Bu yazımızda sizlere insanlığın kara lekesi olarak anılan Srebrenitsa Katliamının nasıl başlayıp geliştiğini ve Srebrenitsa’nın 1995 yılında neler yaşadığına, bu katliamda ölen insanların toplu mezarlarının nasıl keşfedildiğine değineceğiz. 

Türkler tarafından halk diliyle Serbernice ve Serebence olarak da bilinen Srebrenitsa’nın günümüzde nüfusunun çoğunluğu Sırplardan oluşuyor ancak Srebrenitsa’da 28 yıl önceye kadar Bosnalı Müslümanlar yaşardı.

11 Temmuz ve 22 Temmuz arasında devam eden katliamdan sonra kentte Bosnalı Müslüman kalmamıştı. Ya katliama kurban gidip toplu mezarlarda yakılmış ya da sürgün edilmişti. Yıllar sonra bu toplu mezarların keşfedilmesinin sebebi ise ender görülen Mavi bir kelebekti.

Srebrenitsa Katliamı II Dünya Savaşından sonra Avrupa’da yapılan en büyük insan kıyımıdır ve Etnik Soykırım olarak Dünya tarihine kazınmıştır.

1995 Yılında Srebrenitsa’da Neler Oldu?

O dönemlerde Yugoslavya İç Savaşı vardı. Bu savaş Hırvatistan Savaşı ve Bosna Savaşı olarak da geçmektedir.

Srebrenitsa maden bakımından zengin bir kasabaydı ve 20 bine yakın nüfusu vardı. Yugoslavya iç savaşında güvenli bölgelerden birisi olarak ilan edildikten sonra nüfusu 60 bine kadar yükseldi ve bu bölgelerin güvenliğinden Hollanda Askeri sorumluydu.

Srebrenitsa’da nüfusun artmasıyla açlık, kıtlık ve hastalık gibi sorunlar da ortaya çıkmaya başlamıştı. Bu da kentin içinde huzursuzluğa neden olduğu için Birleşmiş Milletler Barış Gücü halkın silahlarına el koymuştu.

Bosna Sırp Ordusu’nun Generali olan Ratko Mladic savaş sürecinde Srebrenitsa’yı Sırp ordusuna armağan ettiğini söyleyerek şu sözlerle işgal kararını duyurdu.

İşte 11 Temmuz ve 1995’de Sırp şehri Srebranitsa’dayız. Büyük bir Sırp bayramı arifesinde iken bu şehri Sırp milletine armağan ediyoruz. Nihayet dahiyalara karşı gerçekleştirdiğimiz ayaklanmadan sonra, bu toprakta Türklerden intikam alma vakti geldi.

Ardından silahsız kalan Srebrenitsa halkı Sırbistan’ın saldırılarının artması üzerine silahlarını geri istemek için dilekçelere başvurmuşlardı ancak Hollanda Askeri’nin Generali Thom Karremans halkın bu isteğini reddederek katliama göz yumdu.

Scorpion olarak adlandırılan Sırbistan özel birlikleri Srebrenitsa’da Krivia 95 Harekatı’nı başlatarak Srebrenitsa’yı resmi olarak işgal etmiştir ancak bu durum işgal olmaktan farklı bir duruma evrilmiş ve bir çoğu erkek olmak üzeri 8372  insanı katletmişlerdir.

Ayrıca Srebrenitsa’nın güvenliğinden sorumlu olan Hollanda Askeri de geri çekilerek bu katliama göz yummak zorunda kaldı ve kendilerini şu cümlelerle ifade ettiler.

Ölmek istiyordum, masum insanları koruma sözü verdiğimiz halde bize sığınan insanları koruyamadığımız için kendimi affetmiyorum.

Bu canice saldırının altında kalan halk elbette ki kaçmaya çalışmıştı. Kimi yollarda Sırpların kurduğu tuzaklarda hayatını kaybetti kimisi de güven duygusuyla Birleşmiş Milletlere sığındı ancak onların sonu da aynı oldu.

Sırplar halkın geri kalan kadınlarını ve çocuklarını sürgün ederken canice katlettikleri erkekleri toplu mezarlara gömüp bunun adına etnik temizlik dediler. Amaçları Müslümanları ve Boşnak nüfusunu yok etmekti.

O dönemin katliamını bize en iyi ifade edecek sözler ise çocuklardan duyulmuştu.

Çocukları küçük kurşunla öldürürler değil mi anne?

Soykırımla İlgisi Olan İsimler

Katliamın sorumlusu olarak bir çok siyasetçi ve general sorumlu tutulmuştur. 

Lahey Uluslararası Ağır Ceza Mahkemesi 2007 yılında yaşanan olayların birer soykırım olduğunu açıkladı ancak Sırbistan’ı sorumlu tutmadı. Bunun yerine görev dışı hareket ettiği için Hollanda Askerini  %30 olarak sorumlu kabul etmiştir. Ayrıca katliamın sorumlusu olarak bir çok siyasetçi ve generalde sorumlu tutulmuştur.

• Ratko Mladiç

Ratco Mladic, katliamdan 13 yıl sonra sorumlu tutulmuş olup sahte kimlikle gizlenirken yakalanmıştır.

• Radovan Karadciç

2016’da ise Rodovan Karaciç kendisine doğrultulan 11 suçun 10’undan ve Sırp komutasında soykırım yapmaktan 40 yıl hapis cezasına tutturuldu. Ayrıca DNA testleriyle ölü sayısının abartıldığını kanıtlamak istediyse de başarılı olamadı.

• Drajen Erdemoviç

31 Mayıs 1996’da Hırvat paralı askeri olan Erdemoviç Srebrenitsa Soykırımı hakkında bilgi verdi. 1995’de Zvornik’in kuzey batısındaki Pilicia’da bulunan bir çiftlikte 1200 kişiyi öldürdüklerini itiraf etti ve kendisi yaklaşık 120 Müslümanı öldürmekten dolayı savaş hukuku ve geleneklerini ihlal etmekten yargılandı.

10 yıl hapis cezası alan Erdemoviç’in cezası 1998’de 5 yıla indirilmiştir ancak General Krstiç’e karşı tanıklık yapması karşılığı serbest bırakılmıştır.

Ayrıca aşağıdaki isimlerde sorumlu tutularak yargılanmıştır.

• Momčilo Krajišnik
• Bilyana Plavsiç
• Zdravko Tolimir

Mucizevi Mavi Kelebek

Mavi kelebekler değişimin simgesidir. Eğer bir mavi kelebek görürseniz bu hayatınızın kökten değişeceği anlamına gelmektedir ancak bu ender görülen mavi kelebekleri görmek pek de mümkün değildir.

Mavi kelebekler Artemis Vulgaris adında bir çiçekten beslenir. Artemis çiçeği Misk ya da Yavșan otu olarak da bilinen bir bitki türüdür ve genelde mezarlıklarda açtığı için ölüm çiçeği olarak da adlandırılır.

Mavi kelebekler ayrıca Müslümanlar için keder ve hüznü simgeler çünkü Bosna halkı için 1995’de yapılan Srebrenitsa katliamının hüznünü ve aynı zamanda umudunu yansıtır.

Mavi Kelebeğin Bosna Halkı İçin Önemi Nedir?

1995’de yapılan Srebrenitsa Katliamı duyulmasın diye Sırplar öldürdükleri halktan geriye kalan cesetleri kentten uzaktaki yerlere, toplu mezarlara gömdüler ve üzerini toprakla örtüp bitki örtüsüne uygun bitkilerle üzerini kapatmaya çalıştılar. Uydu taramalarında görünmesini önlemek için mezarların içine metal parçalar bile bıraktılar böylece yıllarca bu katliamı gizli tutmayı başarabildiler.

Zamanla toplu mezarların üzerindeki cesetlerin bulundukları toprağı beslemesiyle oluşan gübre sayesinde Artemis çiçekleri yetişti ve toplu mezarların olduğu bölgeleri boydan boya sardı.

Artemis çiçeğinden beslenen mavi kelebekler ise toplu mezarların üzerine uçuştu. Bölgede ilk defa görülen mavi kelebekler dikkat çekti ve bulundukları alanlarda kazı çalışması yapılınca 500’e yakın toplu mezar ortaya çıktı. Bu toplu mezarların 300’e yakını mavi kelebekler sayesinde bulunmuştur.

Bulunan cesetler daha sonra Potaçari Anıt Mezarlığına defnedildi. Böylece mavi kelebek Boşnak halkının acılarının simgesi haline geldi.

Ayrıca tarihteki ilk Türk Cumhuriyet olan “Batı Trakya Türk Cumhuriyeti” adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.