De Dienst Uitvoering Onderwijstaken (DUO) deed jarenlang niets met klachten over mogelijke vooringenomenheid en discriminatie Door Het Fraudecontrolesysteem. De afgelopen drie jaar is de instantie ten minste drie keer gewaarschuwd hierover. Het fraudesysteem is voorlopig stilgelegd.

Dat blijkt uit onderzoek van NOS op 3 en Investico.

Minister vraagt aan AP om fraudesysteem van DUO te onderzoeken

Onderzoeksjournalisten van beide redacties berichtten begin deze maand dat studenten met een migratieachtergrond opvallend vaak werden Beschuldigd Van Fraude met studiefinanciering. Door een rondgang langs verschillende advocaten weten we dat in de afgelopen tien jaar in totaal 376 studenten ervan werden beschuldigd te frauderen met een uitwonende beurs. Nagenoeg alle studenten bleken een migratieachtergrond te hebben.

Demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf zei in een reactie het een “bijzonder verontrustend signaal” te vinden dat studenten van buitenlandse komaf zo vaak werden beschuldigd van fraude. De minister beloofde “grondig na te willen gaan” of de fraudecontroles door DUO eerlijk verlopen. Hij gaf de Autoriteit Persoonsgegevens daarom opdracht om een onderzoek in te stellen naar het fraudecontrolesysteem dat DUO gebruikt om fraude met studiefinanciering aan het licht te brengen.

Twee advocaten en student klagen over mogelijke discriminatie

DUO zei nooit klachten te hebben ontvangen over Discriminatie Door Het fraudecontrolesysteem. Daar klopt niets van, zo schrijven NOS op 3 en het journalistieke onderzoeksplatform Investico. Twee advocaten hebben deze vermoedens op papier gezet toen ze een rechtszaak startten tegen DUO. Een student ontving een e-mail van DUO dat hij zich schuldig hebben gemaakt aan het plegen van fraude met een uitwonende beurs. Hij kon tevens de e-mailadressen van 28 andere studenten inzien.

“Uit de lijst met geadresseerden komt een beeld naar voren dat met betrekking tot de risicoprofielen gebruik is gemaakt van etnische kenmerken”, zo schrijft zijn advocaat in een bezwaarschrift. Hij wilde weten hoe zijn cliënt was geselecteerd, maar kreeg nooit het antwoord op die vraag. Het enige dat DUO laat weten is de instantie gebruikmaakte van “objectieve criteria”, zoals de afstand tussen het woonadres van de student en zijn ouders.

Daarnaast diende een student een klacht in bij DUO wegens discriminatie. Hij werd in 2014 beschuldigd van fraude, omdat de instantie niet geloofde dat hij bij zijn tante woonde. Hij is ervan overtuigd dat zijn Turkse afkomst ten grondslag ligt aan de beschuldiging van fraude. Dat zet hij op papier, zowel in zijn communicatie naar de instantie als de rechtbank. Een reactie blijft uit. Om gehoord te worden diende hij in 2021 een formele klacht in bij DUO, maar ook daar werd niets mee gedaan.

Fraudecontrolesysteem voorlopig stopgezet

In een reactie laat DUO weten nooit signalen te hebben ontvangen over mogelijke discriminatie door het fraudecontrolesysteem. Dat komt omdat er nooit officiële klachten zouden zijn ingediend. “Signalen die eerder zijn afgegeven en mogelijk onvoldoende aandacht hebben gehad, hadden met de kennis van nu destijds wellicht een breder onderzoek gerechtvaardigd”, zo zegt een woordvoerder als hem wordt gevraagd of de instantie niet eerder in actie had moeten komen.

Omdat het onderzoek naar mogelijke vooringenomenheid door het fraudecontrolesysteem van DUO loopt, heeft minister Dijkgraaf de opdracht gegeven om het systeem voorlopig stop te zetten. De bewindsman heeft aan Autoriteit Persoonsgegevens uit te zoeken hoe het systeem, dat DUO al sinds 2012 gebruikt, tot stand is gekomen en of het discriminatie mogelijk in de hand werkt. Verder kijkt de toezichthouder of de uitvoeringsinstantie met zwarte lijsten of andere ‘schaduwinformatie’ heeft gewerkt om te bepalen wie in aanmerking kwam voor extra controle. Tot slot moet de AP verbeterpunten formuleren over de bestaande processen rond bezwaar en beroep.