De Autoriteit Persoonsgegevens wil opheldering over hoe de Politie omgaat met persoonsgegevens. Het gesprek gaat onder meer over de vraag waarom politieagenten om legitimatie vragen bij vreedzame demonstranten. Verder wil de privacywaakhond tekst en uitleg over het Team Openbare Orde Inlichtingen (TOOI).

Dat bevestigt AP-bestuursvoorzitter Aleid Wolfsen tegenover persbureau ANP.

Amnesty: ‘Politie schendt privacy en demonstratierecht van vreedzame activisten’

Aanleiding voor de dialoog is een rapport dat Amnesty International Nederland donderdag publiceerde. Daarin uit de belangenorganisatie haar zorgen over de inzet van politiebevoegdheden bij activisten die vreedzaam demonstreren. Dan moet je denken aan het vragen om een identiteitsbewijs, monitoring op sociale media, infiltratie van besloten chatgroepen en onaangekondigde huisbezoeken.

Amnesty stelt dat de politie het recht op privacy en het recht om te mogen demonstreren ernstig schendt door vreedzame demonstranten om hun legitimatie te vragen. “Door het ID-bewijs te scannen, verkrijgt de politie persoonsgegevens van de demonstrant uit veertien verschillende databanken, waaronder naam, geboortedatum en -plaats, adres en hoe vaak diegene in de politiedatabanken voorkomt”, zo schrijft de belangenorganisatie.

Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International Nederland, is van mening dat de politie te ruime bevoegdheden heeft om te bepalen wie ze staande houdt tijdens demonstraties. “Onrechtmatige ID-controles dragen bij aan de criminalisering van demonstranten en schrikken mensen af. Het kan mensen ontmoedigen om te demonstreren, terwijl dat juist zo belangrijk is in een democratie”, zo stelt ze. Oudshoorn wil dan ook dat de politie per direct stopt met onrechtmatige identiteitscontroles.

‘TOOI verzamelt onrechtmatig informatie over onschuldige burgers’

Een andere kwestie die al even speelt, is dat de politie al jarenlang onschuldige burgers bespioneert. Als je in het verleden ooit hebt deelgenomen aan een demonstratie, dan is dat voldoende voor de politie om je in de gaten te houden, zo bleek uit onderzoek van RTL Nieuws. De afdeling die hiervoor verantwoordelijk is, is het Team Openbare Orde Inlichtingen (TOOI). Om te oordelen of de openbare orde in het geding is, verzamelden medewerkers van het TOOI informatie door te infiltreren in groepen, informanten te betalen, personen te volgen en openbare bronnen zoals sociale media te raadplegen.

Privacyexperts omschreven de werkwijze van het TOOI als ‘praktijken van een politiestaat’. Zij maken zich dan ook grote zorgen om de privacy van Nederlanders. De politie en minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius zeggen dat er wel degelijk een juridische basis is om informatie te verzamelen. Zij beroepen zich op artikel 3 van de Politiewet.

Afgelopen maand benadrukte minister Yeşilgöz-Zegerius dat het TOOI geen inlichtingendienst is. In de Tweede Kamer vertelde ze dat het TOOI onderdeel is van de politie dat zich bezighoudt met de handhaving van de openbare orde.

“Dat doet het team door zich te richten op het verkrijgen van informatie over ernstige verstoringen van de openbare orde of aanstaande ernstige verstoringen van de openbare orde, zoals bij een risicowedstrijd in het betaald voetbal. Het team krijgt die informatie door bijvoorbeeld te spreken met informanten of door tijdens zo’n bijeenkomst mensen in de gaten te houden die aanjagers zijn van zaken die de openbare orde kunnen verstoren, en door het raadplegen van openbare bronnen”, aldus de bewindsvrouw.

Politie zegt zorgen ‘serieus’ te nemen

Beide kwesties zijn de Autoriteit Persoonsgegevens niet ontgaan. De toezichthouder maakt zich zorgen over de manier waarop de politie omgaat met privégegevens van Nederlanders. “Je mag niet zomaar allerlei gegevens van mensen verzamelen en opslaan, of mensen zomaar opdragen om hun identiteitsbewijs te laten zien. Als je dat doet, moet je er wel echt een heel goede reden voor hebben”, vertelt Aleid Wolfsen tegenover het ANP.

De privacywaakhond wil dat de politie de vraag beantwoordt of het klopt dat agenten vreedzame demonstranten ten onrechte naar hun identiteitsbewijs vraagt. Ook wil de toezichthouder meer weten over de werkwijze van het TOOI. Wanneer beide partijen met elkaar om tafel gaan is onbekend.

Een woordvoerder van de politie laat in een reactie weten de zorgen serieus te nemen. “Als mensen zich geïntimideerd voelen, dan is dat een ongewenst effect van ons optreden”, vertelt hij aan het ANP.