Błąd logiczny to dziedzina o której możemy mówić poruszając szeroko rozumiane błędy logiczne, sofizmat, czy paralogizm.

Innymi słowy, możemy manipulować słowami celowo, aby wywrzeć na kimś wpływ, lub zupełnie nieświadomie. Oto jak:

Podstawowe definicje

Błąd logiczny definicja

Błąd logiczny: przy szerokim rozumieniu logiki: wszelkie nieprawidłowości i wady w zdobywaniu, formułowaniu, uznawaniu i przekazywaniu poznania, czyli niezgodności z zasadami logik, teorii rozumowań, metodologii nauk, epistemologii oraz semiotyki, zw. też błędami poznawania; w sensie ścisłym: ukryte naruszenia reguł poprawnego rozumowania (rodzaj błędów poznawania). źródło

Mówiąc w jednym zdaniu, w logice niewłaściwa metoda rozumowania. Błędy logiczne możemy podzielić na paralogizmy (nieświadome błędy logiczne) oraz sofizmaty (świadome błędy wprowadzane w celu wywarcia pozaracjonalnego wpływu na słuchacza).

Paralogizm definicja

Paralogizm (z gr. paralogismós od parálogos 'niespodziewany, nierozsądny' od para- 'obok' i logos 'mowa, słowo, wypowiedź') to błędne rozumowanie prowadzące do fałszywego wniosku. Jest to wnioskowanie niepoprawne, w którym błąd popełniono nieświadomie albo bez zamiaru wprowadzenia kogoś w błąd. Termin ten odnosi się przede wszystkim do błędnych sylogizmów. Od paralogizmu odróżnia się sofizmat, błąd rozumowania popełniony świadomie. źródło

Sofizmat definicja

Sofizmat (z gr. σόφισμα sóphisma – wybieg, wykręt), czyli sztuka „wykręcania kota ogonem”, jest to nazwa funkcjonująca w co najmniej trzech znaczeniach:

• zwodniczy „dowód” matematyczny, pozornie poprawny, lecz faktycznie błędny, zawierający rozmyślnie wprowadzony błąd logiczny, trudny do wykrycia na pierwszy rzut oka;
• wypowiedź lub sformułowanie, w którym świadomie został ukryty błąd rozumowania nadający pozory prawdy fałszywym twierdzeniom;
• wszelka próba dowiedzenia swoich racji, bez względu na poprawność logiczną przedstawionej argumentacji.

Sposobem walki z sofizmatami jest unikanie niedomówień i wieloznaczności, przez stosowanie definicji wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

Definicje ułatwiają ustalenie znaczeń spornych terminów, występujących w dyskusji. Uogólniając, wszelkie narzędzia, jakie proponuje logika, po których zastosowaniu wypowiedź staje się jasna, również pomagają w unikaniu sofizmatów.

Sofizmat odróżnić należy od paralogizmu, błędnego rozumowania czy wnioskowania obarczonego nieświadomym błędem logicznym. źródło

To błąd w rozumowaniu (a nie w faktach), gdy założenie nie wspiera wniosku, które chce udowodnić. Ergo, jest to błąd logiczny, sztuczka logiczna lub językowa, która służy temu, by jakieś twierdzenie lub oświadczenie zostało uznane za coś, czym w istocie nie jest.

Interesujące przykłady:

Sofizmaty, Metamodel, Model Miltona, Paralogizmy, Błędy Logiczne,czyli logika zwyciężania sporów. Przykłady, opisy.

Źródła z których częsciowo korzystałem w komentarzach na końcu wpisu.

Akcentowanie

Akcentowanie – znaczenie stwierdzenia może się zmieniać w zależności od tego, na które słowa zostanie położony nacisk. Może dodać implikacje w zdaniu. W druku zdania akcentuje się za pomocą kursywy. Używany m.in. do wynajdywania luk w zakazach – akcentując to, czego nie wolno, sugeruje się, że inne rzeczy są dopuszczalne. Pomaga przekonać do działań, które spotykają się z niechęcią – przedstawia proponowane działania jako bardziej dopuszczalne.

• akcent = zmiana znaczenia / dodatkowe znaczenia
• cytując wypowiedzi przeciwników – można położyć nacisk na to, na co kłaść go nie zamierzali

Przykłady:

• zjedz swoją kanapkę – bez akcentowania to polecenie lub propozycja
• zjedz swoją kanapkę – konkretna rzecz, którą musisz zjeść, nie np. krzesło
• zjedz swoją kanapkę – nie kanapkę kolegi, który stoi obok
• zjedz swoją kanapkę – zamiast wyrzucić lub nie jeść
• tata powiedział, żebyśmy nie strzelali z procy do ptaków – ale nie ma nic złego w rzucaniu ręką
• Władimir Putin zobowiązał się nie bombardować daleko położonych wiosek od bazy A – ale wioska X nie jest aż tak daleko [albo: i właśnie dlatego użył innej broni]

Amfibolia

Amfibolia – sofizmat wieloznaczności, całe znaczenie stwierdzenia może być odczytane na więcej niż jeden sposób z winy zastosowanej składni, niewłaściwie użytego zaimka [np. on/ona] lub jego braku.

• Krzysiek ma świetny samochód, ale ma on problemy z prowadzeniem– on? Krzysiek czy samochód? Samochód się źle prowadzi, czy Krzysiek ma słabe umiejętności?

Zastosowanie lub pominięcie słowa „który”:

• opisałem szczegółowo uszkodzenia mojego kręgosłupa, dołączam go do listu – co dołącza? opis czy kręgosłup?

Zdanie można odczytać na wiele sposobów m.in. przez: źle postawiony przecinek lub niedostatek przecinków

• słyszałem dzwony z katedry na spacerze alejkami – kto spacerował? dzwony?

Sofizmat używany często przez wróżbitów – gdy wydarzenia już nastąpią, zawsze będzie się mógł odwołać do znaczenia, które zostało spełnione

Cecha sofizmatu: rzeczowniki mogące pełnić rolę czasowników, niejasność co jest podmiotem a co orzeczeniem, stosowanie zaimków [np. horoskopy]

Argumentum ad antiquitam, Argumentum ad traditio (antiquatitam)

Argumentum ad antiquitam – założenie, że coś [np.przekonanie, twierdzenie] jest dobre lub słuszne tylko dlatego, że jest stare. Przyzwyczajenie, automatyczna reakcja [nawyk] pozwala oszczędzić konieczność myślenia.

Wiek twierdzenia nie przekłada się na doświadczenia i jego prawdziwość [lub nieprawdziwość]- wiek =/= jakość.

Postęp = zastępowanie tego, co stare, tym, co lepsze

• tak robiliśmy zawsze i tak będziemy robić nadal 
• robimy nasze meble w najlepszy sposób, tak jak zawsze – i zawsze mają te same wady

Argumentum ad baculum

Argumentum ad baculum – perswazja siłowa, odsuwa spór na bok, sięgając po siłę jako  metodę perswazji (werbalnie lub niewerbalnie za pomocą gestów). Druga osoba grozi, iż niespeł­nienie jej życzeń zaowocuje nieprzyjemnymi konsekwencjami [ból, cierpienie, strata].

• jeśli nie zrobisz X, obawiam się, że będę zmuszony zrobić Y
• *przystawienie pistoletu do skroni* Czy teraz masz zamiar rzucić palenie?

Logiczne argumenty nie są bardzo skuteczne przeciw ad baculum, siła [przemoc, broń, pieniądze, groźba] jest podstawowym argumentem. Używamy siły, jeżeli uważamy, że jest to w imię wyższej wartości.

Sofizmat można wykorzystać, gdy masz siłę i nie musisz bać się konsekwencji jej użycia.

Groźba nie musi być bolesna, może być np. uciążliwa

Argumentum ad hominem, zwany także ad personam

Argumentum ad hominem

-jeśli nie możesz zaatakować argumentu, zaatakuj osobę, która go podaje. Skłania słuchaczy do traktowania argumentów przeciwnika za mniej wiarygodne. Teza jest odrzucana ze względu na jakiś nieistotny w kontekście fakt dotyczący osoby, który w danej sytuacji nie ma żadnego znaczenia

• jesteś miłą osobą, więc ponieś siatkę z zakupami
• jesteś księdzem, więc mówienie przez ciebie o aborcji nie jest obiektywne

Zaprzeczanie:

• nie chcę wspominać o tym, jak… [ad hominem], ale musimy zadać sobie pytanie…

Sofizmat jest próbą przekonania o tym, że zarzuty wobec argumentującego mają jakiś wpływ na rozważaną kwestię.

Prawnicy często próbują zdyskredytować zeznania „ustalając charakter świadka” [za pomocą ad hominem].

Argumentum ad hominem [okolicznościowy]

– odwołanie się do specjalnych okoliczności dotyczących osoby, z którą toczymy spór, np. poglądy, wyznanie, przynależność do jakiejś organizacji, grupy itp.

• Jesteś chrześcijaninem, dlatego nie możesz…
• Żaden spośród tu obecnych nie może sprzeciwiać się X, w przeciwnym razie nie byłoby ich tutaj…

podważenie poglądów danej osoby jako reprezentujące wyłącznie jej specjalne okoliczności

• Ekspert, który prezentuje dowody przeciwko twojemu argumentowi, to ktoś z branży, a jego poglądy odzwierciedlają wyłącznie jego specjalne okoliczności, czyli interes branży

wykorzystanie sofizmatu na swoją korzyść: stosuj okoliczności na tyle szerokie. by doty­czyły dużych grup słuchaczy („Wy, jako członkowie klubu X docenicie…”)

Polityk może budować swój elektorat działaniem dla dobra grup, których dotyczą specjalne  okoliczności np. emeryci, mniejszości itp.

Argumentum ad hominem [tu quoque – „ty też”]

– teza jest odrzucona ze względu na rzekomą niekonsekwencję rozmówcy w ich wcześniejszej wypowiedzi albo działaniach, które nie są istotne w danym kontekście. Zarzucenie, że przeciwnik sam jest winny tego, o czym mówi. Zmiana tematu z twier­dzenia wysuniętego przez przeciwnika na takie, które jest wy­mierzone przeciw niemu.

• Dlaczego mamy słuchać tego, jak X rozwodzi się na temat korzyści z budowy nowego parkingu, skoro w ze­szłym roku był gorącym przeciwnikiem tego pomysłu?

Tu quoque jest błędem logicznym, bo nie odnosi się do omawianego tematu. Wprowadzany jest nowy temat – opinia na temat kogoś, kto jest zaangażowany w sprawę.

Sofizmat tu quoque można zacząć słowami:

• Niech szanowni koledzy pozwolą, że przypomnę… [X zrobił to samo wcześniej, gorzej i właśnie dlatego jego złośliwe oskarżenia można odrzucić]

Ze względu na niekonsekwencję rozmówcy X we wcześniejszej wypowiedzi albo działaniach, to co mówi X jest nieprawdziwe – więc się myli.

Każdy jest od czasu do czasu niekonsekwentny, niewiele osób ma nieskazitelną przeszłość.

Możesz argumentować, że każdy, kto zmienił zdanie, udowodnił, że przynajmniej czasami się myli i że to właśnie teraz równie dobrze może występować taka okolicz­ność.

Argumentum ad misericordiam

Argumentum ad misericordiam – dla poparcia konkretnej sprawy odwołujemy się do litości, miłosierdzia, smutku, cierpienia, żalu zamiast do logicznej dyskusji.

Wywołanie stanu litości jest dla argumentu [prawda/fałsz] bez znaczenia.

Litość wpływa na nasze działania i osąd [czy twierdzenie jest prawdziwe / fałszywe]

• proszę mi nie wstawiać jedynki do indeksu, bo bez stypendium moja rodzina będzie głodować

ad misericordiam – pojawia się w argumentach, w których fakty pociągają za sobą konsekwencje

Argumentum ad verecundiam

Argumentum ad verecundiam – odwołanie się do autorytetu i wywołanie tym samym uczucia skrępowania, poniżenia, zawstydzenia i nieśmiałości. Sofizmatem jest założenie, że ekspert w jednej dziedzinie może poprzeć argument z innej [fałszywy autorytet].

• Setki wiodących naukowców odrzucają koncepcję ewolucji
• X jest profesorem, więc wie co mówi
• Produkt X – dla największych gwiazd sportu
• Założenie: jeśli autorytet [wiedza, doświadczenie, umiejętności]w dziedzinie X wypowiada się na temat dziedziny X, Y, Z, to musi mieć rację

Sofizmat autorytetu można użyć wtedy gdy:

• źródło zostaje dokładnie wskazane
• nie dotyczy go konflikt interesów
• jest autorytetem w dziedzinie
• wśród autorytetów w danej dziedzinie panuje zgodność

Ludzie mają wielki opór przed podważaniem poglądów kogoś, kto wydaje się mieć o wiele wyższe kwalifikacje, doświadczenie niż zwykli ludzie.

Uzasadniając własną (wątpliwą) przesłankę wskazuje się na jakąś osobę, grupę osób, publikację wg. której przesłanka ta jest prawdziwa.

W świecie reklamy gwiazdy i autorytety, zniżają się do poziomu zwykłych ludzi, by udzielić rady w banalnych sprawach i podzielić się swoją szeroką wiedzą np. na temat jedzenia dla kotów.

Wariant ad verecundiam polega na odwołaniu się do autorytetów w danej dziedzinie, ale niezidentyfikowanych – „wiodący naukowcy”, „najlepsi hodowcy”, „wiele instytutów” itp. ponieważ nie wiemy kim są, przyjmujemy ich autorytet i nieomylność.

Wizualny ad verecundiam – np. nazwa, slogan sponsora na ubraniach

Aprioryzm

Aprioryzm – nadajemy pierwszeństwo założeniom i nie pozwalamy, by fakty i to, co zaobserwujemy je zmieniło. Popierając teorię X (bez dowodów), uznajemy ją za prawdziwą i odrzucamy wszystkie istotne dla sprawy fakty.

• Nie musimy robić / sprawdzać X, bo wiemy przecież, że Y
• Ponieważ w Tybecie nie ma kotów, zwierzę, które tu mamy, mające kocie uszy, koci ogon, kocie futro i kocie wąsy, jest jednoznacznym dowodem na to, że tybetańskie psy mają wrodzone zdolności aktorskie
• Lek jest skuteczny, bo pacjent wyzdrowiał. Przypadek w którym wyzdrowienie nie nastąpiło, dowodzi tylko tego, że należy przedłużyć podawanie leku.

Sofizmat może być też wykorzystany dla poparcia podjętego osądu wbrew faktom.

Jeśli słuchacze znają fakty z pierwszej ręki, to nie ma sensu odrzucać faktów jako nieprawdziwych. Musisz reinterpretować fakty i pokazać, że nie są tym, na co wyglądają, że nie obalają twojego stwierdzenia, ale wręcz działają na jego korzyść.

• Wciąż utrzymuję, że książki, które zarekomendowałem były najpopularniejsze. Oczywiście nie zaprzeczam, że były to najrzadziej wypożyczane książki w całej biblio­tece, ale biorę to za znak ich popularności. Jak wiadomo, jeśli książka jest naprawdę popularna, ludzie ją kupują albo pożyczają od znajomych, nie czekają, by pożyczyć ją z biblioteki.

Asekuracja

Asekuracja – zabezpieczenie argumentu wieloznacznościami, tak by można było później zmienić jego sens.

Słowa i frazy muszą być starannie dobrane, by można było zmienić ich definicję.

• Premier: powiedziałem, że ostatnią rzeczą, jakiej chcieliśmy na Bliskim Wschodzie, była otwarta wojna i tego się trzymam. Tym, na co się zdecydowaliśmy, są kontrolowane działania wojenne
• Powiedzia­łem tylko, że będę w domu o rozsądnej godzinie. Myślę, że w świetle tego, co robiłem, trzecia w nocy to rozsądna godzina

Sofizmat ukrywa dwa lub więcej różnych stwierdzeń jako jedno.

Efekt: przekazywana informacja jest bezużyteczna.

Kluczowy aspekt: nieuczciwość, celowe wstawianie wieloznaczności by zmylić drugą osobę, wymaga wcześniejszego zaplanowania.

Bifurkacja

Bifurkacja – [sofizmat „czerni i bieli” – ograniczonego wyboru] zaprezentowanie tylko dwóch alternatyw tam, gdzie istnieją też inne.

• x albo y – a czy b – y lub z
• Cóż, wydaje się, że mamy tylko dwa możliwe rozwiązania…
• Jeśli nie jesteś z nami, jesteś przeciwko nam
• Albo pomalujemy drzwi na zielono, albo będą się z nas śmiać i drwić.

Sofizmat prezentuje sytuację w świetle albo/albo, podczas gdy w rzeczy­wistości mamy do czynienia z całym szeregiem możliwości.

Wprowadza nieistotny materiał lub wyklucza pozostałe opcje, które mogą wpłynąć na wynik.

Ogranicz wybór do czegoś nieprzyjemnego lub uciążliwego oraz tego, co doradzasz.

Albo druga strona zrobi to, co sugerujesz, albo życie na świecie dobiegnie końca.

Brak oczekiwań

Brak oczekiwań – polega na założeniu, że wszystko, co było warte zrobienia lub powiedzenia, zostało już zrobione lub powiedziane.

• Jeśli tytoń naprawdę jest taki szkodliwy, dlaczego ludzie już dawno nie zakazali jego używania?
• Dawniej ludzie nie potrzebowali takiej długiej przerwy świątecznej, dlaczego mieliby jej potrzebować teraz?

Circulus in probando

Circulus in probando [„koło w kole, krąg w spirali”] – polega na wykorzystaniu jako dowodu faktu, którego autentyczność jest potwierdzana przez samą konkluzję, którą wspiera. Dowodzona teza jest jednocześnie zakładana jako przesłanka:

• To, że Bóg istnieje, wiemy z biblii. A Biblii możemy ufać dlatego, że jest inspirowana słowem bożym
• To, co powiedziałem, jest prawdą, bo ja nigdy nie kłamię.
• X: Czy Bóg istnieje?
  Y: Tak
  X: Skąd wiesz?
  Y: Bo tak pisze w Biblii
  X: Dlaczego myślisz, że w biblii jest napisana prawda?
  Y: Bo to słowo Boga

Błędne koło w definiowaniu polega na powtórzeniu terminu definiowanego w tym członie definicji  która ten termin ma wyjaśniać (do definicji jakiegoś terminu używany jest on sam)

Petitio principii

Petitio principii [„wyżebrywanie kwestii”] – w argumencie wykorzystuje się coś, co ma zostać ustalone dopiero w konkluzji

• Sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków, bo to słuszne, by ludzie zarabiali więcej = sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków, bo sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków

Najczęściej spotykana postać sofizmatu wykorzystuje konkluzję przedstawioną innymi słowami jako argument na rzecz tej konkluzji

• Rząd powinien zabronić sprzedania obrazu do amerykańskiego muzeum, bo powinien zabronić sprzedaży wszystkich narodowych dziel sztuki

Sofizmat musi zawierać słowa takie jak: ponieważ, bo, zatem itp.

Argument powinien przywoływać rzeczy znane lub akcep­towane po to, by te, które nie są jeszcze znane lub akceptowane, takimi się stały

Cum hoc ergo propter hoc

Cum hoc ergo propter hoc [zatem, z tego powodu] – wydarzenia, które mają miejsce równocześnie, są naturalnie powiązane i nie pozostawia miej­sca ani na zbieg okoliczności, ani na  działanie zewnętrznego czynnika wpływającego na te wydarzenia z osobna.

zdarzenie A i B = związek przyczynowo-skutkowy

Sofizmat cum hoc łączy wydarzenia, bo mają miejsce równocześnie. Błąd polega na przypuszczeniu,że żadne z wydarzeń nie miałoby miejsca, gdyby nie drugie

• Prezydent X przyjechał do miasta, okradziono sklep monopolowy [- przypadek?]
• X modli się za chorego Y – to, że Y wyzdrowiał zawdzięcza modlitwie X i bogu

Analiza regresji – częstotliwość i zakres wydarzeń równoczesnych, obliczanie szansy na to, że zdarzenia są powiązane

Dicto simplicter

Dicto simplicter – błąd dużego uogólnienia. Polega na zastosowaniu ogólnej zasady do  szczególnego przy­padku, którego specjalne cechy mogą czynić wyjątkowym.

• Szpinak jest dobry dla dzieci, które rosną
• Jedzenie orzechów jest zdrowe – nawet dla osób uczulonych?
• Asia mnie oszukała, więc nie należy wierzyć kobietom
• Adam mnie okłamał – wszyscy faceci to świnie

Sofizmat stosuje uogólnienia do wszystkich spraw, niezależnie od indywidualnych różnic między nimi. Wyjątki od reguły zawsze mogą się pojawić.

Dicto simpliciter pojawia się wtedy, gdy uznaje się, że jed­nostki (lub ich cechy)odpowiadają stereotypom grupy (lub przesądom)- np.”polacy”, „młodzi”, „bogaci”.

Fałszywa precyzja

Fałszywa precyzja – dokładne liczby (których trafności nie można sprawdzić) są wykorzystywane dla zobrazowania nieprecyzyjnych pojęć

• Ludzie mówią, że poznaniacy są skąpi, ale badania wyka­zały, iż są o 63 % bardziej hojni niż Kaszubi
• Nasza pasta do zębów jest dwa razy lepsza, niż produkt naszego konkurenta
• Cztery na pięć osób nie jest w stanie odróżnić margaryny od masła

Sofizmat próbuje dodać twierdzeniom większej wiarygodności za pomocą liczb.
Podaj dokładne liczby zwłaszcza wtedy, gdy wyrażasz się wymijająco.

Fałszywe odwrócenie

Fałszywe odwrócenie – dokonane poprzez przestawienie tematu i przesłanki. Występuje wtedy, gdy np. z faktu, że wszyst­kie koty są zwierzętami, dedukujemy dodatkową informację, że  wszystkie zwierzęta są kotami.

• Wszystkie zwierzęta są czworonogami, więc oczywistym jest, ze wszystkie czworonogi to szczury
• Ponieważ wiemy, że niektórzy marksiści nie są na­uczycielami, wynika  z tego, iż niektórzy  nauczyciele nie są marksistami

Cztery typy stwierdzeń

• wszystkie A są B [błąd logiczny fałszywego odwrócenia] – nie można zamienić stwierdzeń miejscami
• niektóre A są B [możliwość prawdziwego odwrócenia] – temat i przesłanka obejmują część grupy
• żadne A nie są B [możliwość prawdziwego odwrócenia]
• niektóre A nie są B [błąd logiczny fałszywego odwrócenia] – nie można zamienić stwierdzeń miejscami

Wykorzystanie sofizmatu wymaga planowania. Najlepiej, gdy nie informujemy słuchaczy, czy mówimy o „wszystkich”, czy o „niektórych”.

• teksańskie króliki to zwierzęta, które dorastają do ponad metra długości – wszystkie, czy tylko niektóre?

Ekwiwokacja

Ekwiwokacja, czyli stosowanie różnych definicji tego samego pojęcia na różnych etapach rozumowania. Polega na ignorowaniu wieloznaczności użytego pojęcia.

Ekwiwokacja następuje, gdy:

• pewne wyrażenie potencjalnie wieloznaczne występuje w danej wypowiedzi przynajmniej dwukrotnie,
• przynajmniej w dwóch miejscach tej wypowiedzi jest ono użyte w różnych znaczeniach,
• wypowiedź ta zakłada, że ów wieloznaczny jej element posiada w każdym miejscu, w którym jest w niej użyty, to samo znaczenie.

Przykład: „Wierzysz, że bliska osoba Cię nie oszuka? Więc jesteś osobą wierzącą (religijną).” „Skoro rak jest chorobą, a rak żyje w wodzie, to choroby mogą żyć w wodzie”.

Równia pochyła

Równia pochyła [efekt domina] – dowodzi się, że przyjęcie pierwszego kroku zmusza do uczynienia drugiego, to z kolei do trzeciego, itd., co w końcu zaowocuje konsekwencjami tragicznymi, niepożądanymi, nieetycznymi, itp. – nieuniknionemu stoczeniu się w dół.

Kolejne kroki mogą przybliżyć nieprzyjemne konsekwencje, ale błędem jest założenie, że muszą.

W niektórych przypadkach może istnieć punkt, po którego oddaniu, można już posunąć  się dowolnie daleko [„pionowy lot w dół”]

• A prowadzi do B które prowadzi do gorszego C a to z kolei do najgorszego z najgorszych D
• X: Czy za milion dolarów wpuściłaby mnie pani do swojego łoża?
  Y: Owszem
  X: Zatem oto jest pięć funtów
  Y: Pięć funtów! Za kogo pan mnie uważa?
  X: To już ustaliliśmy. Teraz negocjujemy cenę.

Sofizmat wprowadza nieistotny materiał w postaci konsekwencji, które doprowadzą do katastrofy. Najczęściej jest używany tam, gdzie pojawia się lęk przed zmianami.

Najlepiej działa na pesymistów.

Argumentum ad ignorantiam

Argumentum ad ignorantiam – wykorzystujemy nasz brak wiedzy na jakiś temat jako przesłankę tego, że jest dokładnie odwrotnie.

• Na pewno wiedzielibyśmy o X, gdyby to była prawda
• Oczywiście, że duchy istnieją. Zespoły badaczy poświę­ciły lata starań oraz grube miliony, starając się udowod­nić, że ich nie ma, ale nigdy im się to nie udało

Wersja pozytywna: to, co nie zostało zanegowane musi mieć miejsce
Wersja negatywna: to, co nie zostało udowodnione nie może mieć miejsca

• Opowieści o pozaziemskich formach życia to nonsens. Wiemy, że one nie istnieją, bo każda próba udowodnienia ich istnienia, całkowicie zawiodła
• Bóg istnieje, bo nikt nie dowiódł, że jest inaczej.

Argument, w którym z faktu, że nie dowiedziono jakiegoś twierdzenia, wnioskuje się o fałszywości tego twierdzenia

• X: potrafisz dowieść, że A nie istnieje?
• Y: Nie
• X: więc musisz uznać A

Ignorancja ma zapewnić poparcie dla twierdzenia, nawet jeśli nasz stan wiedzy jest niewystarczający, by określić, czy dane twierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe.

Sofizmat jest użyteczny, jeśli twoje poglądy nie są zgodne z usłyszaną opinią i chcesz przekonać innych do swoich poglądów, odwołując się do braku dowodów na to, że nie są prawdziwe.

Jeżeli istnieją dowody, odrzucasz je za pomocą kolejnych ad ignoratiam, wykazując, że nikt nigdy nie dowiódł, że te dowody są wiarygodne.

Jednostronna ocena

Jednostronna ocena – błąd logiczny występuje wtedy, gdy pod uwagę brana jest tylko jedna strona danej sprawy. Podjęcie decyzji wymaga zazwyczaj rozważenia zarówno plu­sów, jak i minusów, korzyści i strat.

• Będzie pan dumny z  tej encyklopedii. Pańscy znajomi będą ją podziwiali. Pańskie dzieci z niej skorzystają. Pan także wiele się z niej dowie. Będzie idealnym dodatkiem do pańskiej półki z książkami! – ale sprzedawca nie mówi, że encyklopedia jest bardzo, bardzo droga

Sofizmat omija istotny dla argumentu materiał.

Inna wersja sofizmatu polega na pójściu na symbo­liczne ustępstwo poprzez przywołanie któregoś ze słabszych argumentów drugiej strony przed wytoczeniem przeważających argumentów wspierających twoje zdanie.

• Oczywiście, jeśli kupimy większy samochód, będziemy musieli wykosztować się na nowe pokrowce na fotele. Ale pomyśl tylko o korzyściach! Wszystkie zakupy zmieszczą się w bagażniku, będziemy mogli jeździć nim na wakacje, będzie ci nim wygodniej wozić dzieci, a ponieważ jest szybszy, będziemy mogli skrócić czas podróży

Każde dziecko wie

Każde dziecko wie – …że mój pogląd jest słuszny. Dzieci wiedzą więcej niż Google.

Słuchacze, nie chcąc okazać się ignorantami w sprawach powszechnie rozumianych nawet przez dzieci, powinni zachować swoje wątpliwości dla siebie.

Sofizmat odwołuje się do czynników innych niż dowody dla za­pewnienia akceptacji

• Jak mój uczony kolega jest niewątpliwie świadom, każde dziecko wie, że o kolejności zaspokajania roszczeń wierzy­cieli mówi artykuł 1025 kodeksu postępowania cywilnego
• Każdy widzi, że w tym przypadku…

Możesz rozpocząć wypowiedź od „oczywistych” stwierdzeń:

• Według nas prawdziwość tych poglądów jest niepodważalna

Argumentum ad lapidem

Argumentum ad lapidem – polega na całkowitym zignorowaniu argumentu i odmowie dyskutowania o jego podstawowej tezie

• To mój przyjaciel.  Nie chcę słyszeć ani jednego złego słowa na jego temat.

Nie można odrzucić argumentu lub materiału dowodowego, dlatego że  stoi w sprzeczności z panującą opinią.

Ignoratio elenchi

Ignoratio elenchi –  wykazywanie czego innego niż to, co miało być wykazane, przy zachowaniu pozorów, że wykazuje się właśnie to, o co chodziło.

• X: czy A jest moralne?
  Y: z pewnością A jest legalne
• X: czy to zajęcie warte zachodu?
  Y: to z pewnością jest ciężka praca

Elenchi przenosi dyskusję na kwestie wygodniejsze dla strony, która stosuje tę taktykę.

Sofizmat polega na założeniu,  że jedna konkluzja jest rów­na drugiej, podczas gdy tak naprawdę wynikiem są dwa różne wnioski.

Gdy ktoś oskarżony o zrobienie czegoś, co w istocie zrobił, wiarygodnie zaprzecza czemuś innemu.

• Jak mój klient mógł zlecić to morderstwo? Dowiodłem bez cienia wątpliwości, że w tym  czasie nie było go nawet w kraju.  – co nie zmienia faktu, że mógł zlecić morderstwo przez telefon

Jeśli używasz tej techniki – im bardziej szczegółowe i złożone będą twoje dowody, tym mniejsza szansa, że ktokolwiek będzie pamiętać co tak naprawdę było zarzutem

Na wpół ukryty warunek

Na wpół ukryty warunek – słowa wyrażają stwierdzenie ograniczone, ale konstrukcja i akcent pomijają warunkowość

• praktycznie każdemu jednemu przypadkowi…
• niemal w każdym przypadku jasno ustalono związek pomiędzy…

Jeśli pojawią się przypadki sprzeczne z zasadą, można wskazać, że twierdzenie nie miało obejmować wszystkich przypadków.

Sofizmat ukrywa warunek i usuwa istotną informację.

Argumentum ad nauseam

Argumentum ad nauseam – polega na ciągłym powtarzaniu swoich racji, zwykle wobec przytłaczających dowodów świadczących prze­ciwko nim, po to, by zostały łatwiej zaakceptowane.

Pokonanie oporu przez zmęczenie lub wprowadzenie słuchaczy w błąd, aby myśleli, że wszystkie wątpliwości zostały już rozwiane.

• Na żądanie podania się do dymisji odpowiedziałem 9 li­stopada, stwierdzając, że nie mam  nic do dodania do mego oświadczenia z 4 czerwca. W tej chwili nie będę wypowiadał się szerzej na ten temat.

Nieistotny humor

Nieistotny humor – do dyskusji wprowadza się zabawny materiał niemający z nią nic wspólnego, by odwrócić uwagę od argumentu

• Stanowisko mojego przeciwnika przypomniało mi pewną anegdotę…
• X: Co pan w ogóle wie o rolnictwie? Ile na przy­kład palców u nogi ma świnia?
  Y: Dlaczego nie zdejmie pan butów i nie po­liczy?

Sofizmat polega na wykorzystaniu humoru do odwrócenia uwagi od wad i zalet omawianej sprawy. Przerywa wypowiedź i ośmiesza rozmówcę. Ożywia dyskusję i rozprasza uwagę. Daje czas do namysłu.

Nieosiągalna doskonałość

Nieosiągalna doskonałość – niedoskonałość jest wskazywana jako powód do odrzucenia, nawet jeśli inne opcje też nie są doskonale.

• Powinniśmy zakazać pozyskiwania energii nuklearnej, bo nigdy nie będzie to całkowicie bezpieczne – podobnie jak węgiel i ropa

Jeśli żadna z opcji nie jest doskonała, niedoskonałość nie jest podstawą do odrzucenia.

Sofizmat może podkopać każdą propozycję. Występuje w dwóch wersjach:

1) odrzucenie propozycji dlatego, że nie idzie wystarczająco daleko, wskazujesz niedoskonałości i sugerujesz, że potrzeba mocniejszego rozwiązania

• Uwa­żam, że potrzebujemy zastosowania o wiele drastycz­niejszych środków, szerszego spojrzenia na całość pro­blemu i dlatego proponuję, abyśmy…

2) żądanie czegoś daleko wkraczającego poza możliwości tych, którzy podejmują decyzję, i w ten sposób przeciwstawić coś, czego nie mogą zrobić, czemuś, co zrobić mogą

Niezaakceptowany entymemat

Niezaakceptowany entymemat – Entymemat to argument, którego jeden  z elementów jest do­rozumiany, a nie stwierdzony. Obie strony akceptują ciche założenie, np:

Polityk o kiepskiej prezencji ma małe szanse zwycięstwa w wyborach,
zatem X ma małe szanse zwycięstwa w wyborach.
Założenie: X jest politykiem o kiepskiej prezencji

Sofizmat powstaje wtedy, gdy niewypowiedziany element nie jest akceptowany

• Kochanie, jest mi bardzo przykro. Zapracowani ludzie często zapominają o takich sprawach jak rocznice

Podaj ogólne stwierdzenie jako odpowiedź na indywidualną sytuację. Słuchacze automatycznie  przyjmą brakujące przypusz­czenie, że ogólna sytuacja odnosi się do tego konkretnego przypadku.

Argumentum ad novitam

Argumentum ad novitam – sofizmat polegający na myśleniu, że nowość jest czynnikiem wpływającym na słuszność.

• Te nowe wieżowce to przyszłość. Sami powinniśmy takie budować.
• Nowa ekonomia, nowe badania, najnowsze teorie, najświeższe wieści, nowe przekonania

Zarówno nowość, jak i starość (ad antiquitam) mogą być wykorzystane jako sofizmaty w celu wsparcia jakiegoś stanowiska.

Sofizmat ad novitam wprowadza nieistotny fakt w postaci wieku propo­zycji, który ma być argumentem wpływającym na jej akceptację.

To, że coś jest nowe (lub stare) nie oznacza, że jest słuszne, niezawodne, bezpieczne.

Argumentum ad numeram, ad numerum

Argumentum ad numeram – niesłusznie łączy ilość osób popierających dane twierdzenie z tym, czy jest prawdziwe. Sofizmat ad numeram zakłada, że pomysły cieszące się olbrzymim poparciem mają większą szansę na bycie trafnymi.

• 50 milionów Francuzów nie może się mylić
• Wszyscy robią X, dlaczego ty nie?
• 100 tys naszych klientów na całym świecie nie może się mylić

To, czy twierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe, nie zależy od ilości zwolenników lub przeciwników. Prosta obserwacja może być błędna, niezależnie od tego, ile milionów ludzi ją potwierdzi.

Sofizmat odwołuje się do liczebności albo do liczby tych, których szanujesz [autorytetów, osób na stanowiskach].

Ad numeram jest bardzo często używany przez demagogów i mówcy przemawiających do tłumów.

Używając tego sofizmatu:
a) powinieneś wyrazić oburzenie, że słuszne poglądy podzielane przez tak wiele osób są ignorowane [+ to może być dowód na istnienie zmowy milczenia/spisku wśród elit rządzących]
b) gdy stoisz po stronie mniejszości – powołanie się na przeszłość, kiedy miałeś miałeś przewagę liczebną
c) powołanie się na inne kraje, w których znajduje się potrzebna ci większość

Obelżywa analogia

Obelżywa analogia – przeciwnik [lub jego zachowanie] porównywany jest z czymś, co wywoła niekorzystne skojarzenia na jego temat u słuchaczy [zdyskredytowanie go, ośmieszenie, wywołanie pogardy]

• …uśmiech na podobieństwo srebrnej tabliczki na trumnie
• X zaproponował żebyśmy zagrali w szachy, choć na szachach zna się nie lepiej niż ormiańska gwiazda rocka

Sofizmat wprowadza dodatkowy materiał nie dotyczący sporu, ale wpływający na jego ocenę. Opiera się na skojarzeniach słuchaczy. Nieprawdziwe porównanie musi zawierać element prawdy.

Okrojone znaczenia

Okrojone znaczenia – polega na mówieniu o jednej rzeczy, a pozwalaniu, by słuchający odczytał drugą.

Używamy słów w powszechnie przyjętym znaczeniu, ale gdy ktoś podważa nasze twierdzenie, uciekamy w dosłowną, sztywną definicję.

• Powiedzieliśmy tylko, że zainstalujemy centralkę tele­foniczną.
  Nie powiedzieliśmy, że będzie działała.
• Słuchaj wiem, że powiedziałem, iż będziesz się czul jak milioner.
  Znam wielu milionerów, którzy czują się marnie. Przestań narzekać.
• Miałem na myśli, że…

Sofizmat można zastosować na dwa sposoby:
1. wprowadzenie w błąd przeciwnika na samym początku
2. ucieczka do ograniczonej definicji, by zdobyć silniejszą pozycję w dyskusji

Słowa można rozumieć na dwa sposoby:
1. zacieśnienie słowa – możemy opisać właściwości, do których się odnosimy
2. rozszerzenie słowa – możemy podać przykład wyrażenie „gwiazda filmowa” można przekazać jako:
1. funkcję, jaką pełni aktor odgrywający główną rolę
2. wymienić kilka znanych gwiazd kina

Sofizmat genetyki

Sofizmat genetyki („przeklinanie pochodzenia”) – odrzucasz argument lub opinię, bo nie lubisz jej źródła.

Ludzie mają mniejsze zaufanie do poglądów pochodzących od tych, których nie lubią, niezależnie od cech samego poglądu.

• Majstrowanie przy genach to pomysł faszystów. Właśnie do tego dążył Hitler.
• Nie miej takiej obsesji na punkcie punktualności. To Mussolini chciał, żeby wszystkie pociągi przyjeżdżały punk­tualnie

Błąd logiczny polega na tym, że zakłada się, iż pochodzenie argumentu wpływa na jego słuszność.

Oślepianie nauką

Oślepianie nauką – nieistotny materiał w postaci naukowego żargonu uniemożliwia słuchaczom ocenę argumentów na podstawie dowodów.
Sofizmat oznacza specjalizowanie się w naukowym, technicznym żargonie, mające na celu  zmylenie słuchaczy tak, by myśleli, że padają słowa o wartości naukowej, wsparte przez obiektywne i empiryczne dowody.

• Wykres przepływu ludności dla okresu po godzinach szczytu ujawnia zjawisko dekantacji skoncentrowanych jednostek pasażerskich w grupach otaczających okolice centrum

Stosując ten sofizmat:
1. używaj kwiecistych, ozdobnych sformułowań
2. nigdy nie używaj słów czteroliterowych, zwłaszcza jeśli w ich miejsce można wstawić wyraz dwudziestoczteroliterowy
3. przekształć to, co banalne, trywialne i łatwe do obalenia, w coś głębokiego, robiącego wrażenie i czemu trudno zaprzeczyć

Sofizmat hazardzisty (gracza)

Sofizmat hazardzisty (gracza) – wiara, że następna kolejka/rozdanie/rzut w jakiś sposób zależy od poprzedniego. Hazardzista myli prawdopodobieństwo w całej sekwencji z prawdopodobieństwem w jednym z jej elementów.
Każde przypadkowe lub losowe wydarzenie jest odrębne od poprzedniego lub następnych.

• Do trzech razy sztuka – dwie porażki nie zwiększają szansy na powodzenie za trzecim razem.
• Na 20 ostatnich rzutów na czerwone padło 13 razy. To oznacza, że zacznie padać na czarne, więc stawiam na czarne
• Jestem w tej sprawie po stronie X. X nie mo­że zawsze się mylić
• W Paryżu padał deszcz przez połowę miesięcy letnich w ciągu ostat­niego stulecia. Ponieważ w ostatnich dwóch latach świe­ciło tam słońce, w tym roku są duże szanse, że będzie lało

Możesz wykorzystać sofizmat gracza przez odwołanie się do przekonania, że los jest w jakimś stopniu sprawiedliwy.

Pociąg bez hamulców

Pociąg bez hamulców – argument użyty do poparcia działania popiera jego kontynuacje. Gdy osiągniesz pożądany cel, nie możesz wysiąść, musisz pojechać dalej.

Jeśli chcesz zatrzymać się w określonym miejscu, potrzebujesz kolejnego argumentu, by to zrobić.

• To, że wszyscy płacimy składki na służbę zdrowia, daje państwu wystarczające prawo do  zakazania pa­lenia, bo palacze częściej chorują.
  argument: koszt zachowania palaczy nie powinien być przerzucany na innych – to pociąg bez hamulców. Pasuje do każdego zachowania, mającego niekorzystny wpływ na zdrowie.

Sofizmat powstaje wtedy, gdy ktoś przedstawia ogólny argument na poparcie czegoś, co uważa za szczególny przypadek.Słuchający zaczyna się zastanawiać, dlaczego argument powinien być ograniczony tylko do tego przypadku.

Stosując ten sofizmat, odwołaj się do rzeczy, które większość ludzi popiera – ratowanie życia, bezpieczeństwo i wykształcenie dzieci itd. Wykorzystaj poparcie dla tych rzeczy, by przenieść je na swoją propozycję.

Jeśli chcesz zatrzymać pociąg bez hamulców – wskaż na absurdalne stacje na jego dalszej drodze.

Argumentum ad populum

Argumentum ad populum – mówca zamiast prezentować istotny dla sprawy materiał, odwołuje się do popularnych przekonań, oczekiwań. Odwołuje się do tłumu, podsyca emocje, wątpliwości i uprzedzenia. Opiera swoje racje tylko na nich. Słowa obliczone są na podniesienie temperatury emocji tłumu.

• Jestem przeciwny strefom wolnego handlu, bo zamieniają się one w okolice  podejrzanych interesów, zaludnione przez „lewych” biznesmenów i spekulantów.
• Jeśli pozwolimy na zamknięcie lokalnego sklepiku,  będzie to oznaczało,  że ciężko zarobione pieniądze wypłyną ze społeczności do kieszeni bogatych biznesmenów w dro­gich samochodach. Lokalny sklepik jest częścią naszego sąsiedztwa, to przyjazne miejsce na naszej ulicy

Stosując ten sofizmat, należy używać słów-kluczy tam, gdzie ludzie uważają, że uprzedzenia są nie na miejscu, np: mniejszości narodowe = obcy / przybysze

Post hoc, ergo propter hoc

Post hoc, ergo propter hoc [„po tym, a więc/zatem na skutek tego”] – błąd polegający na przypuszczeniu, że skoro jedno wydarzenie następuje po innym, to drugie zostało wywo­łane przez pierwsze.

A –> B = B –> A

Pochopnie wnioskuje się, że A jest przyczyną B, wyłącz­nie na podstawie, że B nastąpiło po A.  Przesłanka mówiąca, że zdarzenie A wystąpiło przed B, stanowi wsparcie dla poglądu, że A jest przyczyną B,  nie może jednak stanowić podstawy twierdzenia o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego między A i B.

• Natychmiast po wprowadzeniu na rynek puszkowanej fasoli liczba nieślubnych dzieci poszybowała wysoko w górę, zjawisko to nie osłabło, dopóki mrożona fasola nie wyparła puszkowanej. Związek jest aż nadto oczywisty.
• Gdy X zachorował na grypę, wyzdrowiał po wypiciu tłuszczu z nietoperza – zatem tłuszcz z nietoperza to skuteczne lekarstwo

1) Jeśli wykonuje się działanie C w intencji uzyskania skutku D, to gdy D rzeczywiście zaistnieje, jest on kojarzony z działaniem C.

2) Błędem jest wnioskowanie o związku przyczynowo-skutkowym między zjawiskiem A i B na podstawie stwierdzonej zależności statystycznej pomiędzy nimi. Przesłanka nie przesądza o istnieniu takiego związku. Związek statystyczny między A i B może być wywołany czynnikiem C, który jest przyczyną wystąpienia A i B.

3) Innym błędem jest założenie, że istnieje tylko jedna przyczyna zjawiska i niedostrzeganie wielu innych czynników, które mogą mieć wpływ na jego powstawanie.

4) Błędem jest również doszukiwanie się przyczyn wyłącznie w zjawiskach wyjątkowych, nadzwyczajnych, wy­wierających duże wrażenie

• X jest wegetarianinem i zapadł na rzadką chorobę, zatem to wegetarianizm jest przyczyną choroby

Zdarzenia A i B mogły nastąpić jedno po drugim, ale nie można założyć, że jedno nie miałoby miejsca, gdyby do drugiego nie doszło. Każde zdarzenie poprzedzane jest przez nieskończoną liczbę innych zdarzeń.

Sofizmat łączy ze sobą wydarzenia wstawiając w lukę pomiędzy nimi serię niewidzialnych zdarzeń.

Pozorny dylemat

Pozorny dylemat – polega na fałszywym, nieprawidłowym łub mylnym przedstawieniu dylematu (konsekwencji, wyboru) tam, gdzie on nie istnieje. Dylemat informuje o konsekwencjach różnych działań oraz o tym, że ponieważ musimy podjąć któreś z działań, mu­simy zaakceptować jego konsekwencje.

koniunkcje – odmienne przekonania co do konsekwencji

dysjunkcja – dylemat zostanie uznany za pozorny, jeśli wybór nie wyczerpuje wszystkich opcji

• Jeśli pozwolimy, by w naszej okolicy stworzono dom opieki dla trudnych nastolatków, będzie on albo pusty, albo pełny. Jeśli będzie pusty, okaże się bezużyteczną stratą pieniędzy, ale jeśli będzie pełny, w okolicy znajdzie się więcej chuliganów, niż jesteśmy w stanie opanować. Dlatego też, niechętnie, ale….

Często podawane są informacje nieprawidłowe, a wybór w rzeczywistości nie jest tak ograniczony, jak jest to przedstawiane.

Obrona przed sofizmatem:
a) zaprzeczyć temu, że opisane konsekwencje nastąpią
b) wskazać, że jedna lub obie koniunkcje są fałszywe
c) wykazać, że sam wybór jest fałszywy
d) wykazać, że wybór jest szerszy niż zaprezentowano
e) odbicie dylematu – stworzenie dylematu z tych samych części, ale skierowanych w przeciwną stronę.

Stosując sofizmat, wskaż na to, że może dojść do jednej z dwóch sytuacji, a skutki każdej z nich będą niedobre.

Pozytywna konkluzja z negatywnych przesłanek

Pozytywna konkluzja z negatywnych przesłanek – argument, który prowadzi do konkluzji z dwóch przesłanek, nie może mieć dwóch przesłanek negatywnych, ale może mieć jedną, pod warunkiem że konkluzja też będzie negatywna.

Sofizmat występuje wtedy, gdy z dwóch przesłanek, z których przynajm­niej jedna jest negatywna, wyciągamy pozytywną konkluzję.

• Niektóre koty nie są głupie,a wszystkie koty to zwierzęta,więc niektóre zwierzęta są głupie.

Jeśli każda rzecz ma inną relację z trzecią, nie mogą razem należeć do jednej klasy.

Sofizmat pozytywnej konkluzji z negatywnych przesłanek sugeruje, że rzeczy należą do jakiejś klasy, mówiąc nam o rzeczach, które do niej nie należą.

Proces nieważny

Proces nieważny – jeśli jakieś określenie w konkluzji odnosi się do całej klasy, to do­wody wskazujące na tę konkluzję też muszą mówić o całej klasie. Sofizmat nieważnego procesu pojawia się, gdy przesłanki mówią tylko o jakiejś części klasy, a w konkluzji nagle pojawia się reszta tej klasy. Innymi słowy, próbujemy dojść do konkluzji na temat rzeczy, co do których nie mamy dowodów.

termin rozłożony – obejmuje całą swoją klasę

• Wszyscy komornicy są funkcjonariuszami publicznymi i wszyscy komornicy są bezwzględni, a zatem wszyscy funkcjonariusze publiczni są bezwzględni.

Przerzucenie ciężaru udowodnienia

Przerzucenie ciężaru udowodnienia – prezentowanie twierdzenia bez uzasadnienia przy założeniu, że jeśli słuchacze chcą je odrzucić, muszą udowodnić, że jest nieprawdziwe.

• Twierdzisz, że Bóg/niewidzialne elfy/demony/ufo/jednorożce nie istnieją? Udowodnij!

Propozycja powinna zostać uzasadniona, a nie opór przed nią.

• X: Chciałbym…
  Y: Dlaczego?
  X: Podaj mi jeden dobry powód, dlaczego nie…

Sofizmat zakłada, że coś jest akceptowalne, jeśli nie dowiedziono, że jest inaczej.

Stosując ten sofizmat, możesz powiedzieć:

• Czy możesz mi wskazać przekonujący dowód, który świadczy o tym, że jest inaczej? – słuchacz poda przykłady, dając ci szansę na obalenie tych przykładów zamiast przedstawienie argumentów.

Quaternio terminorum

Quaternio terminorum (sofizmat czterech terminów) – trzylinijkowy argument wymaga, by jeden termin był powtórzony w pierwszych dwóch linijkach i wyeliminowany z konkluzji. Zasada działania: zestawienie ze sobą dwóch rzeczy poprzez ustosunkowanie ich do trzeciej rzeczy.

termin średni – jest powtarzany w przesłankach, znika w konkluzji

Sofizmat quaternio terminorum pojawia się, gdy mamy cztery osobne terminy i nie możemy prawidłowo wyciągnąć konkluzji.

• Chiny są pokojowo usposobione wobec Francji,
  a Francja jest pokojowo usposobiona wobec USA,
  więc Chiny muszą być pokojowo usposobione wobec USA.

Błąd pojawia się dlatego, że terminy są rozdzielone czasownikiem „być”.
Jeśli w następnej linijce nie pojawia się cały termin, pojawia się sofizmat quaternio terminorum.

• Jan jest ojcem Piotra,
  a ojciec Piotra (ojcem Pawła,
  więc Jan jest ojcem Pawła

Skuteczne użycie sofizmatu – przemycenie go w grupie porównań i po kilku tego typu zabiegach, przemycić relację, której nie da się przenieść:

• Kochanie, jestem od ciebie większy, silniejszy, bogatszy…
  Mimo to szanuję cię. Ty pozostajesz w takich samych relacjach ze swoją matką, więc oczywiste jest, że muszę szanować twoją matkę

Błąd akcydentalizacji

Błąd akcydentalizacji, błąd logiczny polegający na wyprowadzeniu zdania szczegółowego ze zdania ogólnego przy pominięciu koniecznych domyślnych ograniczeń, np. „Skoro jest tak wiele głupich dzieci, to niektóre dzieci w tej klasie są głupie”.

Błąd odwróconej akcydentalizacji

Błąd odwróconej akcydentalizacji, błąd logiczny polegający na nieprawidłowym wyprowadzeniu zdania ogólnego ze zdania szczegółowego przez opuszczenie niezbędnego dookreślenia występującego w tym zdaniu ogólnym, np. „skoro można zabijać w obronie koniecznej, to zabijanie jest dozwolone”.

Reifikacja

Reifikacja (konkretyzacja) – polega na przypuszczeniu, że słowa muszą oznaczać prawdziwe  rzeczy. Zamiana cech opisowych w rzecz. Traktowania rzeczowników abstrakcyjnych jako przedmioty. Mówienie w jednej formie o rzeczach, które tak naprawdę mogą istnieć w innej – to sofizmat reifikacji.

• zebraliśmy błękit letniego nieba i umie­ściliśmy go w kostce niebiańskiego mydła
• wyrzucił swoją przyszłość do śmieci, i spę­dził resztę popołudnia, starając się ją odnaleźć
• czerwień wylała się na niebo = niebo się zaczerwieniło

Słowa nie są dowodem na istnienie rzeczy, są narzędziami do mówienia o tym, czego doświadczamy. Używamy słów w charakterze etykiet, wiążąc je z rzeczami po to, żebyśmy nie musieli za każdym razem pokazywać ich palcem.

• X: Mówisz, że stoisz po stronie wolności, ale cały liberal­ny system demokratyczny ma w sobie esencję zniewolenia.
  Y: No dobra. Możemy to nazywać zniewoleniem. Ale ustalmy, że poprzez „zniewolenie” rozumiemy ludzi głosujących podczas wyborów wedle własnego uznania, mających dostęp do wolnej prasy, niezawisłych sądów itd.

Zastosowanie sofizmatu reifikacji pomoże wykazać, że to, co ludzie twierdzą, iż popierają, wymaga od nich popierania twojego stanowiska.

Weź wszystkie koncepcje abstrakcyjne,  zamień je w prawdziwe byty i zacznij udowadniać, że ich prawdziwa natura jest zgodna z tym, co mówisz.

• Twierdzisz, że Bóg istnieje, ale przyjrzyjmy się tej kon­cepcji istnienia.
  Możemy mówić o stołach,  które istnieją, krzesłach, które istnieją, ale żeby otrzymać czyste istnie­nie, musimy usunąć stoły, krzesła i wszystkie inne rzeczy, które istnieją, po to, by zostało samo istnienie. Usuwając wszystko, co istnieje, otrzymasz istnienie niczego, więc istnienie twojego Boga jest tym samym co nieistnienie.
  Istnienie nie istnieje.

Ruchome stanowisko

Ruchome stanowisko – całkowita zmiana zajmowanego stanowiska (zdania, wypowiedzi), równocześnie twierdząc, że zachowuje się ciągłość.Ucieczka definicyjna.

• Powiedziałem, że ten projekt mi się podoba, i uważam, że jest dobry.
  Jednak podzielam obiekcje, które od was usły­szałem, i mogę tylko powiedzieć jak bardzo to  utwierdza mnie w od dawna posiadane