Borçlu olarak icra takibinde gösterilen kişinin icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için açılması gereken ve durumun tespit bakımından icra takibi yönüyle olumsuz sonuç doğuran bir dava türüdür.

Borçlu, borcunu icra dairesine ödedikten sonra artık Menfi Tespit davası açamaz. Bundan sonra borçlunun aslında borcu olmadığı halde ödediği paranın geri alınması için açması gereken dava ise istirdat davasıdır.

Borçlu, alacaklı tarafından bir takip yapılmadan önce menfi tespit davası açabileceği gibi, takipten sonra takip sırasında da açabilir. Kanun buna imkan sağlamıştır. Ancak her ikisinin takip bakımından doğuracağı sonuçlar birbirinden farklıdır.

Bunun yanında dava sonucunda Kabul veya Red Kararı çıkması halinde Davacı’nın yükümlülükleri bakımından farklı sonuçlar geçerli olur.

Menfi Tespit Davasının İspat Yükü

İspat bakımından borcun var olmadığı ve geçerli olmadığı söz konusu ise ispat yükünün ağırlıklı olarak Davacı Borçlu gösterilen kişide olduğunu kabul etmek gerekmektedir.

Ancak Davacının savunmasında ileri sürdüğü ve davayı açmaya gerek gördüğü sebepler arasında Davalı Alacaklıya karşı bazı tespitler sıralanmış ise borca dair yer verilen konular bakımından ispat yükü davalıya geçebilir. Örneğin borç ilişkisinin vaki olmadığına dair bir iddia halinde Davalı bunun varlığını kanıtlamak durumundadır ya da sahte bir belge söz konusu ise bunun gerçekliğini ispatlamakla yükümlüdür.

Menfi Tespit Davası Nasıl Açılır?

6100 sayılı HMK hükümlerine göre hazırlanan Dava Dilekçesi ile yetkili mahkemede açılır. Genel hükümlere göre açılacak bir dava türü söz konusu olduğundan her türlü delile dilekçede yer verilebilir.

Menfi Tespit Davası Ne Zaman Açılır?

Alacaklı tarafından takip yapılmadan önce ya da takip yapıldığı sırada bu dava açılmalıdır. Bu şekilde açılan davaya menfi tespit davası denilmektedir.

Menfi Tespit Davasının Reddi Halinde Verilebilecek Kararlar

Davanın reddi yani alacaklı lehine sonuçlanması halinde, borcun varlığı kesin hükümle belirlenmiş olur.

Borçlu lehine ihtiyati tedbir kararı verilmişse bu kararla ihtiyati tedbir ortadan kalkar ve alacaklı takibe devam eder.

Daha önce itirazın kaldırılması aşamasında, borçlu aleyhine hükmedilip menfi tespit davası sonuna ertelenen tazminat ve para cezaları da tahsil edilir hale gelir (İİK Md. 68/VII, 68a/VIII).

Davanın alacaklının lehine sonuçlanmasıyla ihtiyati tedbir dolayısı ile alacağını geç almış olmasından dolayı, alacaklının talebine gerek olmaksızın, borçlu mahkeme tarafından re’sen %20’den az olmayan bir tazminata da borçlu olduğu anlaşılan Davacı mahkum edilir.

Menfi Tespit Davasında Zamanaşımı

Borçlu kabul edilen kişinin hukuki yararı varsa icra takibi başlatılmadan önce de her zaman bu davayı açabilir.

Aleyhine borç takibi yapılmışsa yine bir süreye bağlı olmaksızın bu davayı açabilir.

Kanunda buna dair hak düşürücü bir süre ya da dava ile takibi ortadan kaldıran bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir. Genel zamanaşımı sürelerinin borç ilişkisi bakımından uygulanıp uyulanmayacağı ise tartışmalıdır.

Ancak borcu ifa eden borçlu, ödediğini geri almak bakımından ödeme tarihinden itibaren 1 yıl içinde istirdat davası açmalıdır.

Menfi Tespit Davasında Görevli Mahkeme

Menfi tespit davası, Davacı olarak borçlu tarafından Davalı alacaklıya karşı açılacaktır.

Bu davanın borcun alacaklıya ödenmesine kadar açılması gerekir. Bu dava görülürken ve yargılama devam etmekte iken ihtiyati tedbir kararı alınmamış olduğundan takibe devam edilip alacaklıya ödeme yapılmışsa bu durumda mahkeme herhangi bir talebe gerek olmaksızın davayı istirdat davası olarak sürdürebilecektir.

Menfi tespit davasında görevli mahkeme, kural olarak asliye hukuk mahkemesidir (6100 sayılı Kanun Md. 2).

Yetkili mahkeme; genel hükümler saklı kalmak kaydı ile davalının yerleşim yeri mahkemesi veya takibe başlandıktan sonra menfi tespit davası açılmışsa takibin yapıldığı icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesidir (İİK Md. 72/VIII).

Dava dilekçesi genel hükümlere göre düzenlenir. Ancak bunun yanında tazminat ve ihtiyati tedbir de isteniyorsa bu konuda da gerekli açıklama ve talepler yapılmalıdır. Dava değeri ise borçlu olunmadığı iddia edilen miktardır.