Klasik Japon resim sanatı Yamato-e’nin devamı niteliğindeki Ukiyo-e akımına, Ukiyo-e tarzında ahşap baskı tekniğinin nasıl yapıldığına, öncüsü olan sanatçılara ve örneklerine, batı sanatındaki yansımalarına yakından bakacağız.

Ukiyo-e Sanatı Nedir?

Ukiyo-e Japonya’nın ilk modern dönemi Olarak bilinen Edo döneminde ortaya çıkan Japon resim sanatı türüdür. 17. yüzyılın başlarında ilk örneklerini veren Ukiyo-e  “yüzen dünya resimleri” ya da “fani dünya resimleri” anlamına gelir.

Ukiyo-e ilk yıllarında günlük hayattan sahneler sunan resimler olarak ortaya çıkmıştır. Genellikle Japon ahşap baskı sanatı olarak bilinse de Nikuhitsuga denilen kağıt rulolara fırça kullanılarak yapılan türleri de bulunmaktadır.

Ukiyo-e klasik Japon resim sanatı olan Yamato-e akımının devamı niteliğindedir. Bu açıdan kültürel arka planı takip eder. Keskin hatlar, cesur kompozisyonlar, perspektif çizim şeklinin kullanılışı ve net geçişler Ukiyo-e sanatının özelliklerini oluşturur.

Edo dönemi için modern resim türü olarak öne çıkan Ukiyo-e birçok temaya sahiptir. Bu temalar ve işlenen konular arasında başta manzara tasvirleri ve günlük yaşamdan kesitler olmak üzere çiçekler ve ağaçlar, Fuji dağı, şehir hayatı, güzel kadın tasvirleri, yerel efsanevi figürler, dini tasvirler, imparatorluk ailesi ve mitolojik sahneler ön plana çıkar.

Ukiyo-e tarzı genellikle Kusazoshi, Emakimono, Kawaraban ve Egoyomi yapımında kullanılmıştır:

• Kusazoshi: Ahşap baskı tekniğiyle yapılan resimlerin toplandığı kitaptır.
• Emakimono: Resimli kağıt rulolara denir.
• Kawaraban: Edo döneminde önemli olayların haber edildiği gazetedir.
• Egoyomi: Edo dönemi takvimine verilen isimdir.

Ukiyo-e Nasıl Yapılır?

Japon sanatında popüler olan Ukiyo-e tarzıyla yapılmış ahşap baskılar için ilk olarak basılacak resim çizilir. Daha sonra resmin kopyaları tahta blokların üzerine çıkarılır. Ardından bu tahta bloklar oyularak ahşap baskı kalıplar haline getirilir. Son olarak kalıplar renklendirilir ve sırayla kağıtlara basılarak resim çoğaltılır.

İşte Ukiyo-e sanatçıları bu ahşap baskı sanatını 17. yüzyılda geliştirmişlerdir. Bu çok renkli ve hızlı üretilebilen eserlerin yapımında ahşap kalıpların kullanılması, eserlerin çoğaltılmasını daha zahmetsiz ve maliyetsiz hale getirmiştir.

Böylelikle Japonya’da sıradan halkın da kolaylıkla sahip olabileceği sanat eserleri haline gelen Ukiyo-e resimleri, güzelliği ve hafifliğiyle dönemi için popüler bir hediye seçeneği olmuştur.

Ukiyo-e Akımının Önemli Sanatçıları

Hishikawa Moronobu Ukiyo-e sanatının ilk temsilcilerindendir. Ondan önceki ahşap baskılarda sanatçılar daha ziyade din konularını işlerken Moronobu günlük yaşamı ortaya çıkararak Ukiyo-e sanatında özgürleşme sağlar.

Katsushika Hokusai Ukiyo-e sanatının en başarılı ve sıra dışı temsilcisi olarak kabul edilir. Geleneksel yaşamı ve doğanın büyüleyiciliğini tutkuyla tasvir eden Hokusai, Japon ahşap baskı sanatında kuvvetli bir iz bırakmıştır.

Ayrıca Hokusai rastgele çizimler anlamına gelen manga terimini ilk defa kullanan sanatçıdır. Batılı ressamların Ukiyo-e sanatı ile tanışmasında etkili olacak Hokusai Manga‘yı ortaya koymuştur.

Utagawa Hiroshige Ukiyo-e sanatını şiirsel ve romantik tarzda, özgün bir yaklaşımla işlemiştir. Diğer sanatçılara kıyasla daha cesur konular ve manzara tasvirleriyle ön plana çıkar.

Japon Sanatında Ukiyo-e Örnekleri

Japon sanatında Ukiyo-e örnekleri,1700’lü yıllardan günümüze değin ulaşmış nadide eserler arasındadır. Eserler verildiği dönemlerin doğa ve sosyo-kültürel tarzını yansıtmaktadır.

1. Kanagawa Oki Nami Ura

Katsushika Hokusai’ye ait bu eser 1829-1832 yılları arasında yapılmıştır. Eserin adı “Kanagawa Açıklarında Büyük Dalga” anlamına gelir. Bu eser Hokusai’nin Fugaku Sanjūrokkei (36 Fuji Dağı Manzarası) isimli 46 ahşap baskı resimden oluşan serisinin en ünlü parçasıdır.

Bugün ikonik bir sanat eseri olarak kabul gören eserde Fuji dağı dalgaların arasına kamufle edilmiştir. Dalgaların yönü ve dağın eserin ortasına konumlandırılışı Fuji dağına işaret eder.

Eserde ilk bakışta göze çarpan büyük ve coşkulu dalgaların yanı sıra küçük tekneler ve insanlar görülür. Doğanın ihtişamı karşısında insanın küçüklüğü ve çaresizliği, Hokusai’nin kurduğu kompozisyonla birlikte başarıyla aktarılmıştır.

2. Hatsuyuki no giyû

Utagawa Kuniyoshi’ye ait bu triptych 1847-1852 yılları arasında yapılmıştır. Eserin adı Amusements of the First Snowfall (İlk Kar Yağışındaki Eğlenceler) anlamına gelir.

Ukiyo-e sanat akımında tema olarak doğadan seçilen narin hayvanlar yaygın olarak kullanılır. Eserde de ana kahraman olarak orta parçada bir kedi ön plana çıkar. Aynı zamanda eserde yer alan kadınların kıyafetleri kültürel arka planı yansıtır.

3. Shibai Ukie

Masanobu Okumura’ya ait bu eser 1741-1744 yılları arasında yapılmıştır. Eserde Japon tiyatrosu olan Kabuki tiyatrosunun ilk günleri tasvir edilir.

Net hatlara ve keskin geçişlere sahip eserde perspektifin kullanımı dikkat çeker. Ayrıca Ukiyo-e sanatında Kabuki tiyatrosunun yanı sıra sumo güreşi, piknik, festival ve panayırlar gibi faaliyetlere de tema olarak sıkça rastlanılır.

4. A Woodcut Entitled Kushi

Utamaro Kushi‘ye ait bu eser 1780-1789 yılları arasında yapılmıştır. Kushi başlıklı bir tahta baskı olarak adlandırılmıştır. Eserde yüzünün önünde şeffaf bir tarak tutan kadının tasviri yer alır.

Burada olduğu gibi arka planda yer alan çiçek figürlerine ve Bijin Tachi denilen güzel kadınlara Ukiyo-e tarzı eserlerde yaygın olarak rastlanılır.  Kushi’nin bu eseri ise güzel kadınların doğa unsurları ve kültürel unsurlarla birlikte tasvir edilişine etkili bir örnek oluşturur.

Batı Sanatında Ukiyo-e Etkisi

Batı sanatının Ukiyo-e ile tanışması 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu etkilenmede 1865 yılında Fransız ressam Blackmon tarafından Japonya’dan sipariş edilen bir çömleğin ambalajıyla birlikte diğer ithal edilen sanat eserleri tesirli olmuştur.

Böylece Japon sanatı Batılı ressamların ilgisini çekmiştir ve sanatçılar Ukiyo-e tarzını keşfetmiştir. Japonya’da çokça üretilen Ukiyo-e baskıları Avrupa’da Japonlar için dudak uçuklatan fiyatlara satılmıştır.

20. yüzyıla kadar Japonizm olarak tanımlanan Ukiyo-e sanatı, özellikle Empresyonizm, Art Nouveau ve Modernizm akımlarını etkisi alanına almıştır.

Empresyonist ressam Edouard Manet’in Emile Zola’nın Portresi adlı eseri, Japon baskılarına ithafta bulunarak Ukiyo-e sanatından etkilenen ilk Avrupa tablolarından biri olmuştur.

Ukiyo-e sanatı Van Gogh’u da derinden etkilemiş, en önemli esin kaynaklarından biri haline gelmiştir. Onun 500 parçadan fazla olan Ukiyo-e koleksiyonu bu etkilenmenin güçlü bir örneğidir. Ayrıca Pere Tanguy’un Portresi adlı eserinin arka planında Hiroshige’nin tanınan eserlerinden bazılarını taklit etmiştir.

Ukiyo-e akımı Claude Debussy sayesinde Klasik müzikte de etki alanına sahip olmuştur.  La mer adlı eserini Hokusai’ye ait Kanagawa Oki Nami Ura adlı resimden esinlenerek bestelediği düşünülür. Debussy’nin bu eseri nota kağıdının kapağı olarak kullandığını gösteren bir fotoğraf bulunmuştur.

Son olarak bu içerik ilginizi çektiyse sitemizde yer alan “Resim Sanatında Rückenfigür Nedir? Örnekleri Nelerdir?” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Claude Debussy’nin La mer adlı eseri: