E-atık olarak adlandırılan elektronik atıklar, resmi katı atık akışında en hızlı büyüyen atık türüdür. E-atıkların yaklaşık yüzde 100’ü geri dönüştürülebilir olmasına rağmen, mevcut geri dönüşüm oranı umut verici değildir. Küresel olarak tüm e-atıkların yalnızca yüzde 15-20’si geri dönüştürülebiliyor. E-atıktan arındırılabilecek maddeler plastik, metal ve cam gibi unsurları içeriyor.

2010 yılında tüm dünyada yaklaşık 1.56 milyar tüketici elektroniği satın alındı. Bu sayı 2011 yılında 1.6 milyar adete ulaştı. Tüketici Elektroniği Birliği (CEA) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, 2012 yılında ortalama bir hane halkı tüketici elektroniği üzerinde 1.312 dolar harcadı. Ankete göre, ortalama bir aile, 24 ayrı tüketici elektroniği ürününe sahip.

2014 yılında, dünya çapında yaklaşık 42 milyon ton e-atık üretildi.

Bu miktarın 12.8 Milyon tonu küçük, 11.8 milyon tonu ise büyük elektronik ekipmanlar, 7.0 milyon tonu sıcaklık değişim cihazları (dondurma ve ısıtma/soğutma), 6.3 milyon tonu ekran ve monitörler, 3 milyon tonu küçük enformasyon ekipmanı ve 1 milyon tonu da ampullerden oluşuyor. Dünya çapındaki e-atık üretiminin yıllık yüzde 4-5 büyüme oranı ile 2018 yılında 50 milyon tona ulaşması bekleniyor ancak yıllık büyümenin bu oranlarda kalmayacağı ve 5 yıl içinde yüzde 8’e ulaşacağı tahmin ediliyor.

2009’da, cep telefonlarının sadece yüzde 8’i, TV’lerin yüzde 17’si ve bilgisayarların yüzde 38’i Geri dönüştürüldü. Geri dönüştürme oranı her yıl artsa da bu artış, atık üretiminin artış hızının altında seyrediyor.

EPA’ya (ABD Çevre Koruma Ajansı – US Environmental Protection Agency) göre ABD’de 2010 yılında yüzde 19,6 olan e-atık geri dönüşüm oranı, 2011’de yüzde 24,9’a yükselmiştir. 2012’de 3,4 milyon tonun üzerinde e-atık üreten ABD’de yaklaşık 1 milyon ton geri dönüştürülmüş ve geri dönüşüm oranı yüzde 29 olmuştur. 2014 yılında 11.7 milyon ton e-atık üreten ABD, günümüzde ürettiği e-atıkların yaklaşık %80’ini Asya’ya ihraç etmektedir.

Birleşmiş Milletler raporlarına göre, yaptırımlara sahip mecburiyetlerle devlet kurumları ve şirketler tarafından geri dönüştürülen e-atık miktarı 2014 yılındaki toplam küresel e-atık üretiminin sadece yüzde 16’sını oluşturuyor.

EPA’nın yakın tarihli bir raporuna göre, e-atıkların neredeyse tamamen geri dönüştürülebilmesi için her gün attığmız 416.000’den fazla mobil cihaz ve 142.000 bilgisayarı yakma tesislerine, geri dönüşüm veya depolama alanlarına göndermemiz gerekiyor.

Her yıl ortaya çıkan 40 ila 50 milyon ton e-atık miktarı toplam katı atık miktarının yalnızca  yüzde 5’i olsa da depolama alanlarında biriktirilen tehlikeli atıkların yüzde 70’ini oluşturuyor.

Geri dönüşüm ve tekrar kullanım hem ekonomi hem çevre için önemli

Depolama alanlarında veya yakma tesislerinde imhaya kıyasla, bilgisayarların tekrar kullanıma sokulması veya geri dönüştürülmesi ile işlenen her 10 bin ton bilgisayar atığı için yılda 296 ek iş yaratılabilir. Elektronik cihazların geri dönüşümünden ziyade tekrar kullanıma girmesi de çevre için çok daha önemli çünkü yapılan bir çalışmayla, monitörüyle birlikte bir bilgisayar üretmek için en az 1.5 ton su, 22 kg kimyasal madde ve 300 litre fosil yakıt harcandığı tespit edildi.

Her yıl dünya genelinde yaklaşık 1 milyar cep telefonu ve 300 milyon bilgisayar üretiliyor. Bir milyon dizüstü bilgisayarın geri dönüşümü ile bir yıl boyunca 3.657 eve yeterli olacak düzeyde enerji kazanımı sağlanabilir. Özellikle cep telefonları, gümüş ve altın gibi yüksek değerli metaller içerir. Bir milyon cep telefonunun geri dönüştürülmesiyle 9 bin kg bakır, 9 kg paladyum, 250 kg gümüş ve 24 kg altın elde edilebiliyor. ABD’de yılda yaklaşık 60 milyon dolar değerinde gümüş ve altın çöpe atılıyor.

E-atıkların içerdiği kurşunun çevreye salınması, böbreklerin yanında merkezi ve çevresel sinir sistemlerine de ciddi hasarlar veriyor.

E-atıklar ve geri dönüşümü yazısı Kilsan Blog sitesine aittir.