2 lipca 1186 – Pomorski książę Sambor I, syn Subisława I, wydał dokument fundacyjny dotyczący przekazania ziemi zakonowi cystersów. Mnisi, z Duńczykiem Bernardem Dithardem na czele, który został pierwszym opatem w Oliwie, zostali sprowadzeni z klasztoru w Kołbaczu koło Szczecina. W tym czasie cystersi byli zakonem bardzo prężnym, szerzącym kulturę, naukę i wzorce gospodarowania, w tym wysoką kulturę agrarną. Uprawiali ziemię, budowali młyny i spichlerze. Dokument fundacyjny regulował między innymi zasady finansowania zakonu; zakonnicy mieli utrzymywać się i wybudować klasztor korzystając z profitów które miały brać się z siedmiu nadanych wsi, rybołówstwa i okolicznych młynów. Mnisi wybudowali sobie na początek niewielkie drewniane oratorium.

1195 – Prawdopodobnie z przyczyn dyscyplinarnych konwent cystersów został usunięty, a na jego miejsce przybył następny.

1226 – Pierwsze romańskie oratorium zostało doszczętnie obrabowane i spalone przez Prusów pomezańskich i warmińskich, a opat Kazimierz Ethler i zakonnicy zamordowani pod wałami Gdańska na oczach mieszkańców miasta. Atak ten był odpowiedzią na najazd na Prusy z 1223 r., który przeprowadzili namiestnik gdański Świętopełk i książęta polscy Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i Henryk Brodaty. Po tym wydarzeniu z Kołbacza przybyli nowi zakonnicy, którzy wybudowali nowy murowany kościół romański.

1236 – Prusacy ponownie napadli na opactwo. Kościół i klasztor został spalony i złupiony a sześciu zakonników i trzydziestu czterech ludzi ze służby zabito.

1243 – Podczas wojen z księciem Świętopełkiem, Opactwo spalili Krzyżacy.

1247 – Krzyżacy po raz kolejny napadli na Opactwo łupiąc je.

1252 – Trzeci najazd Krzyżacki, podczas którego Świętopełkek bronił się przed rycerstwem zakonnym w oliwskim klasztorze, dopełnił dzieła zniszczenia. Pozostałości po pierwotnym budynku ceglanym są częściowo zachowane w murach prezbiterium.



1294 - Zmarł protektor opactwa w Oliwie – ostatni książę Pomorza, Mściwój II. Pochowano go w kościele klasztornym podobnie jak i innych pomorskich władców, którzy właśnie Oliwę wybrali na miejsce swojego wiecznego spoczynku.

1298-99 - Król Władysław Łokietek przebywając w Oliwie hojnie obdarzył Opactwo. W tym czasie do klasztoru oliwskiego należało już kilkadziesiąt folwarków oraz powstał na terenie opactwa na potrzeby parafii kościółek pod wezwaniem św. Jakuba.

1308 - Gdańsk został zajęty przez margrabiów brandenburskich, którzy dokonali zniszczeń w majątku opactwa.

13 listopada 1308 – Krzyżacy sprowadzeni przez Władysława Łokietka w celu odbicia Gdańska dokonali rzezi mieszkańców miasta. Świadkiem wydarzeń był oliwski opat Rüdiger. Osobiście udzielił ostatniej posługi rycerzom gdańskim a później uzyskał zgodę pogrzebania ich na cmentarzu przy kościółku pod wezwaniem św. Jakuba w opactwie. Oliwa dostała się w zasięg władzy krzyżackiej. W tymże też roku władzę tę uznał opat Rüdiger.

1310 - Margrabia Waldemar zrekompensował zniszczenia w Opactwie spowodowane przez margrabiów brandenburskich.

1312 - Wielki Mistrz krzyżacki Karol z Trewiru zatwierdził ogólnikowo stan majątku opactwa oliwskiego. Pomimo tego dochodziło początkowo do wielu zatargów na tle majątkowym i terytorialnym pomiędzy klasztorem cystersów a zakonem krzyżackim.

1320 – Na prośbę oliwskiego opata papież Jan XXII potwierdził stan posiadania klasztoru.

1348 - Oliwę odwiedzili i przebywali jakiś czas w klasztorze Arcybiskup Nicei i opat zakonu bazylianów z Armenii.

25 marca 1350 – W Wielki Piątek na skutek nieuwagi chłopca kuchennego, zapalenie się sadzy w kominie spowodowało wybuch pożaru. Ogień zniszczył całkowicie kościół i klasztor.

1350-55 - Odbudowano kościół i klasztor nadając mu gotycką formę zachowaną do dnia dzisiejszego. Kościół został znacznie powiększony – wydłużono nawę główną do prawie 100 metrów, dodano mu kolejne przęsła, prezbiterium otoczono ambitem, a także poszerzono nawę północną. Od południa powstały nowe zabudowania klasztorne. Pieniądze na odbudowę pochodziły, między innymi, z kasy Wielkiego Mistrza krzyżackiego - Henryka Dusemera.

1401-03 - Krzyżacy obciążyli dobra klasztorne podatkiem wojennym w związku z konfliktem z Władysławem Jagiełłą.

1416 – Oliwę nawiedziła epidemia.

1427 - Okolice nawiedziła kolejna epidemia.

1433 - Wojska czeskich husytów sprzymierzonych z Polską przeciw Krzyżakom napadły na opactwo, dokonały zniszczeń i splądrowały mienie.

1466 - W wyniku pokoju toruńskiego Oliwa znalazła się w Prusach Królewskich. Klasztory w Oliwie i Pelplinie próbowano przyłączyć do polskich prowincji zakonnych, co spowodowało protesty zakonników.

1467 - Król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził wszystkie przywileje książąt, królów i Wielkich Mistrzów przyznane opactwu oliwskiemu.

1474-88 - Opat Mikołaj Muskendorf przeprowadził prace remontowe i budowlane w opactwie i w dobrach klasztornych.

1505 – Aleksander Jagiellończyk za swojego panowania również potwierdził przywileje nadane opactwu.

1512 - Zygmunt Stary był kolejnym królem, który potwierdził wszystkie przywileje nadane opactwu cystersów.

1516 - Klasztor oliwski udzielił gościny margrabiemu Albrechtowi von Hohenzollern-Ansbach, co zostało odebrane jako akt wrogi wobec korony polskiej. Opactwo jednak udzielało mu noclegu jako dostojnikowi Kościoła.

1525 - Szlachta pomorska zaczęła żądać, by cystersi dołączyli do zakonów żebraczych i opuścili klasztor żyjąc z jałmużny. Za oliwskimi cystersami ujął się król Zygmunt zlecając opiekę nad opactwem wojewodzie Jerzemu Bażyńskiemu.

1540 - Uchwalono, że klasztor oliwski będzie płacił na szkolnictwo, ale opaci tłumaczyli się niskimi dochodami. W tym samym roku próbowano przekazać dobra klasztorów oliwskiego i pelplińskiego biskupowi diecezjalnemu, ale opat pelpliński osobiście wyprosił u króla Zygmunta Augusta potwierdzenie stanu posiadania. W tym już czasie z całej prowincji pomorskiej zostały tylko dwa klasztory - Oliwa i Pelplin, gdyż inne opactwa w wyniku reformacji przestały istnieć.

1549 - Opatem został sprzyjający protestantyzmowi Lambert Schlieff. Wyboru dokonano pod naciskiem rodziny Loitzów mającej poparcie u króla. Schlieff był popierany przez biskupa warmińskiego i króla.

1552 - Zygmunt August potwierdził wyłączenie Oliwy spod zwierzchnictwa polskich biskupów.

1555 - Zygmunt August zapewnił Lambertowi Schlieffowi dożywotnie opactwo i potwierdził szlachectwo. Kronika oliwska jednak nazywała Schlieffa człowiekiem nieuczonym, nieposłusznym i trwoniącym majątek opactwa.

1557 - Kapituła usunęła Lamberta Schlieffa ze stanowiska opata. Stało się tak z inicjatywy Kacpra Geszkaua, który zajął stanowisko opata popierany przez biskupa włocławskiego Uchańskiego. Geszkau oskarżył Schlieffa o różne przestępstwa. Król najpierw przestał popierać Schlieffa, ale pod wpływem jego możnych protektorów, ponownie powołał go na urząd opata.

1559 - Lambert Schlieff zmarł w drodze do opactwa, mianując swym następcą Mikołaja Lockę. Mikołaj Locka uzyskał potwierdzenie swej godności ze strony króla, ale w Oliwie urzędował Kacper Geszkau. Usunięto go (z królewskiego rozkazu) dopiero po drugiej próbie i to z udziałem zbrojnego oddziału. Urząd opata objął Mikołaj Locka, ale Geszkau wszelkimi środkami zabiegał o poparcie i zdobywał kolejne urzędy kościelne.

1568 - Kacper Geszkau zawarł porozumienie z Mikołajem Locką, na mocy którego został koadiutorem opactwa oliwskiego z zapewnieniem następstwa po śmierci Locki zachowującego tytuł opata.

1569 - Geszkau uzyskał mianowanie i objął stanowisko opata Oliwy. Był to jednak zły czas dla opactwa. Wpływ reformacji, walka o władzę, w którą angażowali się kolejni opaci (a żaden z nich nie interesował się życiem duchowym klasztoru) spowodowały, że w klasztorze pozostało zaledwie 12 zakonników, spadła dyscyplina i zaniedbano nawet odprawianie nabożeństw.

Luty 1577 - W czasie wojny Rzeczypospolitej z Gdańskiem, powiązania opactwa z królem Stefanem Batorym doprowadziły do napadu gdańskiego wojska najemnego na opactwo i doszczętnego spalenia kościoła oraz klasztoru. Geszkau zdążył uciec ale dwóch zakonników zginęło a kilku zostało rannych. Ocalałe mury klasztoru gdańszczanie chcieli wysadzić w powietrze ale nadeszła odsiecz królewskich wojsk pod wodzą starosty Wejhera. Gdańsk ostatecznie uznał władzę Batorego i został zmuszony do zapłacenia 20 000 florenów odszkodowania za zniszczenia opactwa. Batory z kolei, po części niewątpliwie z wdzięczności za poparcie, przekazał na odbudowę 4000 florenów. Resztę sfinansowali starostowie i inni dostojnicy, których uhonorowano umieszczeniem ich herbów na zwornikach w nawie głównej.

1578-83 – Odbudowano opactwo po zniszczeniach z czasu wojny z Gdańskiem nie zmieniając już kształtu świątyni. Na czas odbudowy cystersi przenieśli się do przejętego przez Geszkaua klasztoru w Kartuzach.

1584 – Zmarł Kacper Geszkau, prawdopodobnie otruty w wyniku nieszczęśliwej pomyłki. Jego następcą został Jan Kostka.

7 października 1587 - Król Zygmunt III Waza po objęciu tronu Polski przebywał w Opactwie, gdzie zaprzysiągł "Pacta conventa" czyli umowę nowo wybranego króla ze szlachcicami, która zobowiązywała go do zrealizowania zawartych w niej postulatów. W tym samym roku postanowiono, iż elekcją opatów oliwskich kierować będą biskupi włocławscy.

1588 – W Oliwie szalała zaraza. W tym roku zmarł Jan Kostka a po nim opatem został Dawid Konarski.

1591 - Opat Konarski zwrócił zakonowi kartuskiemu posiadłości ziemskie i nieruchomości przejęte dziesięć lat wcześniej przez Geszkaua.

14 sierpnia 1594 – Po zakończeniu remontu kościoła i ozdobieniu sklepienia, biskup wrocławski Hieronim Rozdrażewski ponownie konsekrował kościół. W tym samym roku odwiedził opactwo król Zygmunt III Waza z małżonką Anną.

1596 - Rozbudowano priorat, czyli siedzibę przeora.

1598 - Król Zygmunt III Waza spędził latem ponad miesiąc w klasztorze, a jesienią jeszcze raz odwiedził Oliwę.

1603 – Za sprawą Zygmunta III Wazy, papież Klemens VIII nadał prawo używania infuły i pastorału dla opata oliwskiego. W tym roku powstały pierwsze duże organy skonstruowane przez organmistrza Krystyna Neumann z Ornety.

1605 – Powstał główny ołtarz Świętej Trójcy wykonany w dębie w stylu renesansu niderlandzkiego przez rzeźbiarza Sporera. Obecnie ołtarz ten znajduje się w transepcie północnym. W tym roku powstała również nowa ambona.

1607 - Szwedzi próbowali porwać opata Konarskiego jako współpracownika króla. To zagrożenie skłoniło cystersów do zdeponowania archiwum i skarbca.

1608 - W wyniku realnego zagrożenia ze strony Szwedów, cystersi otoczyli świątynię murem obronnym.

1616 - Umarł zasłużony opat Dawid Konarski. Jego następcą został Adam Trebnic, który wiele zdziałał dla odnowy duchowej klasztoru.

1626 - Wojska szwedzkie pod dowództwem admirała Carla Carlsona Gylenhjelma, napadły i splądrowały opactwo. Wywieźli dzwony, ołtarze w tym srebrny ołtarz Matki Bożej oraz uprowadzili w niewolę kilkunastu mnichów. Czas wojny szwedzkiej konwent oliwski przetrwał w Gdańsku.

1628 - Cystersi powrócili z Gdańska do Oliwy.

1630 - Zmarł w opinii świętości opat Adam Trebnic.

1635 - Oliwę odwiedził król Władysław IV, nuncjusz papieski Honoriusz Visconti oraz poseł francuski d'Avaux.

1646 - W Oliwie odbyło się oficjalne powitanie królewskiej narzeczonej - księżniczki Mantui Marii Ludwiki Gonzaga. Księżniczkę, w imieniu króla Władysława IV i całego państwa, witał orszak dyplomatów i urzędników państwowych.

1656 – W czasie potopu szwedzkiego opactwo oliwskie zostało splądrowane przez szwedzkich dragonów generała Gustawa Steenbocka. Zakonnicy poprosili załogę Gdańska o pomoc jednak gdańscy żołnierze po opanowaniu opactwa zajęli się plądrowaniem i demolowaniem klasztoru. Posunęli się więc dalej niż Szwedzi, którzy nie dewastowali wnętrz.

3 maja 1660 – Rozmowy prowadzone w opactwie zakończyły się podpisaniem traktatu (tzw. pokój oliwski). Uroczyste TE DEUM odśpiewał Opat Aleksander Kęsowski wobec króla i zebranych a wystrzały z 18 dział oznajmiły krajowi pokój. W czasie rokowań dwór króla polskiego zamieszkał w Gdańsku, Szwedzi rozlokowali się w Sopocie, a w klasztorze rezydowali francuscy rozjemcy.

1665 - Wzniesiono nowy budynek szpitala klasztornego.

1676 - Uruchomiono drukarnię.

1683 - Zmarł opat Karol Łoknicki. Na jego miejsce król Sobieski mianował Michała Antoniego Hackiego.

1688 - Opat Michał Hacki ufundował nowy, istniejący do dziś barokowy wielki ołtarz. W tym roku powstał też portal, trzy różnych rozmiarów okna oraz trzy kartusze utrzymane w stylu barokowym.

1698 - Król August III Sas odebrał w oliwskim kościele hołd od gdańszczan.

1702 - W czasie wojny północnej wojska saskie zimowały w Oliwie. Oliwa ucierpiała wtedy w wyniku kontrybucji i rekwizycji.

1703 – Zmarł Opat Michał Hacki. Następcą jego został Kazimierz Benedykt Dąbrowski.

1709 - W czasie panującej w Oliwie zarazy w Domu Bramnym zmarło kolejno dziewięciu cystersów pełniących duszpasterską posługę.

1716 - Kościół otrzymał baldachim roboty królowej Krystyny Szwedzkiej.

1722 - Zmarł opat Kazimierz Dąbrowski. Jego następcą został Franciszek Mikołaj Zaleski.

1735 - Król August III Sas odebrał w opactwie oliwskim hołd wierności od Gdańska.

1736 - Dzięki przeorowi Ywo Rowederowi, powstała Akademia filozoficzno-teologiczna dla cystersów oliwskich i pelplińskich.

1740 - Zmarł opat Zaleski a jego następcą został Józef Jacek Rybiński.

1750 - Opat Jacek Rybiński ufundował dla kościoła ambonę w stylu rococo, powiększył park, zasadził okazy drzew.

1754-56 – Z inicjatywy opata Rybińskiego powstał nowy pałac opacki.

1763-88 - Johann Wilhelm Wulff na zlecenie opata Jacka Rybińskiego zaprojektował i zbudował wielkie organy. Gotowy instrument posiadał 83 głosy (5100 piszczałek), 3 manuały i pedał, trakturę mechaniczną oraz 14 miechów klinowych. Wolnostojący stół gry umieszczony został na środku empory i był pierwszym tego typu w północno-wschodniej Europie. Prospekt ozdobiono rzeźbami w stylu rokokowym i wyposażono go w czynne do dzisiaj ruchome elementy (aniołowie z dzwonkami i trąbkami, gwiazdy, słońca, czyli tzw. orkiestra anielska). W tym czasie były to największe organy w Europie i prawdopodobnie na świecie.

1772 – W wyniku I rozbioru Polski opactwo oliwskie znalazło się w granicach Prus. Państwo pruskie przejęło wszystkie dobra klasztorne z wyjątkiem gdańskich. Opatowi przyznano roczną pensję a klasztorowi pieniężną rekompensatę.

1782 - Zmarł opat Jacek Rybiński. O stanowisko opata oliwskiego starał się biskup Ignacy Krasicki jednak Król pruski mianował opatem komendatoryjnym swojego kuzyna - księcia Karola Hohenzollerna, który został także opatem pelplińskim. Karol Hohenzollern-Hechingen nie dbał specjalnie o życie duchowe konwentu, ale otoczenie klasztoru wiele mu zawdzięcza.

1783 – Została rozwiązana Akademia filozoficzno-teologiczna.

1790-93 - Na polecenie nowego opata książęcego znany gdański organmistrz Friedrich Rudolf Dalitz przestawił kontuar w boczną część empory, co wiązało się z ingerencją w bardzo skomplikowaną, ze względu na rozmiary, trakturę instrumentu.

1793 - Książę opat Karol Hohenzollern wziął w dzierżawę przyklasztorną górę Pachołek i zbudował na niej widokowy belweder zastąpiony niemal wiek później kamienną wieżą.

1803 – Po śmierci poprzednika ostatnim już opatem został książę Józef Hohenzollern-Hechingen.

1807 - Po wkroczeniu wojsk napoleońskich do Gdańska klasztor został wykorzystany na szpital dla żołnierzy. Miejsca było dużo gdyż w tym czasie liczba mnichów zmniejszyła się już z ponad czterdziestu do kilkunastu. Kiedy powstało Wolne Miasto Gdańsk, obejmujące swoimi granicami także Oliwę, klasztor przestał otrzymywać odszkodowanie od państwa pruskiego i zmuszony został do wyprzedaży srebra klasztornego.

1813 - Ponownie w Oliwie urządzony został lazaret – tym razem wojsk rosyjskich oblegających Gdańsk.

1815 – Gdańsk wraz z Oliwą został przyłączony do Prus.

1820 - Został wydany zakaz przyjmowania nowicjuszy do klasztoru.

1 października 1831 - Władze pruskie dokonały kasaty opactwa Cystersów w Oliwie. Kościół i część zabudowań poklasztornych przydzieliły parafii katolickiej. W dniu kasaty w klasztorze przebywali jeszcze czterej zakonnicy. Trzech z nich umarło w Oliwie w przeciągu roku. Ostatni przeor zakonu został pierwszym proboszczem świeckiej parafii w Oliwie.

1863-65 - Friedrich Kaltschmidt, organmistrz ze Szczecina, przebudował organy wielkie w duchu romantycznym. Zbudował nową trakturę mechaniczną, z organów Wulffa pozostawił 52 głosy (część z nich przerobił) oraz wszystkie piszczałki prospektowe, a 32 głosy wykonał na nowo. Zgodnie z panującymi wówczas tendencjami, trzeci manuał (Kronwerk) umieścił w szafie ekspresyjnej. Instrument po przebudowie posiadał 84 głosy rozdysponowane między 3 manuały i pedał.

30 grudnia 1925 - Papież Pius XI wydał bullę, na mocy której Gdańsk stał się Diecezją, poklasztorny kościół w Oliwie został podniesiony do godności katedry a Oliwa stała się stolicą diecezji i siedzibą biskupów.

1944 - Działania wojenne spowodowały zniszczenie kościoła jednak nie do tego stopnia aby potrzeba było odbudowy od fundamentów. uszkodzona została sygnaturka, zniszczone w dużym stopniu dachy i okna, hełmy wież, organy zostały poważnie uszkodzone, kontuar zdewastowany.

1945 - Cystersi powrócili do Oliwy i początkowo chcieli odzyskać dawny klasztorny kościół, ale biskup Karl Maria Splett polecił konwentowi zająć ewangelicki Kościół Pojednania w Oliwie. Rząd PRL zabezpieczył zabytek, dachy zostały naprawione, okna prowizorycznie zabezpieczone.

1946 - Kuria Biskupia podjęła dalsze prace, wstawiła witraże w wielkim ołtarzu i w organach, uporządkowała wnętrze, doprowadziła organy do stanu używalności.

1967 - Organy rozbudowano przez ustawienie nowego 5-manuałowego kontuaru i wbudowanie pozytywu organowego po lewej stronie nawy głównej.

1968 - Zostało założone centralne ogrzewanie o dopływie ciepła z dwóch pieców.

8 lipca 1976 - Papież Paweł VI podniósł katedrę do godności bazyliki mniejszej.

25 marca 1992 - Papież Jan Paweł II wydał bullę, na mocy której utworzył archidiecezję gdańską z siedzibą w Oliwie, a bazylika stała się archikatedrą.