(1950 – 2016)

Mesleki yaşamı birinciliklerle, unvan ve ödüllerle dolu olan Zaha Hadid, Pritzker Mimarlık Ödülü’nü ve Royal Gold Ödülü’nü kazanan ilk kadın mimar. Dik açıları sevmediği ve tasarımlarında pek kullanmadığı için “eğrinin kraliçesi” olarak tanımlanan sanatçı, enerjisi ve fikirleriyle çağdaş mimarinin en önemli ve gözde mimarları arasında yer aldı.

Mimariye yaptığı hizmetlerden ötürü İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth tarafından Britanya İmparatorluk Nişanı verilerek “Dame” unvanına sahip Olan Zaha Hadid, 31 Ekim 1950 tarihinde Bağdat’ta dünyaya geldi. Babası Mohammed Hadid, Musullu zengin bir sanayici ve politikacıydı. Annesi ise, bir sanatçısıydı.

Hadid, orta ve lise öğrenimini İsviçre ve İngiltere’de yatılı okullarda tamamladı. Mimarlık eğitiminden önce, Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde matematik okudu. Matematik diplomasını alır almaz, 1972 yılında mimarlık okumak üzere İngiltere’ye gitti. Ünlü mimarlar Rem Koolhaas, Elia Zenghelis ve Bernard Tschumi’nin eğitim verdiği Londra Mimarlık Derneği Okulu’nda mimarlık eğitimi aldı. 1977 yılında mezun olarak, Rotterdam’daki Hollanda Büyükşehir Mimarlık Ofisi’nde üniversitedeki profesörü Koolhaas ve Zenghelis için çalışmaya başladı.

Zaha Hadid, 1980 yılında İngiliz vatandaşlığına geçti ve Londra’da kendi mimarlık firması olan Zaha Hadid Architects’i açtı. 1988 yılında New York Modern Sanatlar Müzesi’nde düzenlenen “Mimaride Yapısökümcülük” sergisine katılmak üzere seçilen yedi mimardan biri oldu. Bu sergi, sanatçıya ilk uluslararası ününü kazandırdı.

Yarışma kazanan sayısız proje

Hadid’in mimarlık kariyeri, 1993 yılında Alman şirketi Vitra için tasarlamış olduğu itfaiye binası ile başladı. Vitra fabrikasına yaptığı bina, beton ve camdan yapılmış keskin köşegen formlardan oluşan radikal bir tasarımdı. Sanayide kullanılan yangın söndürme gereklilikleri Alman hükümeti tarafından değiştirilince, bina bir yangın istasyonu olarak görev yapamadı ama tanınmış mimarların eserlerinin sergilendiği bir sergi alanı olarak kullanıldı.

Zaha Hadid, uzun bir süre İngiltere, ABD ve Almanya’daki pek çok üniversitede eğitim verdi; mimarlık dergilerinde yazıları ve projeleri yayınlandı. Renkli ve radikal tasarımları, inşa edilmese de hep ödül kazandı. Galler’deki Cardiff Opera Binası için 1994 yılında hazırladığı proje, jüri tarafından birinci seçildi ancak Galler hükümeti projeyi pahalı buldu ve binanın yapımı daha az iddialı bir mimara verildi.

Cincinnati’deki Çağdaş Sanatlar Merkezi, sanatçının Amerika’daki ilk projesi oldu. Hadid’in çizdiği proje, tanınmış pek çok mimarı geride bırakarak birinciliği kazandı ve projesi ile Amerika Birleşik Devletleri’nde bir sanat müzesi tasarlayan ilk kadın oldu.

2004’te Pritzker Mimarlık Ödülü’nü alan ve dünyanın pek çok ülkesinde önemli yapılar tasarlayan Hadid, 2012 Yaz Olimpiyatları için Londra’daki Aquatics Centre’ın projesini aldı. 45 metre yüksekliğinde, 160 metre uzunluğunda ve 80 metre genişliğinde olan kompleks, sanatçının “suyun akış geometrisi”nden esinlenerek yaptığı dalga benzeri çatısı ile oldukça beğeni kazandı.

Mimari tarzı kolaylıkla kategorize edilemeyen, kendi geliştirdiği özgün bir stilde tasarımlar yapan Hadid’in projeleri çoğu kez parametrik çalışmalar olarak sınıflandırıldı. Modernizme bağlılığı, yaratıcılığı, bina geometrisini değiştiren cesur ve radikal fikirleri onu kısa sürede ayrıcalıklı mimarlar arasına yerleştirdi. Çalışmaları, 2016 yılında Designmuseum tarafından “modern yaşamın kaosu ve akışını uyandıran parçalı geometri” olarak tanımlandı.

Dünyadaki en önemli kadın mimar olarak kabul edilen Zaha Hadid, Miami’de, 31 Mart 2016 günü bronşit nedeniyle tedavi altına alındığı hastanede kalp krizinden öldü.

Tamamlayamadan hayatını kaybettiği projesi olan Salerno Deniz Terminali, İtalya’nın ilk büyük ulaşım binasıydı. Sanatçı, 2000 yılında bina için açılan yarışmayı kazandı. Ancak finansman ve teknik sorunlar nedeniyle proje ertelendi. Hadid’in ölümünden sonra binayı mimar Paolo Cattrarin tamamladı.

UltraStellar

Hadid, ünlü mobilya üreticileri için bazı yüksek profilli tasarımlar da yaptı. David Gill Gallery için yaptığı mobiya tasarımları, UltraStellar isimli bir mobilya koleksiyonuna dönüştü.

Tasarımlar, güçlü bir akışkan dinamiği içinde yüzey karmaşıklığını ve kırılmayı vurguluyor. Ceviz ağacı, cam, gümüş ve deri kullanılan mobilya koleksiyonu 2015-2016 yılları arasında yeni tasarımlarla daha da genişletildi.

Başlıca eserleri:

Haydar Aliyev Merkezi
Azerbaycan Bakü’de bulunan Haydar Aliyev Merkezi, 57.500 metrekare alanı ile devasa bir görünüme sahip. Hiç bir düz bir çizgi kullanılmayan ve dalga formu ile benzersiz olan kompleks, post-modern bir tarza sahip. Binanın çizgileri, geçmiş ile geleceğin birleşmesini simgeliyor.

Guangzhou Opera Evi
2002’de Hadid’in, Çin’deki ilk projesi olan binanın tasarımında doğal toprak formları hakim. Parlak granit ve cam kullanılmış olan bina, yumuşak kenarlı iki dev kayaya benziyor. İnşaat kalitesi ile ilgili bazı eleştiriler alsa da, Hadid’in tasarımsal kabiliyetine bir örnek oluşturuyor

Dongdaemun Design Plaza
Seul’deki en büyük yapılar arasında yer alan bina, 280 metre uzunluğunda ve yer altındaki üç kat da dahil olmak üzere yedi katlı. Eğimli direklerin üzerinde yüzen dev bir mantarı anımsatan yapının dış cephesinde beton, alüminyum, çelik ve taş kullanılmış. Bina, güneş panelleri ve suyun geri dönüştürülmesi için bir sistem de dahil olmak üzere pek çok ekolojik özelliği de barındırıyor.

Zaha Hadid yazısı Kilsan Blog sitesine aittir.