Ισπανία: Το σχέδιο για την κατασκευή της πρώτης φάρμας χταποδιών στον κόσμο έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία μεταξύ των επιστημόνων για την ευημερία των έξυπνων πλασμάτων.

Η φάρμα χταποδιών στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας θα εκτρέφει περίπου ένα εκατομμύριο χταπόδια ετησίως για φαγητό, σύμφωνα με εμπιστευτικά έγγραφα που είδε πρόσφατα το BBC. Ποτέ δεν έχουν καλλιεργηθεί εντατικά και ορισμένοι επιστήμονες αποκαλούν την προτεινόμενη μέθοδο σφαγής με παγωμένο νερό «σκληρή». Η ισπανική πολυεθνική πίσω από τα σχέδια αρνείται ότι τα χταπόδια θα υποφέρουν.

Τα χταπόδια που αλιεύονται με πετονιές και παγίδες τρώγονται σε όλο τον κόσμο και κατά κύριο λόγο στη Μεσόγειο, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Ο αγώνας για την ανακάλυψη του μυστικού για την εκτροφή τους σε αιχμαλωσία συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες. Είναι δύσκολο καθώς οι προνύμφες τρώνε μόνο ζωντανή τροφή και χρειάζονται ένα προσεκτικά ελεγχόμενο περιβάλλον, αλλά η Nueva Pescanova ανακοίνωσε το 2019 ότι είχε κάνει μια επιστημονική ανακάλυψη.

Η προοπτική της εντατικής εκτροφής χταποδιού έχει ήδη οδηγήσει σε έντονες αντιδράσεις: Νομοθέτες στην πολιτεία της Ουάσιγκτον των ΗΠΑ έχουν προτείνει την απαγόρευση της πρακτικής πριν καν ξεκινήσει. Τα σχέδια της Nueva Pescanova αποκαλύπτουν ότι τα χταπόδια, τα οποία είναι μοναχικά ζώα συνηθισμένα στο σκοτάδι, θα φυλάσσονται σε δεξαμενές με άλλα χταπόδια, μερικές φορές κάτω από συνεχές φως. Τα πλάσματα – από το είδος octopus vulgaris – θα στεγάζονται σε περίπου 1.000 κοινόχρηστες δεξαμενές σε ένα διώροφο κτίριο στο λιμάνι του Λας Πάλμας στη Γκραν Κανάρια.

Σύμφωνα με τα έγγραφα, θα θανατώνονται σε δοχεία με νερό που διατηρούνται στους -3 βαθμούς Κελσίου. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν σχετικοί κανόνες, καθώς τα χταπόδια δεν έχουν εκτραφεί ποτέ εμπορικά στο παρελθόν. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι αυτή η μέθοδος σφαγής ψαριών με τη χρήση «πολτού πάγου» προκαλεί έναν αργό, αγχωτικό θάνατο.

Η Παγκόσμια Οργάνωση για την Υγεία των Ζώων λέει ότι «έχει ως αποτέλεσμα την κακή ευημερία των ψαριών» και το Aquaculture Stewardship Council (ASC) – το κορυφαίο πρόγραμμα πιστοποίησης θαλασσινών εκτροφής – προτείνει την απαγόρευση, εκτός εάν τα ψάρια ζαλιστούν εκ των προτέρων. Ορισμένα σούπερ μάρκετ έχουν ήδη απομακρυνθεί από την πώληση ψαριών που έχουν σκοτωθεί με τη χρήση πάγου, ανάμεσά τους τα Tesco and Morrisons. Ο καθηγητής Πίτερ Τσε, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Dartmouth, είπε στο BBC ότι «το να τα σκοτώνεις με πάγο ισοδυναμεί με αργό θάνατο… θα ήταν πολύ σκληρό και δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται», προσθέτοντας οτι τα χταπόδια είναι «τόσο έξυπνα όσο οι γάτες»

Για να προμηθεύσει τις «υψηλές διεθνείς αγορές» οπως οι ΗΠΑ, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία, η Nueva Pescanova θέλει να παράγει 3.000 τόνους χταποδιού ετησίως. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου ένα εκατομμύριο ζώα, με περίπου 10-15 χταπόδια να ζουν σε κάθε κυβικό μέτρο δεξαμενής, σύμφωνα με την ομάδα εκστρατείας Compassion in World Farming (CiWF), η οποία μελέτησε τα σχέδια. Η Nueva Pescanova εκτιμά στην τεκμηρίωσή της ότι θα υπάρξει «ποσοστό θνησιμότητας 10-15%».

Πλάσματα που νιώθουν «πόνο και ευχαρίστηση»

Ο Τζόναθαν Μπιρτς, αναπληρωτής καθηγητής στο London School of Economics, ηγήθηκε μιας ανασκόπησης περισσότερων από 300 επιστημονικών μελετών που, όπως λέει, δείχνουν ότι τα χταπόδια αισθάνονται πόνο και ευχαρίστηση. Αυτό οδήγησε στην αναγνώριση τους ως «αισθανόμενα όντα» στον νόμο του Ηνωμένου Βασιλείου για την ευημερία των ζώων (Sentience) του 2022. Ο καθηγητής Birch και οι συνεργάτες του πιστεύουν ότι η εκτροφή χταποδιών σε συνθήκες ευημερίας είναι «αδύνατη» και ότι η θανάτωση σε πολτό πάγου «δεν θα ήταν αποδεκτή μέθοδος θανάτωσης».

«Μεγάλοι αριθμοί χταποδιών δεν πρέπει ποτέ να κρατούνται μαζί σε κοντινή απόσταση. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε άγχος, συγκρούσεις και υψηλή θνησιμότητα… Ένα ποσοστό θνησιμότητας 10-15% δεν θα πρέπει να είναι αποδεκτό για οποιοδήποτε είδος καλλιέργειας» Σε δήλωση στο BBC, η Nueva Pescanova είπε: «Τα επίπεδα των απαιτήσεων καλής μεταχείρισης για την παραγωγή χταποδιού ή οποιουδήποτε άλλου ζώου στις εκμεταλλεύσεις μας εγγυώνται τον σωστό χειρισμό των ζώων. Η σφαγή, επίσης, περιλαμβάνει σωστό χειρισμό που εμποδίζει κάθε πόνο ή ταλαιπωρία στο ζώο…»

Στην άγρια φύση, τα χταπόδια είναι άγριοι, ευκίνητοι κυνηγοί. Η Nueva Pescanova προτείνει τα ζώα να τρέφονται με βιομηχανικά παραγόμενες ξηρές ζωοτροφές, προερχόμενες από «απορρίψεις και υποπροϊόντα» ήδη αλιευμένων ψαριών. Οι δεξαμενές θα γεμίζουν με θαλασσινό νερό και θα έχουν διαφορετικά μεγέθη για τις διάφορες φάσεις της ζωής των χταποδιών, με την αλατότητα και τη θερμοκρασία να ελέγχονται στενά.

Ο αρχικός γόνος των 100 χταποδιών – 70 αρσενικά και 30 θηλυκά – θα ληφθεί από μια ερευνητική μονάδα, το Pescanova Biomarine Centre, στη Γαλικία, στη βόρεια Ισπανία. Τα σχέδια αναφέρουν ότι η εταιρεία έχει επιτύχει ένα επίπεδο «εξημέρωσης» στο είδος και ότι δεν «δείχνουν σημαντικά σημάδια κανιβαλισμού ή ανταγωνισμού για τροφή».

Ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων καλούν τις αρχές των Καναρίων Νήσων να εμποδίσουν την κατασκευή της φάρμας, η οποία είπε ότι θα «προκαλούσε περιττό πόνο σε αυτά τα έξυπνα, αισθανόμενα και συναρπαστικά πλάσματα». Ο Reineke Hameleers, Διευθύνων Σύμβουλος στο Eurogroup for Animals πρόσθεσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθεωρεί επί του παρόντος τη νομοθεσία της για την καλή διαβίωση των ζώων και δημιουργεί μια «πραγματική ευκαιρία» για να «αποφευχθεί η τρομερή ταλαιπωρία».

Η ΕΕ έχει αυστηρούς κανονισμούς για τη διασφάλιση της καλής μεταχείρισης των ζώων σε όλες τις ευρωπαϊκές φάρμες, αλλά δυστυχώς, οι νόμοι αυτοί δεν καλύπτουν τα ασπόνδυλα – όπως τα χταπόδια. Οι οικολόγοι ανησυχούν επίσης για τα λύματα που θα παράγει το αγρόκτημα, τα οποία θα διοχετευτούν πίσω στη θάλασσα. Τα χταπόδια παράγουν άζωτο και φωσφορικά άλατα ως απόβλητα. «Το νερό που εισέρχεται και βγαίνει από το εργοστάσιο θα φιλτράρεται έτσι ώστε να μην έχει καμία επίδραση στο περιβάλλον», δήλωσε η Nueva Pescanova.

Περίπου 350.000 τόνοι χταποδιού αλιεύονται κάθε χρόνο – πάνω από 10 φορές ο αριθμός που αλιεύτηκε το 1950 – γεγονός που ασκεί πίεση στους πληθυσμούς. Η Nueva Pescanova δήλωσε ότι «η υδατοκαλλιέργεια είναι η λύση για τη διασφάλιση βιώσιμης απόδοσης». Ωστόσο, οι οικολόγοι πιστεύουν ότι η εκτροφή τους θα μείωνε την τιμή, δημιουργώντας ενδεχομένως νέες αγορές.