Tłumaczenia Władcy Pierścieni J.R.R Tolkiena

Powieść fantasy Władca Pierścieni to jedna z najbardziej rozpoznawanych książek tego gatunku. Uznawana jest za tą, która spopularyzowała gatunek jakim jest fantastyka. Przekładów tej książki na język polski od pierwszego wydania w języku angielskim w roku 1954, powstało już kilka na przestrzeni lat. Wśród społeczności zainteresowanej przekładami tego dzieła od dawna istnieje spór na temat tego, który z nich jest najlepszym odwzorowaniem oryginalnej wersji książki.

“Władca Pierścieni” to epicka fantastyka autorstwa J.R.R. Tolkiena, której akcja rozgrywa się w mitycznym świecie Śródziemia. Książka opowiada o niebezpiecznej podróży grupy bohaterów, w tym hobbita Frodo Bagginsa, mającej na celu zniszczenie Jedynego Pierścienia, potężnego artefaktu, który daje władzę nad Śródziemiem. Książki “Władca Pierścieni” odniosły ogromny sukces, stając się klasycznym dziełem literatury fantasy i zyskując międzynarodową popularność. Na podstawie książek powstała również słynna trylogia filmowa w reżyserii Petera Jacksona, która zdobyła uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności, zarabiając miliardy dolarów na całym świecie i zdobywając liczne nagrody, w tym Oscary.

Biuro tłumaczeń w choices®>>
_

_

Kilka słów o autorze

John Ronald Reuel Tolkien, bo tak brzmi pełne imię autora jednej z najpopularniejszych książek fantasy opublikowych do tej pory, urodził się w Bloemfontein, czyli na terenie dzisiejszego RPA. Bloemfontein wtedy było jednym z miast należących do suwerennego państwa z Wielką Brytanią – Wielkiego Państwa Orani (eng. Orange Free State). Tolkien z wykształcenia był filologiem i literaturoznawcą i przez wiele lat pełnił rolę profesora na Uniwersytecie Oxfordzkim. W trakcie swojego życia bardzo interesował się kulturą i wierzeniami Anglosasów co miało swój udział w stworzeniu powieści dziejących się na terenie Śródziemia. Tolkien napisał dwie powieści: Hobbit, czyli tam i z powrotem i Władca Pierścieni. Napisał także Silmarillion, ale nieopublikowany manuskrypt wydał już po jego śmierci jego syn Christopher.

Co ciekawe, na potrzeby swoich dzieł Tolkien wymyślił kilka sztucznych języków, czyli takich, które zostały świadomie stworzone na określone potrzeby. Wykształcenie, zainteresowania i znajomość starej mowy przez Tolkiena sprawiły, że mowa Gondoru jest wyniosła i pełna archaizmów, a mieszkańcy Shire posługują się raczej wiejską gwarą. Mimo tego, że powieści fantastyczne J.R.R Tolkiena nie były pierwszymi z tego gatunku, to właśnie jego książki podbiły świat i serca czytelników. Jego dzieła spopularyzowały literaturę fantasy w wielu krajach i z tego powodu jest on często nazywany ojcem dzisiejszej fantastyki. Tolkien posługiwał się około 30 językami w różnym stopniu zaawansowania.
_

Władca Pierścieni

Oryginalna wersja Władcy Pierścieni to jedna wielka książka, która jest podzielona na trzy części i liczy sobie aż 1134 strony, co jak na dzieła literackie tamtych czasów to całkiem dużo. Polskie tłumaczenia tych części to „Drużyna Pierścienia”, „Dwie Wieże” i „Powrót Króla”, ale z kolei polscy wydawcy zdecydowali podzielić całą książkę na te trzy oddzielne części.
_

List to pierwszego polskiego wydawcy

Mało kto to wie, ale Tolkien, kiedy jego pierwsze dzieło zostało wysłane do polskiego wydawcy, wysłał list w którym prosił:

„Moim zdaniem, nazwiska osób powinny zostać nietknięte. Wolałbym także nie ruszać nazw miejscowych, łącznie z Shire. Sądzę, że najwłaściwszym wyjściem byłoby dołączenie na końcu książki listy nazw mających jakieś znaczenie po angielsku z wyjaśnieniem ich znaczenia po polsku”

Autor inicjując taki list chciał, aby wiele niuansów językowych i form wypowiedzi została nietknięta i pozostała w oryginalnym znaczeniu, żeby nie odbiegać bardzo znaczeniami od języka, w którym powstała książka. Tłumacząc różne frazy ich znaczenie mogłoby całkowicie zmienić np. cechy postaci tak jak tłumaczenie przezwiska Aragorna, które zostało przetłumaczone jako Obieżyświat, a w oryginalnej wersji brzmiało Strider. Określenie Aragorna Striderem było obraźliwe i wręcz szydzono z niego tym przezwiskiem ze względu na jego długie nogi, a z kolei Obieżyświat brzmi raczej łagodnie i z szacunkiem dla kogoś kto zwiedził dużą część świata.
_

Tłumaczenia Władcy Pierścieni

Na przestrzeni lat, od momentu wydania pierwszego „Władcy Pierścieni” powstało kilka polskich tłumaczeń.
_

Według Marii Skibniewskiej

Po raz pierwszy tę książkę przetłumaczyła Maria Skibniewska. Jako pierwsza polska tłumaczka, dostała więc list od samego autora i konsultowała wraz z nim przebieg prac nad swoim tłumaczeniem. Przez wielu krytyków literackich jak i czytelników to tłumaczenie jest uważane za najlepsze jakie kiedykolwiek powstało. Prawdopodobnie takie zdanie jest zasługą wcześniej wspomnianej współpracy tłumaczki wraz z samym Tolkienem. Co więcej, dzięki jej pracy do języka polskiego zostały wprowadzone takie określenia jak: „krasnolud”, ale też odmiana „elfowie” zamiast „elfy”. Niestety to tłumaczenie zostało wykonane już ponad 60 lat temu przez co język w nim użyty dla dzisiejszych czytających może być już trochę przestarzały, co poskutkowało redakcją w połowie lat 90tych i odświeżeniem użytego języka. Jednak wciąż niektórym może bardziej podapasować użyty język przez Marię Skibniewską, w celu lepszego oddania klimatu. Natomiast mimo swojej popularności nie wszyscy są zwolennikami tego tłumaczenia ze względu na zbyt drewniany styl.
_

Według Jerzego Łozińskiego

W późnych latach 90tych, kolejnym tłumaczeniem tego słynnego dzieła zajął się Jerzy Łoziński. Był to drugi jak do tej pory przekład na język polski. Niestety, po publikacji, tłumaczenie spotkała ogromna krytyka ze względu na swoje spolszczone nazwy własne. Jest to głównie spowodowane tłumaczeniem np. „Shire” jako „Włości”, czy znanego nam już wszystkim „Bilbo Bagginsa” jako „Bilbo Bagosza” lub „krzatów” zamiast ogólnie już przyjętych krasnoludów. Z drugiej zaś strony Łoziński jest bardzo chwalony za oddanie klimatu całej książki. Polskie tłumaczenie nazw własnych miało za zadanie przybliżyć jeszcze bardziej polskiego czytelnika do świata Śródziemia i do jego bohaterów.

Jednak w związku z krytyką jaka spadła na to wydanie, wydawca postanowił odświeżyć ten przekład eliminując błędy językowe i jednocześnie przywracając oryginalne nazwy własne znane nam z tłumaczenia Marii Skibniewskiej. Ten zabieg poskutkował lepszym odbiorem tegoż tłumaczenia i co więcej, nie zmieniono w nim podniosłego stylu Łozińskiego za który był chwalony.
_

Według Cezarego i Marię Frąców

Trzecim i tak naprawdę najświeższym tłumaczeniem Władcy Pierścieni zajęli się Cezary i Maria Frącowie. Jeżeli chodzi o ogólną opinie czytelników to oczywiście znajdą się zarówno przeciwnicy, jak i sprzymierzeńcy. W tłumaczeniu Frącowie zachowali oryginalne nazewnictwo rekomendowane przez Tolkiena, jednak styl tak jak w przypadku Marii Skibniewskiej według czytelników jest sztywny, ale językowo wypada lepiej. Co jednak może działać na minus tego tłumaczenia to to, że wszechobecnej poezji we Władcy Pierścieni, Frącowie nie tłumaczyli samodzielnie.
_

Które z tłumaczeń „Władcy Pierścieni” jest najlepsze?

Jeżeli chodzi o to, które tłumaczenie Władcy Pierścieni jest najlepsze z trzech powstałych, to tak naprawdę to, które będzie się komuś bardziej podobało zależy tylko i wyłącznie od indywidualnych preferencji. Każde z nich ma swój unikalny styl, ale także unikalne dla siebie cechy i należy samemu zdecydować, które nam najbardziej pasuje. Nie doświadczymy już w żadnym z nich spolszczonych nazw, które mogłyby nas odstraszyć, więc najlepszym rozwiązaniem będzie udanie się do miejsca, w którym znajdziecie wszystkie trzy egzemplarze tłumaczeń i na podstawie porównania fragmentów wybrać, które nam najbardziej pasuje.

Po więcej intersujących treści związanych z tłumaczeniem i nie tylko, zapraszamy na naszego bloga. A jeżeli jeszcze wam mało nauki języka, to zapraszamy również na naszego Facebooka i Instagrama.