Görünüşümüzle ilgili varoluşumuzdan beri belirli algıların sınırlandırdığı alanlara sıkıştırılıyoruz. Tarih boyunca birçok ‘görünüşünden utandırma’ olayı yaşanmıştır. Bu yazıdaki utandırma da 19.yy’dan bir dedikodu olarak tarihe geçmiştir. Başrolü ise dönemin ‘aydın’ isimlerinden biri.

John Ruskin Kimdir?

John Ruskin, 8 Şubat 1819 – 20 Ocak 1900 arası yaşamış İngiliz yazar, şair, sanat ve toplum eleştirmenidir. Onun için sulu boya ressamı ve sosyal kuramcı da denebilir.

Jeoloji, mimari, edebiyat, botanik, politika, ekonomi gibi birçok alanda yazmıştır. Ruskin’in tüm yazıları doğa, sanat ve toplum arasındaki ilişkileri irdeleyen bir zemine oturur.

Pre-Raffaelistler, 19. yüzyılın ortalarında İngiltere’de kurulan bir Sanat grubuydu ve sanatın doğaya sadık kalması, estetik güzellik ve dini motiflerin vurgulanması gibi konulara odaklandılar. John Ruskin Pre-Raphaelist’lere sahip çıkmıştır.

Ruskin, bu sanat hareketinin sanatçılarının eserlerini ve yaklaşımlarını övmüş ve hareketin temel fikirlerine destek vermiştir. Aynı zamanda, Pre-Raffaelist sanatçılara eleştirel yönlendirmelerde bulundu ve estetik anlayışlarını şekillendirmede etkili oldu.

Empresyonizm ve diğer gelişen akımlara ilham olmuştur. 1960lara kadar Ruskin düşüncesi sessizliğe gömülse de şimdilerde sanat ve zanaatla beraber ekoloji, sürdürülebilirlik ve politik iktisat gibi disiplinlerde referans haline gelmiş durumda.

John Ruskin’in Hayatı

Babası John James Ruskin, Glosqow kökenli bir şarap tüccarı. John Ruskin’in sanat ve kültür alanlarına olan ilgilerinin şekillenmesinde babasının desteği büyük olmuştur. Annesi Margaret Cox, eğitimli bir kadındı ve Ruskin’in eğitimine büyük önem verdi.

Ruskin’in annesi ve babası, onun zengin bir eğitim almasını sağlayarak sanat, kültür ve edebiyata olan ilgisini besledi. Çocukluk ve gençlik dönemi John Ruskin’e göre muhafazakar ve aşırı korumacı geçiyor.  Çocukluğundan ”Arkadaşsız ve oyuncaksınız bir deneyimdi” diye bahsediyor. İlk eğitimi evde ailesi ve hocaları tarafından veriliyor.

Gençliğinde Byron, Shakespeare, Walter Scott gibi ingiliz yazarları okuyor ve romantizm akımına ilgi duyuyor. Ruskin’in gezi izlenimciliği sulu boyalarında etkilendiği isimlerden romantizm akımından etkilenmiş olan William Turner ve Samuel Prout etkisi görülebilir.

1839 yılında Ruskin 20 yaşındayken, The Poetry of Architecture başlığı altında Loudon Mimarlık Dergisinde yazıları yayımlanıyor. Kata Physin (doğaya göre) rumuzuyla yazdığı yazılar kariyerini eğitimle kesiştirerek Oxford’da öğrenciliğini aristokrat sınıftan gelenlerin sahip olduğu özel öğrenci kontenjanından girerek başlatıyor.

Hastalık atakları (psikolojik sağlığının iyi olmadığı biliniyor)  ve okulun ufkunu açmayacağı düşüncesiyle 1841’de yarım bıraksa da okulun bitirme sınavlarına girerek onur öğrencisi olarak mezun oldu.

Ruskin 250 kitap yazmış ve Oscar Wilde’a ders vermiştir. Tıp okullarında canlı hayvanlar üzerinde bilimsel amaçla ameliyata izin verilmesinin ardından sanat profesörlüğünden istifa ediyor.Gandi kendisinden hayatına önemli etkide bulunmuş biri olarak bahseder.

John Ruskin’in Eserleri ve Kitapları

• Modern Painters: Ruskin’in sanat eleştirisi alanındaki en tanınmış eseridir. Bu eser serisi, özellikle J.M.W. Turner’ın çalışmalarını değerlendiren ayrıntılı eleştiriler içerir. Ruskin, sanatın doğa ile ilişkisini ve doğanın güzelliklerini yansıtma amacını vurgular.
• The Seven Lamps of Architecture: Bu eserinde Ruskin, mimarlığı yedi farklı “ışık” altında ele alır. Her bir “ışık”, mimaride estetik ve etik değerlere odaklanır.
• The Stones of Venice: Venedik’in tarihi ve mimarisi üzerine yazılmış üç ciltlik bu eser, Ruskin’in gotik ve Rönesans mimarlık hakkındaki görüşlerini derinlemesine inceler.
• Unto This Last: Ekonomi ve toplum üzerine yazılmış bir eserdir. Ruskin, endüstriyel kapitalizmi eleştirir ve adil bir toplumun temellerini tartışır.
• Sesame and Lilies: Bu eserde Ruskin, kadın eğitimi ve toplumun kadınlara olan sorumlulukları hakkında düşüncelerini dile getirir.
• The Crown of Wild Olive: Ruskin’in toplumsal ve etik konuları ele aldığı denemelerden oluşan bir koleksiyondur.
• Praeterita: Ruskin’in otobiyografik eseridir. Hayatının farklı dönemlerini ve deneyimlerini anlatır.

John Ruskin’den Alıntılar

Geniş bir alanda yazılar kaleme almış ve derin düşünceleri ifade etmiş bir yazar ve düşünürdür. John Ruskin’in sözlerinden birkaçı:

• Doğa gerçek bir öğretmendir; gençleri ne yapacakları hakkında öğretir, yaşlıları ise neyi yaptıkları hakkında.
• Güneşin ışığı ve gölgesi, sanatın iki büyük öğretmenidir; güneş ışığı gerçeği, gölge ise insan hayal gücünü öğretir.
• Sadece paraya değil, yaşamınıza da yatırım yapın; çünkü zaman, geri alamayacağınız en değerli şeydir.
• Sanat, ne yaptığını bilenlerin yapabileceğinden daha fazlasını yapabilme yeteneğidir.
• Birçok şeyi kaçırmak, bazen en güzelini bulmak anlamına gelir.
• Bir şeyi ucuz yapan şey, doğru olmamasıdır.

Victoryen Body Shaming Skandalı

John Ruskin Oxford’u bıraktığı o yıl, o dönem 12 yaşında olan ve ileride eşi olacak olan Effie Gray ile tanıştı. Ruskin, 1850’de Hıristiyan ahlakı ve yardımseverliğini anlatan King of Golden River (Altın Nehrin Kralı) isimli çocuk masalını Gray’e ithaf etmiştir.

Effie Gray 1828’te İskoçya’nın Perthshire bölgesinde doğdu. 1948 yılında John Ruskin ile evlendiler. Ruskin, Effie Gray’e karşı cinsel olarak ilgi göstermemekteydi. Bu durum, Effie Gray’in evliliklerinin altı yıl boyunca fiziksel ve duygusal olarak tükenmiş olduğunu hissetmesine neden oldu.

Ruskin’in kitabı için araştırma yapmak istemesi üzerine Venedik’e gidiyorlar. Ruskin’in portresini yapmak için çifte katılan John Everett Millais ile yakın ilişkiler kuruyorlar. Effie, Milliais’e The Order of Release tablosunda modellik yapıyor. Bu dostluk rüzgarı, Gray ile Millias arasında bir aşka dönüşüyor.

Birbirlerine aşık olmalarının ardından evliliğin sonlanması için Gray bir dilekçe yazdı ve o dönem bu skandala sebep oldu. Ressam John Everett Millais ile birlikte olmak için Ruskin’i terk eden Gray, evliliklerinin beşinci senesinde halen bakireydi.

Cinsel münasebetlerinin bulunmaması ve Ruskin’in ”tedavi edilemez iktidarsızlığı” nedeniyle evlilik feshedildi. Effie’nin babasına yazdığı mektupta şöyle söylüyor;

Ruskin konuyla ilgili çeşitli sebepler ortaya attı: Çocuklara olan nefreti, dinsel güdüler, güzelliğimi koruma tutkusu gibi açıklamalardan sonra son olarak geçen sene bana gerçek nedenini açıkladı… Kadınları benim olduğumdan çok farklı hayal etmiş ve beni gerçekten karısı yapmamasının sebebi 10 Nisan’daki ilk akşamdan itibaren benden tiksiniyor olmasıymış.

Ruskin avukatına bu mektupla ilgili şöyle söylüyor:

Pek çok insanın çok çekici bulduğu bir kadından sakınmak tuhaf görünebilir. Fakat yüzünün güzelliğine rağmen, kişiliği heyecanlı bir tutku yaratamıyor.

Aksine, bu şartlar altında kişiliğinde bu tutkuyu durduran bir şeyler var.” bu açıklamasıyla Gray’i doğruluyor. John Ruskin çıplak kadın algısında klasik heykel ve resimlerden fazlasını bilmiyorken evleniyor. Düğün gecesi eşi Effie’yi soyduğunda kasık tüyleriyle karşılaşıyor ve bu durum onu cinsel isteksizlik yaratacak boyutta şok ediyor.

1965te Mary Lutyen tarafından ortaya atılan bu iddianın doğruluğuna dair bir kanıt yoktur aslında. Fakat Effie Gray ile evliliğinin sonlanışı kanıtlanabilir olmasa da iddiayı güçlendiriyor.

Ruskin’in güzellik algısına göre Gray’in görünüşü tutku öldürücü derecedeydi. Ama güzellik algısı öyle bir şeydir ki, aynı kadının ikinci kocası Millias onu 1856’da bir güzellik simgesi olarak Peace Concluded eserinde resmetmiştir.

Millias ile Gray 1855’te evlendiler ve 8 çocukları oldu. Boşanmanın ardından Ruskin de Rose La Touche ile nişanlandı. Ruskin’in öğrencisi olarak tanıştığı bir kızdı. Ancak zamanla bu öğrenci-öğretmen ilişkisi, romantik bir boyuta evrildi.

Rose La Touche, Ruskin’e aşık olduğunu ve onunla evlenmek istediğini açıkça ifade etti. Ancak, bu durum John Ruskin’in ahlaki değerleri ve dönemin toplumsal normları nedeniyle karmaşık bir hale geldi.

Rose La Touche, genç yaşta ciddi bir zihinsel sağlık sorunu geliştirdi. Bu, Ruskin ile olan ilişkilerini daha da karmaşık hale getirdi. Ruskin, Rose’un duygusal ve psikolojik durumu konusunda endişeler yaşadı ve evlenme fikrini birkaç kez erteledi.

Ancak Rose, Ruskin’e olan duygusal bağlılığını sürdürdü. Rose La Touche 27 yaşında hayatını kaybetti. Bu olay, Ruskin’i derinden etkiledi ve onun zaten hassas olan psikolojik durumunu daha da olumsuz etkiledi. Ruskin’in yaşamının sonlarını ”Kraliçe Victoria’nın aşçısı” olduğuna inanmış bir deli olarak geçirdiği söyleniyor.

Benzer bir Body Shaming Vakası da, 1926’da D.H. Lawrence ile ressam Dorothy Brett arasında kasık tüyü krizi ile yaşandığı söylentisi. Lawrence, Brett’i yatakta bırakırken ‘’kıların çok fena’’ demiş ve odayı terk etmiştir.

Brett’in ölmeden birkaç önce anlatmasıyla birlikte biyografi yazarları bunun Brett tarafından uydurma olduğuna inanmışlardır. Ruskin-Gray-Millias’ın bu viktoryen aşk skandalı pek çok tiyatro film ve operaya konu oldu:

2014 yapımı “Effie Gray” adlı bir sinema filmine de ilham vermiştir. Bu filmde, Effie Gray’in evlilik, boşanma ve sonrasındaki yaşamı anlatılmıştır. Emma Thompson ve Dakota Fanning gibi oyuncular bu filmde rol almıştır.

Bu yazıdaki sanat magazini tadından keyif aldıysanız sitemizde yer alan ”Mozart ve Salieri’nin Kurgusal Kıskançlık Hikayesi” adlı içeriğimize göz atabilirsiniz.