Kalbimizin beynimizle iş birliği yaptığı duygusal zekâ nedir? Duygusal zekânın özelliklerini keşfettiğinizde neden önemli olduğunu anlayacak ve hayatınızda bir farkındalık daha oluşturacaksınız.

Zekâ, bilim insanları tarafından üzerinde yıllardır araştırma yaptığı ve keşiflerde bulunduğu bir kavramdır. İnsanın düşünme, muhakeme etme, nesnel gerçekleri algılama, kavrama gibi zihinsel yeteneklerini ifade etmektedir.

Algılama, hafıza, öğrenme gibi birçok işlevi kapsaması ile birlikte yaratıcılığı ve kişiliği de içeren bir zihin gücüdür. Matematiksel, doğacı, sosyal ve Daha birçok farklı yeteneklerden oluşan bu zekânın türlerinden biri ise Duygusal Zekâ. Gelin bu farklı türün ne olduğunu inceleyelim:

Duygusal Zekâ (EQ) Nedir? 

Duygusal Zekâ (Emotional Quotient), kişinin kendi ve karşısındakinin duygularını algılayabilme, analiz edebilme, yönetebilme ve hayatının akışına dahil edebilme yeteneğidir.

Çoklu Zekâ Kuramından yola çıkılarak sosyal ve içsel zekânın sentezi ile yeni bir zekâ türü keşfedilmiştir. Daniel Goleman, “Neden IQ’dan daha önemlidir?” sorusuna cevap niteliğinde Duygusal Zeka kitabını yazmıştır. Çoğu bilim insanı tarafından da en az IQ (Intelligence Quotient) kadar önemli olduğu kabul edilmektedir.

Duygusal yönden sahip olunan yeteneklerin zihinsel bir beceri olduğu ifade edilmektedir. Duygusal zekâsı gelişmiş olan insanlarda stresi yönetebilme, krizi çözebilme ve karar alma mekanizmasının gelişmiş olduğu gözlemlenmektedir. Bu sayede genellikle okul, iş ve ilişki hayatlarında daha başarılı oldukları görülmektedir.

Kimi bireylerin erken yaşta duygusal zekâsının geliştiği görülse de kimi bireyler farkındalıkları ile birlikte sonradan geliştirebilmektedir. Duygusal zekânın farkındalığını geliştirmenin ışığında hangi yapı taşlarından oluştuğunu inceleyelim:

Duygusal Zekânın Bileşenleri Nelerdir?

Öz bilinç

Kişinin kendini tanıması, duygusal zekânın temelini oluşturmaktadır. Bir duygunun oluşması sırasında farkına varabilmek psikolojik sezgi ve kendini anlamak bakımından şarttır.

Hissedilen gerçek duygunun anlaşılmaması halinde kişi bu duygunun yönetiminde kalacaktır. Duygularını fark eden ve onları tanıyan bireyler yaşamını daha iyi yönetebilmektedir.

Bireyler seçecekleri okul, girecekleri iş, evlenecekleri insan veya her türlü bireysel karar gerektiren konular hakkında kendinden emin bir şekilde harekete geçebilmektedir. 

Duygu Yönetimi

Öz bilincin oluşması ile birlikte duyguları yönetme becerisi gelişir. Bireyler içinde bulunduğu duygu durumundan kaçmadan kabul etmeli ve kontrol altına almalıdır.

Bu yeteneğin kişide zayıf olması huzursuzluk ve kaygıyla mücadele etmesine, karamsar düşünce yapısına sahip olmasına sebep olmaktadır. Güçlü olması ile birlikte kişinin karşılaştığı olay ve durumları daha iyi yönetebilmesini ve daha rahat bir biçimde toparlayabilmesini sağlamaktadır.

Motivasyon

Kişinin duygularını hedefleri doğrultusunda toparlayıp şekillendirebilmesi, dikkat edebilmesi ve kendini harekete geçirebilmesi öz hakimiyet ve üretkenlik bakımından gereklilik arz etmektedir.

Duygusal özdenetim her başarının anahtarı niteliğindedir. Tükenmişlik hissine kapılmadan yüksek performans göstermeyi sağlamaktadır. Bu beceriye sahip bireyler, bulundukları alanda daha üretken olabilmektedir.

Empati

Duygusal öz bilinç temeli ile gelişmekte olan empati, ikili ilişkilerde anahtar bir rol oynamaktadır. Empatik olan bireyler karşısındakinin ne hissettiğini ve bu bağlamda neye ihtiyacı olduğunu analiz etmede daha başarılılardır.

Hayatımızın her alanı insan merkezli olması sebebiyle bu yetenek bireyi yaşam içerisinde daha başarılı kılmaktadır.

Sosyal Beceriler

İlişkiler büyük ölçüde karşıdaki insanın duygularını anlama ve idare etme becerisine dayanır. Becerilerini geliştiren bireyler insanlarla olan ilişkilerinde çatışmasız ve etkili bir iletişim ile daha başarılı ve sosyal olabilirler.

Duygusal Zekânın Faydaları Nelerdir?

Duygusal zekâsı yüksek olan kişiler ağ oluşturmada, ilişki kurmada ve çatışmaları çözmede daha iyidir. Okulda başarı gösterme, iş hayatında başarının basamaklarını tırmanma olasılıkları daha yüksektir.

Duygularını yönetebilen insanlar yaşadıkları stresi ve zorlu duyguları yönetmede daha başarılıdır. Mental sağlıklarını koruyabildikleri için depresyon, anksiyete gibi sağlık sorunları ile karşı karşıya kalma olasılıkları daha düşüktür

Duygu dünyasında başarılı olan bireylerin empati yetenekleri gelişmiştir. Karşılarındaki insanın duygu ve ihtiyaçlarını anlayabilir ve onları sağlıklı bir şekilde yönlendirebilirler. Bu sayede daha sağlıklı ikili ilişkilere sahip olurlar. 

Duygusal zekâsı gelişmiş insanların karar mekanizması gelişmiştir. Karşılaştığı bir durumu birçok farklı perspektiflerden bakarak doğru değerlendirmeler yapabilirler.

Duygusal Zekâ Nasıl Geliştirilir?

Duygusal zekâyı geliştirmek için atılacak en önemli adımlardan birisi, kişinin kendisini tanımasıdır. Birey, kendi güçlü ve zayıf yanlarını, motivasyon kaynaklarını tanımalıdır.

Bunun için kendine biraz zaman tanımalı ve kendini dinlemelidir. Kişi kendini ne kadar iyi tanırsa, duygu dünyasını algılayıp yönetmekte de o kadar başarılı olacaktır. 

Bir durumla karşı karşıya kalındığında öz değerlendirme yapılmalı ve içinde bulunulan duygu durumunu anlamaya zaman verilmelidir. Yaşanılan duygu kabul edilmeli ve kontrol edilmelidir.

Ardından durumu çözümlemek için harekete geçmek kişiye fayda sağlayacaktır. Duyguları karşı tarafa açıkça ifade etmek, duygusal zekanın geliştiğini işaret etmektedir.

Empati yeteneğinin geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Karşı tarafın duygularını algılayabilmek, onun açısından değerlendirebilmek daha sağlıklı ilişkileri beraberinde getirecektir.

Empatik bir birey olmak için öncelikle öz farkındalık geliştirilmelidir ki bir sonraki evreye yani başkalarını anlayabilme yeteneği geliştirilebilsin. Gelişim ile birlikte iyi bir gözlem ve iletişim başarıyı sağlayacaktır. Bunun için karşıdaki birey gözlemlenerek, durum hakkındaki düşünceleri sorularak ve iyi bir dinleyici olarak adım atılabilir. 

Nitelikli eleştiri yapmak kişinin olay veya durumu analiz etmesini sağlayarak olumlu ve olumsuz koşulları görünür hale getirmesini sağlamaktadır. Bununla birlikte başkalarının eleştirilerine açık olmak da önem arz etmektedir. Dışarıdan bir göz sayesinde birey kendini daha iyi tanıma fırsatı yakalamaktadır. 

Bu yazımızda duygusal zekâyı ve nasıl geliştirilebildiğini inceledik. Bu tarz içeriklere ilgi duyuyorsanız “Aşkın Nörokimyası ve Duygulara Etkisi” adlı içeriğimize göz atabilirsiniz.