Ahmet Mithat Efendi Kimdir?
Ahmet Mithat Efendi Kimdir, Ahmet Mithat Efendi romanları hangileri, Ahmet Mithat’ın edebi kişiliği ve edebiyatımıza yaptığı katkılar neler gibi birçok sorunun yanıtı yazımızda!
Ahmet Mithat Efendi Edebî Kişiliği
Ahmet Mithat Efendi, farklı kültür ortamlarından beslenerek çeşitli türlerde ve konularda sayısı altmışı aşan eser kaleme almıştır. Eserlerinde Tanzimat Dönemi’nin ruhunu ve gördüğü aksaklıkları, eleştirel bir dille kendi görüşlerine yer vererek aktarır. Geniş halk kitlelerini gözeterek didaktik tarzda eserler verme çabasıyla yazdığı için kendisine “hâce-i evvel” (ilk öğretmen); altmıştan fazla eser kaleme aldığı için de “yazı makinesi” unvanı verilmiştir.
İlk eserlerini Batılı yazarları dikkate alarak yazan sanatçının buna dair görüşü, Batı’yı taklit etmeyi bir yerden sonra bırakılmalı ve kendi millî değerlerimizden, örf ve âdetlerimizden yola çıkarak eserler ortaya koymalıyız, şeklindedir. Bu nedenle kendisi Geleneksel Türk Tiyatrosu unsurlarından olan Orta Oyunu, Karagöz ve Meddahlık geleneğinden beslenerek romanlarını yazmıştır.
Eserlerinde okuyucuya ders verme amacı güttüğünden söylediklerinin anlaşılması için sade bir dil kullanmıştır. Ayrıca eserlerinin sonunda iyiler hep mutluluğa kavuşur ve kötüler ise mutlaka cezalandırılır. Bu durum toplumcu (sosyal) edebiyat anlayışına bağlı olmasıyla açıklanır. Romantizm akımının etkisinden sıyrılamadığı görülse de realizm ve natüralizm etkisinde eserler de kaleme almıştır.
Cevdet Kudret Solok, Ahmet Mithat’in romanlarını şu şekilde tasnif etmiştir:
- Alexander Duma tarzında yazdığı macera romanları : Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş
- Jules Verne tarzında gezi, bilim-kurgu romanları : Acaib-i Alem, Ahmet Metin ve Şirzat
- Doğaüstü güçleri konu alan romanları: Çengi
- Köy romanı : Bahtiyarlık
- Tarihi roman : Yeniçeriler, Arnavutlar-Solyotlar
- Romantizm çerçevesinde yazdığı eseri: Yeryüzünde Bir Melek
- Realist çerçevede yazdığı eseri : Henüz On Yedi Yaşında
- Natüralist çerçevede yazdığı eseri : Müşahedat
- Yanlış Batılılaşmayı konu edinen ünlü eseri : Felâtun Bey ile Râkım Efendi
Eserleri ile ilgili diğer özellikler :
- Kölelik konusunun edebiyatımızda ilk kez ele alındığı eser : Esaret
- Natüralist anlayışla yazdığı eseri : Müşahedat
- Döneminde köyü realist açıdan ele aldığı eseri : Bahtiyarlık
- Don Kişot etkisiyle yazdığı eseri : Çengi
- İlk kadın romancı Fatma Aliye ile birlikte yazdığı eseri : Hayal ve Hakikat
- Hikâye Türünün İlk Örneği : Letaif-i Rivayat
- İlk Polisiye Roman : Esrar-ı Cinayet
- İlk Macera Romanı : Hasan Mellah
- İlk modern gezi yazısı : vrupa’da Bir Cevelan
- Otobiyografik özellikler gösteren eseri : Menfa
- Çıkardığı Gazeteler : Tercümân-ı Hakîkat, Bedir, Devir
- Çıkardığı Dergiler : Dağarcık, Kırkambar
Ahmet Mithat Efendi’nin Eserleri
Hikâyeleri : Letaif-i Rivayat, Kıssadan Hisse
Romanları : Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Hasan Mellah (yahud Sır İçinde Esrar), Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş Acayib- Alem, Yeryüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında, Paris’te Bir Türk, Müşâhedat, Ahmed Metin ve Şirzad, Taaffüf, Jön Türkler…
Oyunları : Eyvah, Açıkbaş, Hükm-i Dil, Çengi yahut Dâniş Çelebi, Fürs-i Kadimde Bir Facia yahut Siyavuş, Çerkes Özdenler…
Gezi Yazısı : Avrupa’da Bir Cevelan
Diğer Eserleri : Üss-i İnkılâp ve Zübdetül Hakayık, Müdafaa, İstibşar, Beşair, Nizaı İlmü Din, Şopenhavr’ın Hikmet-i Cedidesi.
Bu yazı Ahmet Mithat Efendi Kimdir? ilk olarak şu sitede yayınlanmıştır. Ders Koçu - Bilgi Platformu.Yazının kaynağı bu sitedir.
