KARİYER YOLCULUĞU & MESLEK SEÇİMİ

“Belli bir eğitim ile kazanılan, sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş”*  olarak Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde karşılık bulan MESLEK kavramı, yaşamın istendik düzeyde sürdürülebilmesi adına insanoğlunun binlerce yıllık öncelikli meselesi halini almıştır.

“Büyüyünce ne olacaksın?” sorusu, çok küçük yaşlardan itibaren yetişkinler tarafından çocuklara sorulan mizahi klişeler arasındadır. Bireyler daha okul öncesi dönemden itibaren öncelikle ebeveynleri üzerinden meslekleri ve insan yaşamına etkilerini gözlemlemeye başlarlar. Zaman geçtikçe bu gözlemler zenginleşir; planlı ve sistemli eğitim süreçleri içerisinde kendisine yeni rotalar bulur. Özellikle 8. sınıfın sonunda yapılan lise tercihleri meslek seçiminin ilk somut basamakları arasında gösterilebilir. Her ne kadar eğitsel veya mesleki tercihler, hayat boyu öğrenme anlayışının küresel düzeyde derinleşmesi sayesinde yaşamın her döneminde mümkün olsa da; lise eğitimi mesleki kariyer yolculuğunun en baskın faktörüdür. Öğrenciler, aileler ve eğitimciler arasında tesis edilebilecek demokratik temelli ahenk sayesinde bu yolculuk daha olumlu seyredecektir. Çok paydaşlı ve çok bileşenli bir süreç olmasına rağmen, bireyin özgür tercihlerine saygı duyulması ve karar alma becerilerinin geliştirilmesi öncelikli yetişkin tutumu olmalıdır.

Meslek seçiminde başarıya ve mutluluğa taşıyabilecek doğru kararlar alabilmeleri için bireylerin kendilerini, yaşadıkları toplumu ve küresel koşulları aynı pota içerisinde ele almaları yarar sağlayacaktır. Çünkü ulaşım ve erişim olanakları sayesinde insanlar sadece yaşadıkları şehirlerde veya ülkelerinde değil aynı zamanda uluslararası platformlarda da iş aramayı tercih edebilmekte veya kendi ülkeleri dışında iş aramak zorunda kalabilmektedirler. Bu kapsamda; yükseköğrenim programı ve meslek seçiminde dikkat edilmesi işlevsel olan belli başlı faktörlere kısaca göz atabiliriz.

KİŞİSEL GERÇEKLİK: İlgiler, yetenekler, eğitim geçmişi, başarı, deneyim, beklentiler, bedensel özellikler, ruhsal özellikler, sağlık durumu, aile, akran etkileşimi, vb.

COĞRAFİ GERÇEKLİK: İklim, şehirleşme, jeo-politik koşullar, doğal afetler, güvenlik, ulaşım vb.

EKONOMİK GERÇEKLİK: Gelir düzeyi, sanayileşme, sektörel çeşitlilik, istihdam koşulları, işsizlik oranı, sosyal güvenlik, teknoloji, vb.

TOPLUMSAL GERÇEKLİK: Kültürel doku, toplumsal normlar, mesleklere yönelik yargılar, toplumsal eğitim düzeyi, değerler vb.

KÜRESEL GERÇEKLİK: Mesleki trendler, küresel şirketler, önde gelen üniversiteler, küresel riskler, ekonomik savaşlar, askeri savaşlar, diplomasi vb.

MESLEKLERİN ÖZGÜN KOŞULLARI: Riskler, çalışma ortamı, çalışma saatleri, yönetsel koşullar, ekip çalışması, mesleğin gelecekteki olası durumu vb.

Bir mesleği seçmek, ilgili alanda eğitim almak, alanda çalışmaya başlamak ve mesleki-kişisel gelişimi devam ettirmek zincirleme etkiye sahiptir. Bu anlamda; anlaşılır kılmak adına ayrı ayrı açıklanan faktörler aslında bütüncül bir etkileşim içerisindedir. Kariyer gelişiminde hiçbir faktörü diğerlerinden bağımsız göremeyiz. Örneğin; sadece kendi kişisel beklentilerinin-ilgilerinin peşinden koşmak isteyen bireyler toplumsal, ekonomik veya küresel koşullardan kaynaklanan kısıtlılıklar nedeniyle hayal kırıklığı yaşayabilirler. Ayrıca bu hayal kırıklıklarının telafisi yaş ilerledikçe daha da zor olabilmektedir. Bu nedenledir ki kapsayıcı gerçeklik tablosu dikkate alınarak meslek seçimi yapılmasında yarar vardır.

*TDK – Güncel Türkçe Sözlük ( https://sozluk.gov.tr/   14.11.2019 – 10.00 )