Gwiazdy fascynują ludzi od tysiącleci, dlatego astronomia Jest jedną z najstarszych dziedzin nauki. Nie zdziwi to nikogo, kto chociaż raz zadarł głowę wysoko pod bezchmurnym ciemnym niebem. Czy wiesz, że nieuzbrojonym okiem możesz dostrzec galaktykę składającą się z 400 miliardów gwiazd? Mowa o Galaktyce Andromedy. Ma rozmiar około 200 milionów lat świetlnych i znajduje się w odległości 2,5 miliona lat świetlnych od Ziemi. Gwiazdy, Księżyc, planety, mgławice, Droga Mleczna, galaktyki oraz inne obiekty astronomiczne są w zasięgu Twojego wzroku. Jedyna rzecz, jaką musisz zrobić to wyjść z domu, gdy zrobi się ciemno.

Wyjdź z domu, spójrz w niebo

Jest trochę tak, że gdy myślimy o astronomii i mamy ochotę pooglądać gwiazdy, od razu przychodzi nam do głowy teleskop. Wiele osób zapomina jednak o tym, jak dużo astronomicznych obiektów można zobaczyć na niebie nieuzbrojonym okiem. Jeśli chcesz rozpocząć swoją przygodę z astronomią, zacznij od wyjścia z domu, a potem po prostu spojrzyj w niebo. Wcale nie musisz mieć od razu profesjonalnego sprzętu.

Gdy zrobi się naprawdę ciemno, bez żadnego teleskopu możesz dostrzec nawet kilka tysięcy gwiazd. Do tego dochodzą planety (Mars, Jowisz, Saturn i Wenus), Księżyc i kilka mgławic oraz okazjonalne zjawiska takie, jak roje meteorów, komety czy zaćmienia Słońca i Księżyca. Pierwszy krok, który powinieneś wykonać, chcąc rozpocząć przygodę z astronomią, to nauczyć się obserwować niebo nieuzbrojonym okiem. Znajdź podstawowe gwiazdozbiory, odszukaj planety i wykorzystaj mapę nieba lub prostą aplikację w swoim smartfonie. Dzięki temu zdobędziesz podstawową wiedzę o rozmieszczeniu obiektów na niebie oraz szansę na nowe hobby (zupełnie za darmo).

Twoje oczy są najlepszym i niezbędnym instrumentem do obserwacji astronomicznych. Jeśli używasz okularów to wychodząc z domu wyczyść je i zabierz ze sobą lub załóż soczewki. To jednak nie wszystko. Musisz przyzwyczaić oczy do ciemności. Przez pierwsze parę minut po wyjściu z oświetlonego pomieszczenia nie będziesz widział zbyt wiele. Unikaj patrzenia w telefon, latarnie, ogień czy jakiekolwiek inne źródło światła. Po kilkunastu minutach oczy przystosują się do nocnych warunków. Widzenie skotopowe to fachowa nazwa stanu, gdzie zaczynasz lepiej widzieć w ciemności. Nie dostrzegasz barw, a wszystko jest czarno-szare. Wyraźniej widzisz za to dużo więcej gwiazd, Drogę Mleczną i niektóre obiekty rozmyte (np.: wspomnianą już Galaktykę Andromedy).

Znajdź ciemne miejsce do obserwacji astronomicznych

Dla ludzi mieszkających w mieście, wyjście z domu i patrzenie w niebo często będzie oznaczać wycieczkę na balkon lub do ogródka. Jest to świetny pomysł (sam tak robiłem i nadal to robię), ale czasem warto wyskoczyć też poza miasto. Jednym z podstawowych powodów są latarnie, neony, reklamy i wszystkie inne źródła światła, które rozświetlają niebo i mocno ograniczają możliwości obserwacji astronomicznych z miasta. Taką wycieczkę możesz połączyć z wyprawą rowerową lub zatrzymać się na poboczu drogi wracając wieczorem z wizyty u rodziny. Okazji znajdziesz wiele, musisz tylko otworzyć się na nowe możliwości. Może masz znajomego mieszkającego trochę za miastem albo nawet na wsi? Ważne, aby było ciemno oraz bezchmurnie, przyda się też trochę wolnego czasu.

Niebo wygląda lepiej nie tylko, gdy jest ciemniej, ale też wtedy, gdy powietrze nie jest zbyt wilgotne. Duża ilość pary wodnej może znacznie utrudnić obserwację. Woda w niższych partiach atmosfery pochłania światło gwiazd. Zauważyłeś, że gwiazdy widać lepiej przy ujemnych temperaturach? Zimą powietrze jest bardziej suche, dzięki czemu woda nie pochłania ich światła. Warto też wiedzieć, że jeśli wejdziesz na jakiś pagórek lub na dach budynku uzyskasz bardziej krystaliczny obraz nieba. Pamiętaj, że para wodna często gromadzi się przy gruncie.

Jedną z niewielu rzeczy, jakie może odebrać Ci całkowicie radość z patrzenia w gwiazdy jest… uczucie zimna. Nocą robi się chłodniej, dlatego ciepła bluza, czapka a czasem nawet rękawiczki są ekwipunkiem absolutnie obowiązkowym.

Zainwestuj w czerwoną latarkę

Jest już ciemno i niebo wygląda rewelacyjnie. Światło jest nam jednak potrzebne do spacerowania, czytania map nieba czy znalezienia kubka z herbatą. Niestety, użycie zwykłej latarki, smartfona czy zapalniczki nie jest dobrym rozwiązaniem. Najpewniej Twoje oko bardzo szybko zaadaptuje się do jasnego światła. Znowu będziesz musiał odczekać chwilę i pozwolić swoim oczom dostosować się do nocnego oświetlenia.

Jednym z podstawowych narzędzi jakich potrzebujesz już na początku Twojej przygody z astronomią jest latarka świecąca na czerwono. Fotoreceptory w Twoim oku odpowiedzialne za widzenie w ciemności, czyli pręciki, nie są bardzo wrażliwe na światło czerwone (długa długość fali). Trudniej im zatem odzwyczaić oko od nocnego widzenia. Takie rozwiązania były i są stosowane np.: na okrętach podwodnych podczas operacji nocnych. 

Wyjmij z szafy lornetkę

Po tym, jak oswoisz się już trochę z nocnym niebem polecam Ci wyciągnięcie z szafy lornetki. Może wydać się to początkowo bardzo zaskakujące, ale lornetka jest świetnym pierwszym instrumentem optycznym do obserwacji astronomicznych. Nad amatorskim i nawet profesjonalnym teleskopem ma wiele przewag. Podstawową jest to, że możesz ją mieć w domu lub kupić za naprawdę niewielkie pieniądze. 

Lornetka ma stosunkowo niewielkie powiększenie, zwykle kilkunastu razy, co jest ogromną zaletą. Daje to znacząco większe możliwości obserwacji Księżyca wraz z kraterami lub niektórych obiektów rozmytych niż w przypadku nieuzbrojonego oka. Jednocześnie, szerokie pole widzenia pomoże Ci nauczyć się jak odnajdywać słabsze obiekty w relacji do gwiazd tworzących gwiazdozbiory. To umiejętność niezwykle przydatna przy późniejszych obserwacjach teleskopem.

Zakup pierwszego teleskopu

W końcu przyjdzie taki moment, że obserwacje gołym okiem i przez lornetkę przestaną Ci wystarczać. Będziesz chciał zobaczyć pasy chmur na Jowiszu, lodowe czapy na Marsie oraz pierścienie Saturna. To znak, że przyszedł czas na teleskop.

Narzędzie to jest dość znaczącą inwestycją w porównaniu z lornetką, a jeśli chcesz kupić naprawdę dobry teleskop czeka Cię duży wydatek. Pamiętaj jednak, żeby nie porywać się z motyką na Księżyc i nie popadać w skrajność. Pierwszy teleskop nie powinien być ani tani, ani bardzo drogi. Jeśli wybierzesz sprzęt z najwyższej półki możesz nigdy go nie kupić, a w najlepszym wypadku nadmierny wydatek zrujnuje Twój domowy budżet. Chcę jednak zaznaczyć, że najważniejsze przy wyborze teleskopu jest nie jego cena, a to, aby nie kupować go zbyt wcześnie. 

Jeśli poświęciłeś wystarczająco dużo czasu obserwacji nocnego nieba, wiesz co najbardziej Cię kręci… planety i księżyc czy jednak galaktyki i mgławice. Czy masz czas na kilkugodzinne wyjazdy za miasto czy raczej wyskakujesz tylko na balkon? Obserwujesz samotnie, ze znajomymi, z dziećmi? A może w swoich poszukiwaniach informacji w internecie zainteresowała Cię astrofotografia? Odpowiedzi na te podstawowe pytania są ważne, bo nie znajdziesz teleskopu dobrego na każdą ewentualność.

Tematu nie wyczerpię w tym artykule, przygotuje do tego specjalny poradnik. Jest jednak jedna rzecz, przed którą chciałbym przestrzec każdego impulsowego zakupowicza. Jeśli w sklepie można kupić teleskop i pomarańcze – kup pomarańcze, nie kupuj teleskopu. Jakość takiego sprzętu zwykle jest znacznie poniżej twoich oczekiwań i obrazków na opakowaniu. Jest szereg firm, które sprzedają teleskopy (i nie sprzedają pomarańczy), gdzie warto wydać swoje ciężko zarobione pieniądze. 

Astronomia jako hobby

Dla mnie obserwacje nieba są nieustającym źródłem inspiracji i ciekawości. Pasja, która wciąga i pochłania, ale też nie wymaga poświęcania jej każdej minuty mojego życia. Z niebem jest tak, że ono nigdzie nie znika – czeka każdego wieczora w tym samym miejscu. Co prawda Księżyc oddali się o kolejny 1 mm, a Galaktyka Andromedy zbliży się jedynie o kolejne 9.5 miliona kilometrów do Drogi Mlecznej… ale to nic nie zmieni. Grunt, żeby pogoda była.

Artykuł Astronomia dla początkujących – jak zacząć? pochodzi z serwisu PanTeleskop.pl.