De cookiewetgeving bepaalt dat bedrijven en organisaties om toestemming moeten vragen voordat zij cookies op apparaten mogen plaatsen. Websites maken echter ingewikkelde doorklikmenu’s, wat het weigeren van cookies in praktijk lastig maakt. De cookiewetgeving heeft dan ook gefaald. D66 wil dan ook dat de huidige cookiewetgeving in lijn wordt gebracht met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Dat zei Hind Dekker-Abdulaziz (D66) deze week tijdens een debat over de bescherming van online gegevens.

‘Cookiewetgeving is niets meer dan een dun laagje legaliteit’

Technologiebedrijven als Google en Meta verzamelen zeer veel data van haar gebruikers. Via websites en apps worden deze gegevens gebundeld tot een digitaal gebruikersprofiel. Deze informatie wordt vervolgens via een real-time veiling doorverkocht aan de hoogste bieder. Dat is D66 een doorn in het oog. “Het is de schimmige en verborgen achterkant van het internet. Want hoe garanderen we dan dat onze gegevens, soms heel gevoelige gegevens over religie en geaardheid, niet in de verkeerde handen terechtkomen?”, vraagt Dekker-Abdulaziz zich hardop af.

Ze beantwoordt haar vraag door te zeggen dat techbedrijven toestemming moeten hebben om deze data te mogen verzamelen en verhandelen. Daarvoor is de cookiewetgeving in het leven geroepen. Maar deze werkt niet zoals hij bedoeld is. Dekker-Abdulaziz omschrijft deze wetgeving als ‘een dun laagje legaliteit’, omdat websites zo ingewikkeld mogelijke doorklikmenu’s ontwikkelen om toestemming te verkrijgen. Bovendien communiceren ze niet daarover. “Wat ons betreft heeft de cookiewetgeving gefaald”, zegt het Tweede Kamerlid.

Bezoekers worden momenteel onvoldoende geïnformeerd over cookies

Ze vertelt dat de AVG als eis stelt dat bezoekers ‘vrijelijk, ondubbelzinnig, geïnformeerd en specifiek’ moeten worden geïnformeerd als een site hun persoonsgegevens worden verzameld en verhandeld. “Dat is nu zeker niet het geval”, aldus Dekker-Abdulaziz. Daarom wil ze dat de cookiewetgeving in lijn wordt gebracht met de AVG, inclusief betere voorlichting en ondubbelzinnige toestemming.

Nederland moet daarin een voortrekkersrol innemen en niet wachten op Europa. In Brussel wordt namelijk al sinds 2017 onderhandeld over een e-Privacyverordening en is nog altijd geen stap dichterbij. De D66’er stelt voor om het plaatsen van cookies standaard op ‘nee’ te zetten in alle webbrowsers. Verder wil ze dat het recht op inzage en het recht op verwijdering mogelijk worden gemaakt.

Staatssecretaris erkent dat naleving en toezicht op cookiewetgeving ‘veel beter’ kan

Staatssecretaris van Digitalisering Alexandra Van Huffelen benadrukt dat de bescherming van online gegevens een belangrijk thema is. “De meesten van ons zijn online actief en laten daarmee bewust, maar vaak ook onbewust, een spoor van gegevens achter, gegevens die goud waard zijn. Zeker als een dienst gratis is, dan zijn de gegevens die over jou worden verzameld en gedeeld het product dat verhandeld wordt. Of het nou gaat over gepersonaliseerde advertenties of over het maken van profielen, eigenlijk iedere website vraagt om het delen van gegevens, op allerlei manieren. Dat gebeurt met name door het accepteren van cookies.”

Van Huffelen benadrukt dat er in de Telecommunicatiewet regels zijn vastgelegd over het plaatsen van cookies. Dat mag alleen als een bezoeker daar expliciet toestemming voor geeft, nadat hij is geïnformeerd over wat er met de verzamelde data gebeurt.

De Staatssecretaris Erkent Dat de naleving van deze regels ‘veel beter’ kan. “Het wordt in de praktijk op websites vaak helemaal niet zo duidelijk welke gegevens verzameld worden en wat ermee gebeurt. De manier waarop toestemming gevraagd wordt, is vaak ook heel ingewikkeld. Ik denk dat u het allemaal herkent. Heel vaak is het veel makkelijker om bij cookies op ‘ja’ te klikken dan op ‘nee’. Je wordt die kant op genudged. Als je dat niet wilt, moet je veel meer moeite doen en vaak meerdere vragen beantwoorden. Dat leidt ertoe dat veel mensen dat niet doen, omdat het makkelijker is om ‘ja’ te zeggen. Bovendien zijn mensen zo geïrriteerd door het feit dat ze elke keer weer een cookie moeten bekijken en er een antwoord op moeten geven, dat er een soort consentmoeheid ontstaat.”

De bewindsvrouw erkent dat naast naleving toezicht eveneens van groot belang is. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zijn hiervoor verantwoordelijk. Beide instanties hebben daarvoor onvoldoende ruimte, omdat ze nog meer taken hebben te vervullen. “Ook op dit punt kan en moet het beter. Het moet praktischer worden voor burgers om hun recht op privacy uit te oefenen. Bedrijven moeten de wet naleven en burgers in staat stellen hun rechten uit te oefenen. En de toezichthouders moeten zeker ook in staat zijn om daar goed toezicht op te houden”, meent de staatssecretaris.

Van Huffelen gaat met Nederlandse techsector om tafel

Van Huffelen komt met diverse suggesties om naleving van de regelgeving te verbeteren. Om te beginnen moet de Europese e-Privacyverordening van de grond komen. De staatssecretaris erkent dat de onderhandelingen daarover muurvast zitten. Het kabinet bekijkt daarom wat ze kan doen om daar beweging in te krijgen.

Om het makkelijker te maken voor bezoekers om cookies te accepteren of te weigeren, zouden ze nog maar één keer hun voorkeuren hoeven aan te geven. Nu moet dat nog iedere keer als ze een website bezoeken. Tevens moeten sites de voorkeuren van hun bezoekers blijvend onthouden. De staatssecretaris zegt bereid te zijn om hierover met de Nederlandse techsector te praten.

Om (minderjarige) kinderen beter te beschermen tegen gerichte advertenties, heeft de staatssecretaris hoge verwachtingen van de Digital Services Act (DSA). Zo verbiedt de DSA sociale media om reclame te tonen op basis van profilering met gebruikmaking van persoonsgegevens van minderjarige gebruikers. Daarnaast bevat de DSA diverse andere regels om de bescherming van minderjarigen online te verbeteren, zoals regels over aanbevelingssystemen en dark patterns.

Staatssecretaris Van Huffelen belooft om de Tweede Kamer vóór het zomerreces te informeren over de voortgang.