneld implementeren van de Europese transparantierichtlijnen en het beschikbaar stellen van alle relevante cruciale epidemiologische data | ||||||||
| Een Vaxus Landelijk voor covidvaccinatie en een standaardrapportagevorm voor grootschalige epidemiologische surveillances | ||||||||
| Geen uitbreiding van de coronapas met persoonlijke gegevens of kenmerken | – | |||||||
| Primaire ziekenhuiscijfers per ziekenhuis vertrouwelijk met de Kamer delen | – | |||||||
| Waar mogelijk data op individueel ziekenhuisniveau delen | – |
Een grotere rol van de Autoriteit Persoonsgegevens
In de Binnenhoflezing geeft Omtzigt aan dat de AVG naar zijn mening de gewone burger niet beschermt tegen bijvoorbeeld de Belastingdienst. Sterker nog, hij beweert dat de overheid in het toeslagenschandaal vooral zichzelf beschermt met de AVG.
Bij stemming stemt Omtzigt in de meeste gevallen voor uitbreiding van de slagkracht van de Autoriteit Persoonsgegevens. Zo is hij er voorstander van om de Autoriteit Persoonsgegevens:
- toezicht te laten uitoefenen op grootschalige particuliere datahandel.
- in staat te stellen om de handhaving van wet- en regelgeving te intensiveren.
- zo in te richten dat zij toezicht kan houden op de werking, inzet en inhoud van algoritmes.
Ook wil hij de mogelijkheid verkennen tot aanstelling van een kinderautoriteit persoonsgegevens en wil hij een verbod op de verkoop van persoonsgegevens van minderjarigen voor financieel gewin.
Interessant genoeg neemt Omtzigt niet deel aan de stemming over de motie van Farid Azarkan over een jaarlijkse audit binnen de Belastingdienst op de bescherming van persoonsgegevens. Het is niet bekend waarom hij hier niet aan deelneemt.
| Motie | Omtzigt | CDA | VVD | D66 | PVV | GL | PvdA | BBB |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| De mogelijkheid verkennen tot aanstelling van een kinderautoriteit persoonsgegevens | ||||||||
| De Autoriteit Persoonsgegevens toezicht laten uitoefenen op grootschalige particuliere datahandel | ||||||||
| Een jaarlijkse audit binnen de Belastingdienst op de bescherming van persoonsgegevens | – | |||||||
| De Autoriteit Persoonsgegevens in staat stellen om de handhaving van wet- en regelgeving te intensiveren | ||||||||
| De Autoriteit Persoonsgegevens zo inrichten en toerusten dat zij toezicht kan houden op de werking, inzet en inhoud van algoritmes |
Tegen massasurveillance en spionage
Omtzigt schreef twee rapporten over massasurveillance. Binnenkort verschijnt een derde rapport over spionage met software zoals Pegasus. Deze omstreden spionagesoftware wordt gebruikt door de AIVD en geeft de veiligheidsdienst de mogelijkheid om telefoongesprekken af te luisteren en onder andere berichten, foto’s en locatiegegevens te verzamelen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat Omtzigt Kamervragen stelde over het gebruik van afluistersoftware. Ook zijn stemgedrag rondom de privacy van de burger en de bevoegdheden van de AP, kan in het licht gezien worden van Omtzigts strijd tegen massasurveillance. Hij kant zich vooral tegen het verzamelen van grote hoeveelheden data én het ongecontroleerde gebruik ervan.
Dit kan niet los gezien worden van het toeslagenschandaal dat Omtzigt aan het licht heeft gebracht. In de Grondgedachten en uitgangspunten van het NSC wordt verwoord hoe de burger moet worden beschermd tegen misbruik van data door overheid en bedrijven. Die data zouden niet ingezet moeten worden voor ‘onzichtbare algoritmes, statistische waarschijnlijkheden en blinde invorderingsregels’, vindt het NSC.
Betere bescherming van klokkenluiders
Een ander belangrijk thema voor Omtzigt is de bescherming van klokkenluiders. Hij heeft verschillende amendementen ingediend voor wijzigingen in de Wet Huis voor Klokkenluiders. Deze voorstellen voor wetswijziging hebben betrekking op de volgende zaken:
- nietig verklaren van zwijgbedingen.
- de mogelijkheid om via een vertrouwenspersoon of tussenpersoon misstanden te melden.
- een verbod op het afluisteren of onderscheppen van meldingen.
- een apart meldkanaal voor staatsgeheime informatie.
- een fonds voor klokkenluiders.
- uitdrukkelijke toestemming van d
