Adım Adım Debian 8.3 Linux Sunucu Kurulumu ve Debian Linux Kurulumu Kurulumu nasıl yapılır, video, görsel ve metin anlatım yazımıza hoşgeldiniz. Bu yazımız da, yeni Debian 8.3 Linux Sunucu Kurulumu ve Debian Linux kurulumunun nasıl yapıldığını inceleyeceğiz ve sizlere video, görsel ve metin anlatımını gerçekleştireceğiz. Bu anlatımımızda, Biz kurulumumuzu VMWare Workstation üstünde yapacağız. Diğer, Linux bilgi, ders, eğitim ve dökümanlara, yan menüden
Fikir Proje Blogluyor –>Network – Sistem –> Linux kategorisinden ulaşabilirsiniz.
Aşağıdaki Bağlantıdan Debian 8.3 Linux indirebilirsiniz.
Debian 8.3 Linux
Hep beraber kar amacı gütmeyen bir dağıtım olan Debian’ı kuracağız. Debian, apt-get sistemi, geniş paket arşivi ve hızlı güncellenmesi ile Daha önceden birçok kullanıcının duyup merak ettiği ama kurulumunun zor olduğu gerekçesiyle pek denenmemiş bir dağıtım olabilir. Burada ekran görüntüleri ile adım adım anlatacağım kurulum rehberi birçok kullanıcı için yeterli olacaktır. Bu belge eksiksiz bir Debian kurulum rehberi olma iddası taşımamaktadır. Diğer Türkçe belgeler için: Belge-1, Belge-2 ve Belge-3 adreslerine başvurulabilir.
Eminim ki bu rehber birçok kullanıcıya hitap edecektir. Bunlar daha önce Windows kullanmış ve Linux’u denemek isteyen kullanıcılar olabileceği gibi diğer Linux dağıtımlarını kullanıp Debian’ı tanımak isteyen kullanıcılar da olabilir. Daha önce Linux ile tanışmamış kullanıcılara bir fikir sahibi olmaları amacıyla live-cd denilen, kurulmadan sadece cdlerden açılış yaparak kullanılabilen dağıtımları denemelerini ve kendileri için yeni olan bu sistemi biraz tanımalarını istiyorum. Bunlar Pardus, Knoppix (Debian tabanlı, KDE ile açılmakta) ve Gnoppix (Ubuntu tabanlı, Gnome ile açılmakta) dağıtımları olabilir.
Kurulumu küçük bir cd ile yapacak ve diğer birçok paket için internet bağlantısını kullanacağız. Önceliklehttp://cdimage.debian.org/pub/cdimage-testing/daily/i386/current/ adresinden 140Mbytelık debian-testing-i386-netinst.iso isimli dosyayı indirip cdye yazacağız. Bu cd intel ve uyumlu 32 bit işlemcili platformlar içindir. Debian şu anda resmi olarak 11 farklı işlemci mimarisini desteklemektedir. Buna Amd64 mimarisi de dahildir. Bu küçük cd bizim temel debian kurulumumuzu yapmamızı sağlayacak. İçinde 2.4 ve 2.6 serisi dört tane linux çekirdeği ve bazı konsol araçları bulunmakta. Yani bu cd bizim grafik ortama geçmemiz için gerekli paketleri içermemekte. Bu nedenle kurulumdan sonra hızlı bir internet bağlantınızın olması, gerekli diğer paketlerin kurulumu için önemli. İnternet bağlantısı olmayan kullanıcılar Debian Gnu/Linux Sarge 3.1‘e ait olan 14 cdlik iso dosyalarından ilk 2 yada ilk 4 cdsini edinmeleri genel ihtiyaçları açısından yeterlidir. Bu durumda bu rehber birçok yönü ile aynen geçerli olacaktır. Gerekli iso dosyasını cdye yazdığınızı varsayarak kurulumu anlatmaya başlıyorum.
Amd64 kullanıcıları için not :
Netinstall cd adresi : http://cdimage.debian.org/pub/cdimage-testing/daily/amd64/current/ adresindeki 107Mbytelık debian-testing-amd64-netinst.iso isimli dosyayı indirin.
Örnek /etc/apt/sources.list dosyası içeriği : “”deb http://ftp.tr.debian.org/debian-amd64/debian/ unstable main contrib non-free””
Karşımıza gelen ilk ekran aşağıdaki gibi olacak.
İsterseniz Enter ile hemen geçebilirsiniz. Bence F3 tuşuna bir basalım, bakalım neler var.
Ben kontrolün daha çok benim yani kullanıcının tarafında olmasını seviyorum. Bu nedenle expert24 ile kuruluma başlayacağım. Aslında bu yeni başlayanlar için can sıkıcı olabilir. Bu nedenle hiçbir işlem yapmadan Enter tuşu ile de kuruluma başlayabilirsiniz. Bu durumda da bu belge aynen geçerli olacaktır, sadece bazı soruları görmeyeceksiniz hepsi bu. Çekirdek yüklenip çalışmaya başladıktan sonra (hani birsürü yazı hızlıca akıyor ya işte onlar) karşımıza aşağıda olduğu gibi Debian kurulum yazılımının ana ekranı gelecek.
Buradaki işlemleri sıra ile yukarıdan aşağıya doğru gerçekleştireceğiz. İlk aşama dil seçimi. “Choose language” seçili iken Enter yapıyoruz, Page Up / Page Down tuşları ve yön tuşları ile “Turkish – Türkçe” yi bulup seçiyoruz.
Artık kurulum ekranımız Türkçe oldu. Ülke olarak Türkiye ile aynen devam ediyoruz.
Yerel parametreler olarak tr_TR.UTF-8 seçiyoruz.
İsterseniz başka yerel parametreler ekleyebilirsiniz ama ben gerekli olmayacağı için değişiklik yapmadan geçiyorum.
Buradan sonra ekran görüntülerinin hepsine yer vermeden biraz daha hızlı ilerleyeceğim.
Klavye düzeninde klavye tipini “PC tipinde” düzeni Türkçe Q seçiyoruz. Daha Sonra “CD-ROM’u algıla ve bağla” yı seçiyoruz. CD-ROM’a ulaşmak için özel bir çekirdek modülü (yani sürücü) gerekiyor ise buradan seçebiliriz, genelde “Devam” ile ilerleyin. Bundan sonra “Modül parametreleri sorulsun mu?” şeklindeki soruya “Hayır” cevabını veriyoruz. Eğer taşınabilir bir bilgisayara ve PCMCIA yuvasından bağlı bir ethernet kartına sahipseniz “PC kart servisleri başlatılsın mı?” sorusuna “Evet” şeklinde cevap verin, aksi takdirde “Hayır” ile devam ediyoruz. “Bazı modüller yüklenemiyor” mesajına “Devam” diyoruz. Daha sonra CDROM’u bağlayıp içeriğini tarayacak. Karşımıza bulduğu cd ile ilgili aşağıdaki ekranı getirecek.
Devam ediyoruz. “Kurulum bileşenlerini CD’den yükle” yi seçiyoruz. Özel bir isteğimiz yoksa seçim yapmadan devam ediyoruz. Bundan sonra kurulum ekranımız biraz değişmiş olmalı.
Ağ donanımı yapılandırmamızı yapalım, doğru şekilde yapmaya özen gösterelim, nede olsa daha sonra internete bağlanacağız. Önce “Ag donanımını algıla” yı seçiyoruz. Yüklenecek modüllere devam diyoruz, modül parametrelerine de hayır diyoruz. Daha sonra “Ağı yapılandır” ı seçeceğiz.
Şimdi biraz evdeki ağımdan söz edeyim. 4 ethernet çıkışlı bir adsl modemim var. Benim bilgisayarım da diğer bilgisayarlar gibi modeme ethernet ile bağlı, bu ayrıca 4 makinanın birbiri ile iletişim kurduğu küçük bir ev ağı. Bu nedenle ayarları doğru yapmam diğer makinalara ulaşmam ve internete çıkmam için gerekli. İlk soru yukarıdaki resimde olduğu gibi DHCP kullanıp kullanmayacağım yönünde. Ayrıca, modem ip dağıtan bir dhcp sunucusu, fakat bunu kullanmak istemiyorum. Çünkü çok yavaş çalışıyor. Soruya “Hayır” diyorum ve tüm ayarları ben elle gireceğim. Sırayla tüm soruları yanıtlıyorum. Son olarak aşağıdaki gibi ayarların doğruluğunu “Evet” ile onaylıyorum. Benim ağım ve modemim için aşağıdaki bilgiler sorun yaratmayacaktır.
Makine adı ve alan adı bölümlerine hiç dokunmadan ilerliyorum. “Detect Disks” bölümüne geçiyorum, modül parametrelerine hayır diyorum. Karşımıza en önemli adımlardan biri olan “Diskleri bölümle” aşaması geliyor. Aman dikkat edelim, verilerimiz önemlidir! İlerliyoruz, dosya sistemleri incelendikten sonra karşımıza gelen “Bölümleme yöntemi” bölümünden “Bölümleme tablosunu elle düzenle” yi seçiyoruz. Karşımıza aşağıdaki gibi bir ekran geliyor ve diskimizde var olan bölümleri listeliyor.
Bu aşamada bölümleme hakkında bazı temel bilgileri vermeyi uygun görüyorum. Daha sonra kuruluma devam edeceğiz. Bir harddisk tek bir bölüm olarak kullanılabileceği gibi birkaç parçaya da ayrılabilir. Özellikle birden fazla işletim sistemi kullanacaksanız bu kaçınılmazdır. Bir harddisk en çok 4 tane birincil bölüme sahip olabilir. Bu bölümlerin her birine birer bölümden toplam 4 bölüm oluşturma hakkımız var. Fakat birincil bölümlerden biri uzatılmış bölüm olarak kullanılarak içinde birçok mantıksal bölümün bulunabileceği şekilde kullanılabilir. Bu şekilde disk istenen büyüklüklerde istenen sayıda parçaya ayrılabilir. 3 birincil bölüm 3 farklı windows işletim sistemi için, son birincil bölüm de uzatılmış bölüm olarak kullanılabilir. Bu uzatılmış bölüm de parçalara ayrılarak istenen sayıda linux işletim sistemi kurulabilir, verilerin yedeklenebileceği başka bölümler de oluşturulabilir. Birincil bölümler Windows işletim sistemlerinin açılması için şarttır. Yoksa bir windows işletim sistemi tamamen mantıksal bir bölüme (birincil olmayan) kurulamaz. Linux için böyle bir şart yoktur. Linux mantıksal bir bölüme de kurulabilir, daha çok bu tercih edilir. Dosya sistemi olarak ise genellikle ext3 tercih edilmektedir.
Ayrıca Linux için 2.6 serisi çekirdeklerde zorunlu olmamakla beraber swap denilen sanal bellek alanı ayrılmalıdır. Eğer belleğiniz benim makinamdaki gibi asla dolmayacak kadar büyük ise swap kullanmak gerekmeyebilir. (1Gbyte belleğimin genelde 100-160 Mbyte kadarı dolu olmakta) Gnome masaüstü ortamı için 128 Mbyte yeterli iken KDE için 256Mbyte tavsiye edilmektedir. 512Mbyte ve üstü belleğe sahipseniz swap gerekmeyebilir. Fakat daha düşük belleğiniz var ise 512Mbytelık bir swap bölüm oluşturmanızı tavsiye ediyorum. Unutmamanız gereken gerçek belleğiniz dolduğunda linux gerekli bellek ihtiyacı için bu swap alanı kullanacağıdır. Swap diskleri kullandığı için sistemi yavaşlatır. Fakat bu hiç olmamasından daha iyidir. Swap alanı da dolduğu zaman Linux çekirdeği sistemden bellek isteyen uygulamalardan birini sonlandırır.
Son bir bilgi daha vereyim. Harddiskler mekanik prensiplerle çalışmaktadırlar. Okuma/Yazma kafası diskin en dışını okurken en içteki bölüme göre genelde iki kat daha hızlı okur ve yazar. Bu bize Fizik derslerinde verilen açısal yol ve açısal hız kavramları ile alakalıdır. Buradan çıkarılacak sonuç şudur: Eğer diske işletim sistemi kuracaksanız bunu ilk oluşturduğunuz disk bölümlerden birine kurun. Bu bölümler daha hızlı çalışırlar. Sonraki bölümlerimizde ise genelde diğer verilerimizi tutarız.
Linux kurmak için bir bölümünüzü feda etmelisiniz yada bölüm oluşturulmamış boş bir alana ext3 ve swap (takas) bölümleri oluşturabilirsiniz. Bunlar mümkün değilse ücretli bir yazılım olan Partition Magic ile bir bölümü küçülterek (veri kaybı olmadan) linux kurulumu için yeterli olacak alanı açabilirsiniz. Kurulum için 3Gbyte lık bir alan fazlasıyla yeterli olacaktır. Ben 120Gbyte gibi bol bir alana sahip olsam da 4Gbyte kadar bir alan ayırdım ve şu andaki kullanımım 2.3Gbyte seviyesinde. Bu alana internetten indirdiğim deb uzantılı paketler dahil değildir.
Linux kuracağımız bölümü seçiyoruz. Yukarıdaki resimde olduğu gibi “Nasıl kullanılacağı” -> “Ext3”, “Bağlama noktası” -> “/”, “Bölümü biçimlendir” -> “evet, biçimle” bilgileri seçilecek ve “Bölüm ayarlandı” seçilerek işlem tamamlanacak. Son olarak ben aşağıdaki resimde olduğu gibi bir şekle getirdim.
“/home” dosya sistemi kullanıcının işletim sistemi altındaki masaüstünün ve çalıştırdığı tüm programların ayarlarının bulunduğu dizindir. Bu dosya sisteminin farklı bir bölümde olmasının büyük faydaları vardır. Böylece Debian’ı yeniden kurmaya karar verirseniz hiçbirşeyi yedeklemenize gerek kalmaz. Kurulumdan sonra “/home” dosya sisteminiz bağlandığında tüm ayarlarınız kaybolmadan yine karşınızda olacaktır. Ayrıca internetten indireceğimiz deb uzantılı paketleri yedeklemek amacıyla “/mnt/40” yoluna sahip bir bölüm daha bulunmakta. Bu da benzer mantıkla yeni bir kurulumda gerekecek olan internetten indirdiğimiz paketleri buraya yedekleyacağim. (İsterseniz hem “/home” hem de “/mnt/40” gibi başka bölümler kullanmak zorunda değilsiniz. Sadece “/” şeklinde bir kök bölüm de yeterli olur. Fakat disk bölümlerimi daha önceden bu özellikleri kullanacak şekilde düzenlediğim için bunlardan faydalanacağım.) “/mnt/40” yolu altında başka önemli dosyalarım da bulunmakta. “Bölümlendirmeyi bitir ve değişiklikleri diske kaydet” i seçiyoruz. “Değişiklikler diske kaydedilsin mi?” uyarısına “Evet” diyoruz. Bu adım ile diske yapılan tüm işlemler yazılıyor ve bölümler formatlanıyor. Bu son adımı uygulamadan bilgisayarı kapatırsanız hiçbir işlem yapılmamış olacaktır. Eğer benim gibi bir swap bölüm oluşturmadı iseniz “Bölümleme menüsüne geri dönmek istiyor musunuz?” şeklinde bir soru gelecektir. Bunu da hayır ile geçiyorum.
Önce “Configure time zone” sonra “Configure the clock” menülerini seçiyoruz. Karşımıza gelen “Is the system clock set to UTC?” sorusuna “Evet” diyoruz. Bu aşama da bittiğine göre “Temel sistemi kur” adımına geldik. Burada hiçbir işlem yapmayacağız. Temel paketler kurulacak, fazla bir zaman almayacaktır. Sadece aşağıdaki resimde olduğu gibi kurulacak olan kernel bize sorulacak, biz de en güncel olanını seçeceğiz.
Bu işlem de tamamlandığında GRUB önyükleyiciyi kuracağız. Önyükleyicinin kurulumu düzgün yapılmazsa kurduğumuz işletim sistemine açılışta erişemeyebiliriz. Karşımıza “GRUB önyükleyici ana önyükleme kaydına (MBR) kurulsun mu?” şeklinde bir soru gelecek. Önyükleyici MBR ye kurulursa açılışta önümüze Linux, Windows … seçebileceğimiz bir ekran gelecektir. Tek kötü yanı üstüne bir windows kurulumu yapacak olursanız windows bu uygulamacığı size soru sormadan silecektir. Bir anlamda Linux’a erişmek mümkün olmayacaktır. Bu olduğunda GRUB önyükleyiciyi tamir etmeniz gerekecektir. Bunu Knoppix gibi bir live-cd ile sistemi açarak yapabilirsiniz. Yoksa linux bölümün formatlanması gibi bir durum sözkonusu değildir. Soruya “Evet” diyoruz. GRUB parolası kullanılmayacaksa boş geçiyoruz. “Kurulumu bitir” i seçiyoruz.
Şu anda temel kurulumun büyük bir kısmını başarı ile tamamlamış bulunmaktayız, birkaç ayar daha yaparak grafik arayüzü internet üzerinden kurmaya başlayacağız. Eğer makinanızda daha önceden kurduğunuz Linux dağıtımları da var ise aşağıdaki gibi bir ekran sizi karşılayacaktır. Enter ile geçerek linux’u belleğe yüklüyoruz.
Bir süre sonra aşağıdaki ekran karşımıza gelecek.
“Kullanıcıları ve parolaları oluştur” bölümüne kadar Enterleyerek hızlıca geçiyoruz. Root parolasını giriyoruz ve asla unutmuyoruz. Bu parolanın sahibi makinada her türlü işi yapabilir. Root kullanıcısı Unix ve Linux işletim sistemlerinde makinanın en yetkili kullanıcısının adıdır. Hiçbir kısıtlaması yoktur ve mecbur kalınmadıkça bu parola ile kullanıcı oturumu açılmaz. Bu nedenle bu parola işleminden sonra normal bir kullanıcı hesabı oluşturacaksınız ve tüm günlük işlerinizde bu kullanıcı hesabı ile oturum açacaksınız. Bunları unutmayın, güvenliğiniz için bunlar çok önemli.
“Makina ismini ayarla” kısmını aynen geçiyoruz. “Apt’ı yapılandır” bölümünde paketlerin nereden kurulacağını seçeceğiz. İnternet bağlantınız var ise aşağıdaki gibi “http” yi seçin. Netinstall yöntemi yerine normal cdlerinden Debian kuran arkadaşlar bu durumda kaynak olarak cdrom belirtmeliler ve ellerindeki cdleri sırayla okutarak apt için kaynak olarak ekletmeliler.
Daha sonra “Kullanılacak Debian dağıtımı” seçilmesi istenecek. Debian bu noktada da diğer dağıtımlardan ayrılır. Debian kendi içinde 3 farklı dağıtımı barındırır. Bunlar kararlı, test ve kararsız dağıtımlardır. Kısaca açıklayalım. Kararlı: Üzerinden uzun zaman geçmiş, hatalarından iyi arındırılmış paketleri içerir. Daha çok sunucular gibi güvenlik kritik durumlarda tercih edilir. Yazılımların eski versiyonlarını barındırdığından ev kullanıcıları tarafından pek tercih edilmez. Resmi debian isoları bu kararlı sürümün isolarıdır. Test: Bu sürüm daha geniş bir paket arşivine ve daha yeni yazılımlara sahiptir. Paket arşivi genelde haftada bir güncellenir. Kararsız: Bu sürüm yazılımların en yeni versiyonlarına ve en geniş paket arşivine sahiptir. Yazılımların yeni versiyonları çıktığı zaman hemen paketlenip denemeleri yapılarak kararsız sürüm depolarına alınırlar. Kararsız sürüm depoları hergün güncellenmektedir. Yazılımların en yeni versiyonlarını barındırdığı için kararsız sürüm ev kullanıcıları tarafından tercih edilmektedir. Genelde problemler çıkmamaktadır. Bir sorun çıktığında bunu yaşayan birçok debian kullanıcısı olmakta ve e-mail listelerinde gerekli yardım olmaktadır. Ben bu adımda kararsız sürümü seçiyorum.
Önemli olan bir konu daha var. Debian tamamen özgür yazılımlardan oluşan bir dağıtım olarak kalmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle size aşağıdaki gibi bir soruyu sormak zorunda. “Özgür olmayan yazılım kullanacak mısınız?” Bazı özgür olmayan yazılımlara da ihtiyacınız olabileceğini göz önüne alarak bu soruya “Evet” diyebiliriz. Tercih sizin. Daha sonra yansı olarak Türkiye’yi seçiyoruz. “HTTP vekil (proxy)” bölümünü boş geçiyoruz.
Daha sonra apt-get aşağıdaki gibi paket listesini indiriyor. Bu işlem özellikle sistemin tümünü güncellemek yada yeni versiyonları çıkmış yazılımları kurabilmek için gerekli. Kararsız sürüm depolarının hergün güncellendiği düşünülürse sisteminizin son paket listesine sahip olması için konsoldan “apt-get update” komutu verilmeli. (Root kullanıcı hakları ile.) Daha sonra kurmak istediğiniz bir yazılımı “apt-get install ‘paket ismi'” şeklinde kurabilirsiniz. Yada sisteminizde kurulu paketleri yeni versiyonları ile degistirmek isterseniz “apt-get upgrade” komutu yeterli. Bu bilgiler aklınızın bir köşesinde kalsın ama isterseniz bu işlemleri grafik arayüzden tıklamalarla yapabileceğiniz yazılımlar da mevcut.
Başka bir apt kaynağı eklememize gerek yok. Bundan sonraki aşamalardan “Paketleri seç ve kur” bölümünü atlıyor bir sonraki adımdan devam ediyoruz. Buradan yapılması hedeflenen kurulum işlemlerini biz daha sonra elle yapacağız. İsterseniz daha sonra aptitude komutu ile de bu bölüme ulaşabilirsiniz. Tüm seçenekleri sadece Enter ile hızlıca geçiyoruz. Aşağıdaki ekranlar karşımıza gelecek.
Temel kurulumu şu anda tamamlamış bulunmaktayız.
Root kullanıcısı ile giriş yapın. (Şifre girilirken ekranda birşeyler gözükmeyecek, bu sizi yanıltmasın) Eğer benim gibi internetten indireceğiniz paketleri başka bir bölümde yedeklemek istiyorsanız aşağıdaki resimde bulunan işlemleri yapmanızı tavsiye ediyorum. Böyle bir yöntemi kullanmak istemiyorsanız bu paragrafı atlayın. Kısaca aşağıda yaptığım işlemleri anlatayım: İnternetten apt-get sistemi ile indirilen paketler “/var/cache/apt/archives/” dizini altında tutulurlar. Bu dizine ilerleyerek buradaki archives dizinini siliyoruz. Farklı bir disk bölümünü bağladığımız “/mnt/40” yolu altında archives isimli bir dizinim bulunmakta. (Daha önceden oluşturmuştum, içinde de birçok paket bulunmakta) Eğer siz ilk defa bu yöntemi kullanıyorsanız sizler de şu iki komutu vererek gerekli dizinleri oluşturun: “mkdir /mnt/40/archives” “mkdir /mnt/40/archives/partial” Daha sonra /var/cache/apt dizini altına yeni oluşturduğumuz dizinin sembolik bağını oluşturuyoruz. Dikkat ederseniz ls -al ile baktığımızda dizin farklı bir yeri gösteriyor. Artık bu dizin altında oluşturulan her dosya farklı bir disk bölümünde tutulacak.
Not : Var olan dosya ve dizinlerle uğraşırken herşeyi uzun uzun yazmak yerine bir kısmını yazıp daha sonra TAB tuşuna basın. Konsol sizin için dosya ve dizin isimlerini tamamlayacaktır. Konsolda çalışmayı sevenler bu özellikten vazgeçemeyecekler.
Artık Debian’ın eşsiz bir özelliği ile tanışma vakti geldi. Apt-get sistemi. Bu yöntem ile yazılımları kurmak oldukça kolay ve sorunsuz. Siz bir paketi kurmak istediğinizde apt-get o paketin kurulması için gerekli diğer paketleri de edinir ve yazılımınızı kurar. Aşağıda örnek bir ekran görüntüsü bulunmakta. Yeni yaptığım bir kurulum sonrasında aldığım görüntüde gnome masaüstü kurmak istemiştim. apt-get gerekli paketleri listeledi. 185 Mbyte toplam paketten 12.4 Mbyte kadarını indirmesi gerektiğini söyledi ve gerekli paketleri indirmeye başladı.
apt-get kurulum sırasında kullanıcıdan bazı cevapları alması gerekebilir. Bunları da size sormakta. Aşağıdaki ekran görüntüsü de x-window-system kurulumu sırasında alınmıştı.
Grafik arayüze geçmem için 3 komut yazmam ve gerekli paketlerin internetten inmesini beklemem yeterli. Bu işlem ADSL bağlantı hızınıza göre birkaç saat alabilir, modem ile böyle bir kurulumu tavsiye etmiyorum. Dial-up modem ile indirmek yerine cdlerini bulmanız daha ucuza gelecektir. Hep beraber neler yaptığımızı inceleyelim.
apt-get install x-window-system Bu komut grafik ortamın temeli olan X sunucuyu indirip kuracak. Kurulum sırasında X sunucu sürücüsü olarak nvidia chipset kartı olanlar nv seçerek geçebilirler. Klavye düzeni olarak us yazan seçeneği tr şeklinde değiştiriniz. Soruları anlamadıysanız hiçbir değişiklik yapmadan ilerleyiniz. Monitör özellikleri için en yüksek çözünürlük ve tazeleme oranlarını girebilirsiniz. Ben advanced seçeneğini seçerek yatay ve dikey tazeleme oranlarını girerek bu ayarlamayı yapıyorum. Bu ayarları daha sonra root kullanıcısı ile giriş yaparak dpkg-reconfigure xserver-xfree86 yada dpkg-reconfigure xserver-xorg komutu ile tekrar yapabilirsiniz.
apt-get install gdm Bu komut ile Gnome Desktop Manager kurulacak. Gdm bizim oturum açmamız için kullanıcı adı ve şifre gireceğimiz güzel bir grafik karşılayıcı. İnternette GDM için çok güzel temalar bulunmakta.
apt-get install gnome Bu komut ile Gnome grafik ortamı ve beraberindeki uygulamaları kuracağız. Herhalde en çok dosyayı gnome için indireceğiz. Linux altında Gnome’dan daha eğlenceli KDE isminde bir grafik ortam da bulunmakta, daha sade ve basit ortamlar da bulunuyor. Bu noktada da tercih size ait. KDE için “apt-get install kde” komutunu yazmanız yeterli. (Gerekli dosya boyutu büyüktür.) Daha sade bir masaüstü ortamı olan XFCE de denenebilir. Bunun için de “apt-get install xfce4” komutu yeterli. (Gerekli dosya boyutu çok küçüktür.) Benim tercihim Gnome olacak. Adsl bağlantısı ile birkaç saatte dosyaların indirilmesi tamamlanacaktır.
Artık grafik ortama geçebiliriz. gdm yazıyoruz ve Enter. Aşağıdaki ekran bizi karşılıyor.
Bu ekran sizi yanıltmasın, bu gdm nin normalde kullanacağımız hali değil. Eylemler altından ayarlara girin. (root parolası istenecektir.) Buradan Yerel altındaki “Standart karşılayıcı” seçeneğini “Grafiksel karşılayıcı” olarak değiştirin. “Grafiksel karşılayıcı” sekmesine geçerek istediğiniz bir temayı seçin. Yada daha sonra www.gnome-look.org adresinde bulunan bu temayı indirip aynı pencereden kurarak aşağıdaki ekran görüntüsüne sahip olabilirsiniz. Root ile grafik ortamdan giriş yapacaksanız Güvenlik sekmesi altından “Root kullanıcısına GDM ile girişine izin ver” seçeneğini işaretleyin. Artık normal bir kullanıcı hesabı ile oturum açabiliriz. Oturum açmadan önce Dil olarak Türkçe seçiniz. Oturum olarak da GNOME seçiniz. Oturum açarkenki uyarıya “Öntanımlı Yap” seçerek geçiniz. Oturum açıldığında karşınıza gelen masaüstü ortamını beğenmeyebilirsiniz. Bunu da bir sonraki bölümde düzenleyeceğiz.
Olası problemler : Bir ihtimal sizin kurulum yaptığınız sırada debian depolarda bazı dosya güncelleme işlemleri sözkonusu olabilir, debian depoları gnome kurulumu için gerekli bağımlılıkları sağlayamayabilir. Bu problem de birkaç gün içinde kendiliğinden düzelecektir. (Sadece her kurulum denemenizden önce “apt-get update” yaparak güncel paket içeriğine kavuşmanız, sonra kurulum yapmayı denemeniz gerekiyor.) Bu zaman zarfında grafik arabirimden mahrum kalmak istemeyen kullanıcılara temel bir gnome kurulumu yeterli olabilir. Bu durumda aşağıdakileri sıra ile yazmanız yeterli:
apt-get install x-window-system-core
apt-get install gdm
apt-get install gnome-core
gdm
“apt-get install gnome-core” yerine “apt-get install kde-core” yada “apt-get install kde” yazarak güzel bir KDE masaüstüne,“apt-get install xfce4” yazarak ise hızlıca sade ve güzel bir XFCE masaüstüne sahip olabilirsiniz.
Şu ana kadar geldiğimiz nokta başlangıç için yeterli. Şu anda divx, xvid, mp3, altyazı, pdf, resim dosyalarını açabiliyor, internete girebiliyorsunuz. Bunlar için gerekli uygulamalar ve daha fazlası şu anda kurulu durumda. Sonraki bölümde daha güzel bir masaüstü ortamı için çalışmalar yapacağız. Gerekli olabilecek bazı uygulamaları da tavsiye edeceğim, bunları tanıyacaksınız.
Giriş yaptığınızda çok sade bir tema ile Gnome masaüstü bizi karşılamakta. Biraz ilgi gösterirseniz bu masaüstü ortamı bir sonraki resimde olduğu halini alabilir.
Oturum açtığınızda “Uygulamalar” -> “Donatılar” menüsü altındaki “Metin Düzenleyici” uygulamasını açarak klavyenizdeki Türkçe karakterlerin düzgün basılıp basılmadığını kontrol edin. Bu noktada bir sorun varsa 2 adımda bu problemi çözebiliriz. Öncelikle “Desktop” -> “Tercihler” menüsü altındaki Klavye uygulamasını seçin. Düzenler sekmesi altında “Türkçe Q Klavye” bilgisi olmalı ve öntanımlı olarak işaretlenmeli. Böyle değil ise Ekle ve Kaldır tuşları ile düzenleyin. Daha sonra “Uygulamalar” -> “Sistem Araçları” menüsü altındaki “Yapılandırma Düzenleyici” uygulamasını açın. Soldaki menüden Desktop->Gnome->Peripherals->Keyboard->kbd yolunda ilerleyin. Sağ taraftaki bölümde seçenekler “layouts [tr]” “model pc105” “options []” şeklinde olmalı. Böyle değil ise girdilerin üstüne çift tıklayarak düzenleyin. Artık klavye problemimiz çözülmüş olmalı.
Hemen temaları değiştirebiliriz. Bunu için küçük bir tema indirelim. Desktop -> Yönetim menüsü altından Synaptic Paket Yöneticisi’ni seçiyor ve root şifresini giriyoruz. Synaptic uygulaması temelde apt-get’i kullanmakta ve aynı işleri konsoldan komutlarla da yapabiliriz. Bundan sonra tüm paket kurulum ve silme işlerinizde Synaptic Paket Yöneticisi’ni kullanmanızı öneriyorum. İşlerinizi daha da kolaylaştıracaktır. Açıldığında gartoon ismini arıyoruz. Arama sonucunda ulaştığımız pakete çift tıklıyor ve Uygula düğmesine tıklıyoruz. Aynı işlemi komut satırından “apt-get install gnome-icon-theme-gartoon” yazarak da yapabiliriz. Debian kararsız sürümü günlük olarak güncellenmektedir. Sisteminizi güncellemek için Synaptic paket yöneticisi altından sırayla Tazele, Tüm Yükseltmeleri Seç ve Uygula işlemlerini izleyebilirsiniz. Aynı işlemleri siyah ekrandan apt-get komutuna parametre yazarak da yapabiliriz.
Temamızı değiştirmek için Desktop -> Tercihler menüsü altından Tema uygulamasını çalıştıralım. Listeden Goril temasını şeçelim, daha sonra yandan Tema detaylarından Denetimlere Industrial, Simgelere Gartoon seçelim.
Ben genelde alttaki paneli siliyor ve yer kazanıyorum. Daha sonra pencere listesi ve Çalışma alanı geçisi uygulamacıklarını üst panele taşıyorum. Bunun için panelde boş bir yere sağ tıklayarak “Panele Ekle” seçilmeli. Bu özelleştirmeler tamamen sizin tercinize bağlı. Ayrıca benim çok sevdiğim bir panel apleti var. Netspeed isimli uygulamacık sizin o andaki download/upload kullanımınızı panelde göstermekte. Uygulamayı Synaptic altından kolayca kurabilirsiniz. Konsoldan kurmak isteyenler “apt-get install netspeed”komutunu vermeleri yeterli.
Daha sonra da küçük birkaç ayar yapıyorum. Bilgisayar simgesine sağ tıklayarak açılan menüden “Klasöre Gözat” seçeneğini seçiyorum. Penceredeki “Değiştir” menüsünden Tercihleri seçiyor ve altından öge düzenlemeyi türe göre yapıyorum. Öntanımlı yaklaştırma seviyesini de %100 den %75 e değiştiriyorum. Davranış sekmesine geçiyor ve “Çöpü kullanmayacak bir Sil komutu ekle” yi seçiyorum. Masaüstüne boş bir yere sağ tıklayarak “Masaüstü Arkaplanını Değiştir” menüsüne tıklıyorum ve karşıma gelen ekrana istediğim arkaplan resimlerini sürüklüyorum. Son olarak da istediğim panel uygulamacıklarına sağ tıklayarak özelliklerine giriyor ve kendime göre ayarlar yapıyorum. Şu ana kadar yaptığımız işlerle masaüstünü daha canlı bir hale getirdik.
Panel apletleri dışında masaüstüne gömülü bazı uygulamacıkları seviyorsanız yada ihtiyacınız varsa gdesklets tam size göre. Hava durumu, bellek ve disk kullanımı, geri sayım sayacı gibi fonksiyonel ve şık birçok uygulamacık bulunmakta. Bunun için gdesklets ve gdesklets-data paketlerini kurmanız yeterli. “apt-get install gdesklets gdesklets-data” şeklinde yada Synaptic kullanarak kurabilirsiniz.
Daha fazla tema için internetteki bazı sayfaları tavsiye edebilirim. http://art.gnome.org/ http://gnome-look.org/http://themes.freshmeat.net/ en güzel kaynaklardır. Ayrıca http://www.customize.org/ http://www.crystalgnome.org/http://www.everaldo.com/ http://www.lynucs.org/ adresleri incelemeye değerdir. GDM temalarını kurmak için Uygulamalar->Sistem Araçları->Giriş Ekranı Ayarları altından “Grafiksel Karşılayıcı” bölümünden “Yeni Tema Kur” düğmesi ile indirdiğiniz temaları göstermeniz yeterli.
İndireceğimiz GTK temaları ve metacity (pencere kenarlıkları) tema dosyaları sıkıştırılmış olacaklar. Bunları sağ tıklayarak “Buraya Aç” şeklinde açabilirsiniz. Tema dizini ev dizininiz altındaki (bende /home/engin yolu oluyor burası) .themes isimli gizli bir klasördür (/home/engin/.themes). GTK ve Metacity temalarını açarak bu dizine kopyalar ve Tema yöneticisinden bunları görebilirsiniz. İkonlar ise .icons gizli klasörüne kopyalanmalıdırlar. Uygulamalar için de belirli yollar vardır: Xmms Windows altındaki Winamp uygulamasına benzeyen çok güzel bir mp3 çalıcıdır. Bu çalıcı için temalar ise ev dizini altındaki .xmms/Skins/ yolu altına kopyalanmalıdır. Böylece temaların kullanımını biraz öğrenmiş olduk.
Konsolda Çalışmak : Bir süre sonra Linux’u tanıyacak ve birçok işinizde konsoldan vazgeçemeyeceksiniz. Bu durumda küçük bir ayar yaparak listelenen dosya ve dizinlerin renklendirilmesini sağlayabilirsiniz. Ev dizini altındaki .bashrc isimli gizli dosyayı (bende /home/engin/.bashrc dosyası) bir metin düzenleyici ile açın ve en sonuna “alias ls=’ls –color=auto'” satırını ekleyin. Artık yeni açtığınız konsol emülasyon pencerelerinde listeleme yaptığınızda dosyaların türlerine göre farklı renklerde listelendiğini göreceksiniz.
Totem’de Video Kodekler : Totem çok sevdiğim bir video oynatıcı yazılım. Ben KDE kullanıyorum diyorsanız size Kaffeine tavsiye ederim. Totem oynatıcısı altında birçok video formatını açabiliyor iken bazılarını açamadığımı gördüm. Hemen ünlü video oynatıcı MPlayer’ın resmi sitesini ziyaret ettim. http://www2.mplayerhq.hu/homepage/design7/codecs.html adresindeki kodeklerin hepsini içeren “all” isimli sıkıştırılmış dosyayı indirdim. (Yaklaşık 12.7 Mbyte) Totem Film Oynatıcı’yı açtım. Düzenle->Tercihler->”Add Proprietary Plugins…” yolunu izledim. İndirdiğim sıkıştırılmış dosyaları açarak içeriğini açılan pencere içine kopyaladım. Artık gerekli olabilecek birçok kodek totem tarafından tanınmakta.
Totem’de Altyazı : Totem ile ilgili bir diğer küçük ayar ise altyazı büyüklüğü olacaktır. İlk gelen hali ile altyazılar size biraz küçük gelebilir. Gedit ile ev dizinindeki .gnome2 dizini altındaki totem_config dosyasını açınız. Bu dosyadaki “# subtitle size” bölümünü bulun. Bir alt satırda büyüklükle ilgili yazılar var. Sonraki satırı bende olduğu gibi “subtitles.separate.subtitle_size:very large” şekline getirebilirsiniz. Not: Altyazı dosyaları ile oynatılan filmin isimleri aynı olmalı yoksa oynatıcı altyazı dosyasını bulamaz.
Yeni Kernel : Debian ilk kurulduğunda benim indirdiğim netinstall cdsine göre linux-image-2.6.12-1-386 paketi kurulmuştu. Fakat debian depolarında daha güncel bir kernel olan linux-image-2.6.12-1-686-smp bulunmakta. Bunu kuruyorum. İşlemcim hyperthreading Pentium 4 mimarisine sahip olduğuna göre bu mimariyi en iyi şekilde kullanmam gerekli. Bu nedenle 686 ve üstü işlemcilere göre derlenmiş bir çekirdek gerekli olacak. Sondaki smp çoklu işlemci desteği anlamına geliyor ve hyperthreading özelliğini desteklemekte. Benim gibi bir mimariye sahip olmayan arkadaşlar synaptic altından “linux-image” yada “kernel-image” şeklinde arama yaparak uygun çekirdeği açıklamaları da okuyarak bulabilirler.
Konsol Çözünürlükleri : Biliyoruz ki grafik ortam yani X sunucu Ctrl+Alt+F7 ile erişilebilen 7. konsolda çalışmakta. Zaman zaman grafik arayüzü kullanmak istemeyen kullanıcılar 1 den 6 ya kadar olan diğer konsollarda işlerini yapmaktalar. Fakat gelen ilk ayarlarla yazılar çok büyük görünmekte, bu da rahat çalışmamızı engellemekte. Bu konsolların çözünürlüğünü artırmak için grub ayarlarını biraz değiştirerek çekirdeğe uygun çözünürlüğü bildireceğiz. konsoldan “su -” komutu ile root haklarına sahip olduktan sonra “nano /boot/grub/menu.lst” komutu ile grub ayar dosyasını açıyoruz. Dosyanın sonlarında ayarları göreceksiniz. Gerekli ayar “kernel /boot/vmlinuz-2.6.12-1-686-smp root=/dev/hda1 ro” satırının sonuna bir boşluk bırakarak “vga=xyz” şeklinde eklenmeli. Burada xyz kullanacağınız 24bit renk, 640×480 800×600 1024×768 1280×1024 1600×1200 çözünürlükleri için gerekli ayarlar sırayla 786 789 792 795 799 sayıları olmalı. Benim tercihim vga=792 olmakta.
Diğer Dosya Sistemlerini Bağlamak : Kurulum sırasında ext3 dosya sistemlerini sorunsuz bir şekilde bağladık. Ama ntfs bölümlerimiz vardı ise onlar kalmıştı. Kurulumdan sonra bunu elle ayarlamamız gerekli. Bağlanacak dosya sistemlerine ait bilgiler /etc/fstab dosyasında bir tablo halinde tutulur. Root haklarına sahip olduktan sonra disk bölümlerinize bir göz atmalısınız. “sfdisk -l” yeterli olur. Satırlardan birinde, “/dev/hda2 * 802 1470 669 5373742+ 7 HPFS/NTFS” şeklinde Ntfs dosya sistemini görüyoruz. Disk bölümü /dev/hda2 olarak isimlendirilmekte. Bunu öğrendikten sonrası çok kolay. “nano /etc/fstab” komutu ile tabloyu açın, yeni bir satıra geçerek sırayla şu bilgileri girin :
“/dev/hda2 /mnt/win ntfs defaults,user,uid=1000,nls=utf8 0 0” Kaydedip çıkın. Dosya sistemi /mnt/win dizini a
