Osobowość wieloraka, czyli ile mnie jest we mnie?

Co to Jest osobowość wieloraka?

Multiply personality, czyli po polsku osobowość wieloraka, albo bardziej popularnie – rozdwojenie jaźni, to bardzo tajemnicze schorzenie mentalne polegające na tym, że w psychice i w ciele jednej osoby dochodzi do rozszczepienia tożsamości na co najemnej dwie, a czasami więcej, równoległych, niezależnych i często nie świadomych swojego istnienia, osobowości. Schorzenie to, w psychologii i psychiatrii nazwane dysocjacyjnym zaburzeniem osobowości, jest wciąż bardzo mało zbadanym i opisanym, ale niezwykle intrygującym i szalenie medialnym zaburzeniem psychiczno-behawioralnym.

Chyba najbardziej znanym, aczkolwiek literackim przykładem osobowości wielorakiej jest słynna powieść szkockiego pisarza Roberta Louisa Stevensona pod tytułem „Dr. Jekyll i Pan Hyde”, po raz pierwszy opublikowanej w 1886 roku. Nowela Stevensona opowiada wstrząsającą historię lekarza, doktora Jekylla, który jest wynalazcą i eksperymentatorem tajemniczego eliksiru.

Ów sekretny płyn pozwala doktorowi zamieniać się w całkowicie odmienną, nową postać. Niestety, pod jego wpływem, ogólnie szanowany i kulturalny lekarz staje się pod osłoną nocy, bezwzględnym, prostackim mordercą, który każe sam siebie nazywać panem Hyde’em. Powieść Stevensona odniosła ogromny, rynkowy sukces i stała się inspiracją dla mnóstwa ekranizacji kinowych i telewizyjnych.

Osobowość wieloraka jest schorzeniem o tyle fascynującym, chociaż tak naprawdę jest to ciężka choroba psychiczna, że stała się kanwą wielu innych wątków w literaturze i filmie. Kolejnym doskonałym przykładem ukazującym osobowość mnogą jest powieść amerykańskiego pisarza Chucka’a Palahniuk’a „Fight Club” przeniesiona na ekrany kin pod tym samym tytułem, a w Polsce znana jako „Podziemny Krąg” ; z doskonałymi rolami Brada Pitt’a i Edwarda Norton’a. I tutaj historia opowiada o przemianie nieśmiałego, znudzonego rutyną życia mężczyzny, przeistaczającego się nieświadomie w aroganckiego, pewnego siebie i cynicznego Tylera Durdena.

Obie osobowości głównego bohatera oddziaływują na siebie wzajemnie i stwarzają razem męski klub zorganizowanych, nocnych walk dla równie znudzonych życiem osobników, który zamienia się z czasem w krwawe bojówki niosące mieszkańcom miasta akty wandalizmu i terroru.

Jeszcze większe wrażenie robi fabularyzowana biografia Billi’ego Milligana – najdziwniejszego przypadku wielorakiej osobowości w całej historii psychiatrii i kryminalistyki. Ten człowiek o 24 osobowościach żyjących w jednym ciele, pod koniec lat 70-tych ubiegłego wieku został oskarżony o serię gwałtów na studentkach. Po nieudanej próbie samobójczej w celi, podczas rozmowy Billego z doświadczonym psychologiem ukazała się szokująca opinię publiczną prawda, że pierwotna osobowość mężczyzny została zdominowana przez 24 inne tożsamości, w tym 8-letniego chłopca, serbskiego żołnierza i spragnioną czułości lesbijkę. Jak zakończył się niezwykły, frapujący przypadek Billego Milligana? Warto zapoznać się z książką lub filmem.

Na czym polega osobowość wieloraka?

Osobowość wieloraka wyróżnia się – często niespodziewanym i zaskakującym – pojawieniem u jednej osoby dwóch, lub więcej odrębnych tożsamości. Przy czym, charakterystycznym i stałym aspektem tego schorzenia jest to, że w określonym momencie ujawnia się i dominuje tylko jedna z wielu jaźni i to ona na dany moment w pełni kontroluje osobowość chorego, aż do przeskoku w kolejną jaźń. Każda z tych ukrytych w umyśle tożsamości ma swój własny, specyficzny charakter i nadane sobie imię oraz, co jest niezwykłe – posiada również swoje własne, unikatowe wspomnienia wydarzeń z przeszłości, własne przekonania, preferencje, wartości i własne, charakterystyczne dla niej, zachowania.

Te odrębne osobowości najczęściej całkowicie różnią się od siebie pod każdym względem: od płci, wieku, wzrostu, narodowości, preferencji, albo orientacji seksualnej, po umiejętności, wiedzę, talenty, iloraz inteligencji, nabyte choroby i temperament. Ukształtowane u chorego osobowości mnogie zazwyczaj bardzo silnie kontrastują z osobowością pierwotną jednostki i najczęściej nie jest ona w ogóle ich świadoma.

Poszczególne, wytworzone poza pierwotną tożsamością, osobowości mnogie mogą, choć nie muszą, wiedzieć o swoim współistnieniu. Pierwszy przeskok od jaźni „gospodarza” do nowej osobowości jest zazwyczaj nagły i pod wpływem jakiegoś traumatycznego dla psychiki wydarzenia. Co ciekawe, osobowość wieloraka częściej jest diagnozowana u kobiet, niż u mężczyzn.

Jakie są główne, znane dotąd przyczyny wystąpienia osobowości mnogiej?

Psychologia i psychiatria nie do końca poznały mechanizmy pojawienia się zaburzeń dysocjacyjnych znanych jako osobowość wieloraka. Na podstawie dotychczasowych badań klinicznych uznaje się, że to głównie okres wczesnego dzieciństwa napiętnowany jakimś wysoce traumatycznym przeżyciem, kryzysem i/lub głębokim urazem psychicznym może doprowadzić do powstania osobowości wielorakiej.

Słabo ukształtowana i ufna wobec otoczenia psychika dziecka, pod wpływem, na przykład: częstego molestowania seksualnego, doświadczanej przemocy domowej, gwałtownej i niespodziewanej utraty bliskiej osoby, albo sadystycznych tortur fizycznych i psychicznych, radzi sobie poprzez całkowite zepchnięcie do podświadomości stłumionych szokiem sytuacyjnym emocji i reakcji z poziomu zachowania. Jest to forma ucieczki umysłu od przerażającej rzeczywistości poprzez wymazanie z pamięci doświadczenia, które jest zbyt bolesne dla normalnego, pozytywnego włączenia sytuacji zewnętrznej w wewnętrzny system percepcji osoby traumatyzowanej. Taki system obronny umożliwia ofierze odsunięcie się od dramatycznego dla niej wydarzenia w trakcie jego trwania i powoduje emocjonalne oddzielenie od makabrycznej rzeczywistości, zwłaszcza, gdy inne sposoby wydobycia się z bolesnego doświadczenia nie przynoszą oczekiwanego skutku.

Te stłumione w psychice, tragiczne wydarzenia i związane z nimi emocje z czasem rozwijają się w alternatywne osobowości. Mówiąc obrazowo, psychika dziecka zostaje złamana pod wpływem jakiegoś wydarzenia, lub ciągu wydarzeń, a młody umysł broni się przed dezintegracją poprzez rozpad w dwie lub kilka, oddzielnych tożsamości.

Taki straumatyzowany w dzieciństwie człowiek, cierpiący na rozdwojenie jaźni dodatkowo może wykazywać symptomy zaburzeń towarzyszących, takich jak: padaczka, autoagresja, głęboka depresja, permanentne zaburzenia snu, w tym bezsenność, nocne koszmary, lunatykowanie. Często chorzy popadają w uzależnienia od narkotyków, alkoholu bądź innych substancji psychoaktywnych. Ulegają różnym nerwicowym, kompulsywnym zachowaniom, albo skarżą się na silne bóle głowy i często występującą amnezję. Osoby z zaburzeniem dysocjacyjnym tożsamości zwykle są nieśmiałe, nieufne, wycofane z życia społecznego i mają bardzo zaniżone poczucie własnej wartości,

Wszystko to sprawia, że osobie doświadczonej rozpadem jaźni bardzo trudno odnaleźć się w społeczeństwie i przystosować się do obowiązujących w nim reguł współżycia. Osoby te same nie potrafią sobie pomóc, często nawet nie zdają sobie sprawy z własnej dolegliwości, dlatego niezbędna jest w ich przypadku głęboka, profesjonalna diagnoza, a potem długoterminowa, konsekwentna terapia.

Czy można pozbyć się alternatywnych osobowości i powrócić do pierwotnego, prawdziwego Ja?

Ze względu na bardzo głębokie zmiany, które zaszły w psychice osoby z dysocjacyjnym zaburzeniem osobowości, uważa się, że prognozy na całkowite wyzdrowienie są niezbyt optymistyczne, a podjęte terapie są wyjątkowo długie, żmudne i deprymujące dla pacjenta. Osobowość wieloraka to przecież wynik niezwykle tragicznych, przytłaczających doświadczeń i przeżytych traum, które na zawsze pozostawiły ślad w strukturze mentalno-behawioralnej takiego człowieka.

Dlatego też pomoc terapeutyczna w uzdrowieniu tak zdegradowanej psychiki może przybierać różnorakie formy. Głównym celem zabiegów terapeutycznych w rozdwojeniu jaźni jest integracja poszczególnych osobowości alternatywnych, tak, aby zostały one w pełni zjednoczone z osobowością pierwotną i stały się pojedynczą, zunifikowaną jaźnią. Terapeuta z porozrzucanych w umyśle, niczym puzzle, różnorakich tożsamości, ma za zadanie ułożyć w głowie chorego jeden, klarowny, zintegrowany i zaakceptowany obraz samego siebie.

Model psychoterapii w osobowości wielorakiej wraca do traumatycznych doświadczeń, aby przepracować dawny uraz i włączyć uleczone wspomnienia do pierwotnego obrazu tożsamości pacjenta i jego sytemu percepcji rzeczywistości.

Hipnoterapia stanowi tutaj jedną z podstawowych metod sięgnięcia do wypartego wspomnienia lub wspomnień, gdzie pacjent, przy wsparciu terapeuty wędruje w traumatyczną przeszłość, aby z innej perspektywy spojrzeć na zaszłe wydarzenia i pozwolić umysłowi przepracować i zaakceptować tragiczne epizody z wcześniejszego okresu egzystencji. Dzięki tej konfrontacji z wydarzeniami, które wywołały zaburzenie osobowości, pacjent może włączyć je do swojego prawdziwego życia, a co za tym idzie, połączyć alternatywne tożsamości w jedną. Jeśli chodzi o farmakologiczne metody leczenia tej przypadłości, w ogóle nie zdają w tym przypadku egzaminu i stosuje się je jedynie jako terapie uzupełniające, o ile, oprócz osobowości mnogiej występują również inne objawy chorobowe, jak na przykład te, które są wymienione we wcześniejszej części tego artykułu.

Choć ostatecznym celem terapii jest scalenie dwóch lub kilku tożsamości pacjenta w jedną, praca terapeutyczna obejmuje również naukę radzenia sobie z sytuacjami trudnymi i stresogennymi, ponieważ to właśnie brak tych umiejętności spowodował wcześniejsze zaburzenie dysocjacyjne.

Terapia osobowości wielorakiej to niezwykle złożone zadanie, zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty, stąd ważne jest, aby proces przebiegał w sposób jak najbardziej przystosowany i właściwie dobrany do konkretnego studium przypadku. Całkowite wyleczenie jest niezwykle skomplikowanym i ciężkim do osiągnięcia celem, dlatego osoba chora musi również nauczyć się żyć ze swoim schorzeniem, poznać je i ostatecznie musi je zaakceptować.

Artykuł Osobowość wieloraka pochodzi z serwisu .