Σύμφωνα με τους ερευνητές, η σύγκρουση είναι σύμφυτη με την έννοια της οικογένειας, δεδομένου ότι αυτή αποτελείται από μέλη που εθελοντικά προσχώρησαν στο σύστημά της (σύζυγοι) και παιδιά, που αναγκαστικά ανήκουν σε αυτή.

Το σύστημα της οικογένειας παρουσιάζει τη συχνότερη και μεγαλύτερη σύγκρουση από όλα τα κοινωνικά συστήματα.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα συγκρουσιακά σχήματα θεμελιώνονται κατά τα πρώτα χρόνια της συμβίωσης και κατά την απόκτηση παιδιών.

Ακριβώς εκείνη την περίοδο εδραιώνονται και τα σχήματα επικοινωνίας, τα οποία, ανάλογα με την αποτελεσματικότητά τους, θα καθορίσουν την ικανοποίηση από την οικογενειακή ζωή.

Οι ερευνητές κατέληξαν ότι συχνότερες είναι οι συγκρούσεις μεταξύ αδελφών, έπονται οι διαμάχες γονέων-παιδιών, και τέλος, οι διαπληκτισμοί μεταξύ συζύγων.

Το παρόν άρθρο θα εστιάσει σε αυτές τις 3 διαμάχες.

Τα είδη της σύγκρουσης

Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πέντε είδη (προβληματικών) συμπεριφορών που χρησιμοποιούμε όταν συγκρουόμαστε:

• Αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε την κάθε έντονη (συναισθηματικά) κατάσταση.
• Δεχόμαστε την επιθετικότητα του άλλου και κατά κάποιο τρόπο υποτασσόμαστε.
• Αναζητάμε ένα «διαιτητή» για να ρυθμίσει τη σύγκρουση.
• Κυρίως γινόμαστε εμείς επιθετικοί και
• Σπάνια μπαίνουμε στη διαδικασία να βρούμε τις αιτίες των προβλημάτων και να τις αναλύσουμε.

Οι αιτίες της σύγκρουσης στην οικογένεια

Αυτό που έχει σημασία για τα μέλη μιας οικογένειας δεν είναι να αποφεύγουν τη σύγκρουση, αλλά να γνωρίζουν τις αιτίες της και τους τρόπους διευθέτησής της.

Για να γνωρίζει κάποιος τις αιτίες μιας σύγκρουσης πρέπει να κάνει αυτό που λέγεται αυτοπαρατήρηση.

Σαφώς, οι αιτίες μίας σύγκρουσης μπορεί να είναι οικονομικές, κοινωνικές κτλ, που αποτελούν το πρακτικό πρόβλημα μιας κατάστασης. Όμως αυτό που θα οδηγήσει στη σύγκρουση είναι τα συναισθήματα που υποβόσκουν πίσω από τη κάθε κατάσταση.

Η αναγνώριση συναισθημάτων στη διευθέτηση μιας σύγκρουσης

Η αναγνώριση των συναισθημάτων είναι το πρώτο και το κυριότερο βήμα για να διευθετηθεί μια σύγκρουση.

Η ρήση του Σωκράτη «γνώθι σαυτόν» εκφράζει αυτόν ακριβώς το θεμέλιο λίθο της συναισθηματικής νοημοσύνης, να αντιλαμβάνεσαι τα συναισθήματα σου μόλις γεννηθούν μέσα σου. Στον κόσμο της ψυχολογίας αυτό λέγεται αυτοεπίγνωση.

Ο John Meyer, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του New Hampshire, θεωρεί ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουν ξεχωριστά στιλ καθώς αναγνωρίζουν και μαθαίνουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους.

Τους κατέταξε σε τρείς κατηγορίες:

Αυτογνώστες - οι άνθρωποι που έχουν επίγνωση των διαθέσεων τους την ώρα που τις βιώνουν είναι συνήθως αυτόνομοι και σίγουροι για τα όρια τους, βρίσκονται σε καλή ψυχική υγεία και τείνουν να έχουν θετική στάση απέναντι στη ζωή. Όταν βρίσκονται σε κακή διάθεση, δεν την αναμασούν ούτε κατακυριεύονται από αυτήν και ως εκ τούτου είναι σε θέση να απαλλαγούν από αυτήν γρηγορότερα.

Καταπιεσμένοι - είναι οι άνθρωποι που συχνά νιώθουν να πνίγονται από τα συναισθήματα τους λες και οι διαθέσεις τους έχουν το «πάνω χέρι». Είναι ευμετάβλητοι και έχουν τόση λίγη επίγνωση για αυτό που τους συμβαίνει. Το αποτέλεσμα είναι ότι ελάχιστα προσπαθούν να ξεφύγουν από την κακή τους διάθεση.

Δεκτικοί - είναι οι άνθρωποι που τείνουν να αποδέχονται τις διαθέσεις τους αλλά αποδέχονται τα αρνητικά τους συναισθήματα με μια στάση ωχαδελφισμού. Πρόκειται για τον τύπο των καταπιεσμένων ανθρώπων οι οποίοι είναι συμφιλιωμένοι με την απελπισία τους.

Κάνοντας αυτή την μικρή εισαγωγή θα αναφέρω πόσο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ότι ο άνθρωπος έχει πολλαπλή νοημοσύνη και δύο από αυτά τα είδη της προσωπικής νοημοσύνης είναι η διαπροσωπική και η ενδοπροσωπική. Η τελευταία είναι απόλυτα συσχετισμένη με αυτό που ονομάσαμε αυτοεπίγνωση. Η πρώτη περιλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να διακρίνει και να ανταποκρίνεται κατάλληλα στις διαθέσεις, στην ψυχοσύνθεση και στις επιθυμίες των άλλων ανθρώπων. Και αυτή ακριβώς η νοημοσύνη διαθέτει τρία βασικά στοιχεία για να το πετύχουμε. Την αναγνώριση, την αποδοχή και την εκτίμηση.

Διαβάστε ακόμη στο Psychology.gr, το σχετικό άρθρο: Το μυστικό στην οικογένεια 

Η καλή γονική συμπεριφορά

Οι βασικές αρχές της καλής γονικής συμπεριφοράς έχουν εξακριβωθεί από πολλές μελέτες σε διάφορα μέρη του κόσμου. Βρέθηκε λοιπόν ένας γενικός ορισμός για το πώς την ορίζουν οι άνθρωποι.

Η καλή γονική συμπεριφορά είναι αυτή που ευνοεί την ψυχολογική προσαρμογή - στοιχεία όπως ειλικρίνεια, κατανόηση, αυτάρκεια, καλοσύνη, συνεργασία, αυτοέλεγχος και χαρούμενη διάθεση.

Είναι αυτή που θα βοηθήσει το παιδί να πετύχει στο σχολείο, θα του δώσει κίνητρο για μάθηση και θα του κεντρίσει την περιέργεια του. Αυτή που θα το αποτρέψει από την παραβατική συμπεριφορά, από τα ναρκωτικά και την επικίνδυνη συμπεριφορά. Τέλος, αυτή που θα το προστατέψει από την ανάπτυξη άγχους, κατάθλιψης και άλλων ψυχολογικών δυσκολιών. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι το παιδί σας δε θα πέσει ποτέ σε τέτοιες συμπεριφορές.

Τα παιδιά επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες. Όμως αν τα παιδιά ανατραφούν με κάποιες βασικές αρχές είναι πιθανότερο να αναπτύξουν υγιείς τρόπους αντιμετώπισης και επίλυσης των προβλημάτων τους.

Η αναγνώριση λοιπόν των συναισθημάτων είναι το πρωταρχικό βήμα. Το να μπορείς να ακούσεις, να δεχτείς και να διδάξεις το παιδί σου ότι όλα τα συναισθήματα είναι ευπρόσδεκτα ακόμα και τα αρνητικά όπως ο θυμός, η ζήλια και η μελαγχολία.

Για παράδειγμα, σε ένα παιδί του οποίου ο θυμός το οδηγεί να χτυπήσει έναν φίλο του, μπορεί να αποτρέψουμε το ξύλο αν του πούμε ένα «κοφ΄το επιτέλους», όμως ο θυμός υποβόσκει ακόμα, διότι οι σκέψεις του παιδιού είναι ακόμα προσηλωμένες στο αίτιο του θυμού «μα, μου πήρε το παιχνίδι μου!!!».

Η αναγνώριση λοιπόν και η αυτεπίγνωση θα του δώσει μεγαλύτερη ελευθερία γιατί θα καταλάβει ότι αυτό που αισθάνεται τώρα λέγεται θυμός.

Η αποδοχή του παιδιού αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα για την ανάπτυξη ενός ψυχικά και σωματικά υγιούς ατόμου. Οι γονείς, οι οποίοι αποδέχονται τα παιδιά τους, είναι φιλικοί και στοργικοί μαζί τους. Σε σύγκριση με τους απορριπτικούς γονείς, δείχνουν την αγάπη τους προς το παιδί περισσότερο, το ενισχύουν και το επιδοκιμάζουν ψυχολογικά, κάνουν διάφορες δραστηριότητες μαζί και παίρνουν ευχαρίστηση από τη συντροφιά του, δείχνουν κατανόηση για τα σφάλματα και τις δυσκολίες του παιδιού.

Η αποδοχή του παιδιού από το γονέα αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας. Η απόρριψη του παιδιού προκαλεί ανασφάλεια, χαμηλά αυτοεκτίμηση, έλλειψη εμπιστοσύνης και οδηγεί στο να βιώνει το παιδί ματαίωση, θυμό και φόβο.

Βέβαια, οι περισσότεροι γονείς δεν είναι τόσο ακραίοι στη συμπεριφορά τους. Η συναισθηματική φόρτιση είναι συχνά εκείνη που μπορεί να οδηγήσει στην απόρριψη του παιδιού από τον γονέα. Οι γονείς είναι και αυτοί άνθρωποι, άρα έχουν ατέλειες.

Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να κάνουν λάθη σε διάφορες εκτιμήσεις τους ή μπορεί να μη γνωρίζουν πως να αντιμετωπίσουν μερικές καταστάσεις με τα παιδιά τους. Το πόσο αποδεχόμαστε κάποιες συμπεριφορές των παιδιών μας και πόσο ανεκτικοί είμαστε, έχει να κάνει με διάφορους παράγοντες δικούς μας αλλά και των παιδιών μας. Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι ενδεικτικά:

• Έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι που είναι γενικά ανεκτικοί με τους ανθρώπους θα είναι και με τα παιδιά τους. Άρα, η προσωπικότητα του γονέα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αποδοχή ή μη της συμπεριφοράς του παιδιού του.
• Η διάθεση της στιγμής του γονέα. Όταν ο γονέας είναι ξεκούραστος, νιώθει υγιής και είναι ευχαριστημένος από κάτι που συνέβη, τότε έχει μεγαλύτερη ανοχή και αποδέχεται ευκολότερα κάποιες συμπεριφορές του παιδιού του. Αντίθετα, όταν είναι κουρασμένος, εκνευρισμένος ή ασθενής, η ανοχή του για διάφορες συμπεριφορές του παιδιού του μειώνεται.
• Η ανεκτικότητα των γονέων επηρεάζεται και από την εκάστοτε κατάσταση στην οποία εκδηλώνεται η συμπεριφορά του παιδιού του. Συνήθως, είμαστε περισσότερο ανεκτικοί όταν μια συμπεριφορά του παιδιού μας εκδηλώνεται μέσα στο σπίτι μας και λιγότερο ανεκτικοί όταν αυτή εκδηλώνεται σε ένα άλλο κοινωνικό περιβάλλον. Άρα, είμαστε ασυνεπείς στη συμπεριφορά μας.

Η εκτίμηση και ο σεβασμός είναι κάτι που απασχολεί και ανησυχεί υπερβολικά τους γονείς αν και δεν αναλογίζονται αν οι ίδιο συμπεριφέρονται με σεβασμό στα παιδιά τους.

Τα παιδιά έρχονται στο κόσμο με την προδιάθεση να θαυμάζουν τους γονείς τους και να θέλουν να τους μοιάσουν. Όμως όσο μεγαλώνουν καταλαβαίνουν τις ατέλειες των γονιών τους και έτσι έρχονται οι πρώτες συγκρούσεις και αντιδράσεις. Όταν συμβαίνει αυτό είναι καλύτερο να τα απαλλάσσετε λόγω αμφιβολιών.

Δηλαδή, όταν η συμπεριφορά τους είναι εριστική ή ανυπάκουη μη θεωρήσετε ότι το κάνουν με εχθρική διάθεση ή για να σας υποτιμήσουν.

Εξετάστε την συμπεριφορά τους υπό το πρίσμα του σταδίου ανάπτυξης που βρίσκονται. Μην αναρωτηθείτε «γιατί δεν με σέβεται το παιδί μου;» αλλά «γιατί συμπεριφέρθηκε με αυτόν τον τρόπο το παιδί μου;»

Αναλογιστείτε το εξής.

Τι εντύπωση σας κάνει ένας εργοδότης που συμπεριφέρεται στους κατώτερους του με αγένεια και υπεροψία;

Κερδίζει το σεβασμό σας;
Βελτιώνει την εικόνα του στα μάτια των άλλων ανθρώπων;
Πιστεύετε ότι μακροπρόθεσμα αυτοί οι άνθρωποι θα προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες;

Νομίζω είναι κοινή λογική ότι βάση της ανθρώπινης φύσης κάποιος αποδίδει και συνεργάζεται καλύτερα όταν υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός.

Η ίδια βασική αρχή ισχύει και για την σχέση γονέα-παιδιού. Το να συμπεριφέρεστε με σεβασμό δεν είναι μόνο η σωστή τακτική αλλά και η εξυπνότερη, αν θέλετε την συνεργασία του. Άρα, μιλήστε τους με ευγένεια, σεβαστείτε την άποψη τους, δώστε προσοχή όταν μιλάνε και φερθείτε τους με καλοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο και μόνο θα διατηρήσετε και την εξουσία σας ως γονιού.

Συγκρούσεις στα αδέρφια

Στατιστικά, από τις μεγαλύτερες σε συχνότητα συγκρούσεις είναι αυτές ανάμεσα στα αδέρφια.

Οι περισσότεροι γονείς όταν βλέπουν τα παιδιά τους να τσακώνονται προσπαθούν να μπουν ανάμεσα για να δώσουν μια λύση. Όλοι οι γονείς το έχουμε κάνει αυτό για να μπορέσει η διαμάχη να λήξει πιο γρήγορα. Είναι βασικό όμως να θυμόμαστε ότι πρέπει να δείξουμε στα παιδιά εμπιστοσύνη και αυτονομία ότι μπορούν να βρουν μια λύση μόνα τους. Πόσες φόρες δεν έχουμε εκνευριστεί και ανακατευτεί στις υποθέσεις τους και μετά από 2 λεπτά τα παιδιά μας παίζουν ανέμελα σαν να μην συμβαίνει τίποτα; Αυτό που μένει είναι μόνο ο δικός μας πονοκέφαλος!

Από τα βασικότερα συναισθήματα που κυριαρχούν σε αυτήν την σχέση είναι αυτά του θυμού, της ζήλιας και της αδικίας.

Και σε αυτήν την περίπτωση τα τρία βασικά κλειδιά που αναλύσαμε παραπάνω, είναι ο θεμέλιος λίθος για την διευθέτηση μιας σύγκρουσης. Όπως το αυτοκίνητο, που χρειάζεται να ξέρουμε ποια είναι τα καλύτερα λάδια και καύσιμα για να έχει την καλύτερη απόδοση, έτσι και εδώ χρειάζεται αναγνώριση, εκτίμηση και αποδοχή. Αυτά τα 3 είναι σαν τη βενζίνη με τα πολλά οκτάνια, που κάνει τη μηχανή να λειτουργεί άψογα.

Θυμός

Τα αδέρφια μεταξύ τους θα προτιμούσαν να αισθάνονται ότι τα συναισθήματα που έχουν αναγνωρίζονται. Υπάρχουν περιπτώσεις που βιώνουν εχθρικά αισθήματα και άλλες που ο έλεγχος ξεφεύγει και παρατηρούμε το φαινόμενο της επιθετικότητας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι καλύτερα να δίνετε την προσοχή σας στο θύμα και όχι στο θύτη.

Αν κάποιο από τα παιδιά σας είναι επιθετικό εστιάστε την προσοχή σας στο παιδί που έχει υποστεί το χτύπημα αντί να μαλώσετε και να χτυπήσετε το άλλο παιδί. Επιστρέψτε στο παιδί που χρησιμοποίησε βία και παρακινήστε το να συμπεριφερθεί με έναν πιο ήρεμο τρόπο.

Μπορείτε να πείτε κάτι σαν «ξέρω ότι γνωρίζεις πώς να ζητήσεις κάτι με όμορφο τρόπο μιας και πολλές φόρες μας έχεις δείξει ότι μπορείς να είσαι ευγενικός». Προσπαθήστε να του θυμήσετε περιπτώσεις που είχε δείξει καλή συμπεριφορά.

θα μπορούσατε να τους βοηθήσετε με τους εξής τρόπους:

• Να αναγνωρίσετε το συναίσθημά τους.
• Να δηλώσετε ότι καταλαβαίνετε τι είναι αυτό που τους ενοχλεί.
• Να δώσετε στο παιδί σας να καταλάβει ότι η σωματική βία δε φέρνει αποτελέσματα και να του δείξετε ένα τρόπο που μπορεί να το χειριστεί με τα λόγια.

Είναι σημαντικό να δίνετε προσοχή στις ικανότητες τους και όχι στις αδυναμίες τους. Τα παιδιά, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, δεν πρέπει να τα βλέπουμε σαν προβληματικά παιδιά γιατί τότε απλά θα μας επιβεβαιώσουν τον κανόνα μας.

Μπορούμε να τους δείξουμε τρόπους πώς να διευθετήσουν μια σύγκρουση, κάτι το οποίο είναι βασικό εργαλείο και για την ενήλικη ζωή τους.

Οι φάσεις της εποικοδομητικής σύγκρουσης

• Αναγνώριση και προσδιορισμός των συγκρούσεων.
• Ενεργητική ακρόαση για να κατανοήσω και να ξεκαθαρίσω τα συναισθήματα του παιδιού.
• Δημιουργία δυνατών εναλλακτικών λύσεων και από τις δύο πλευρές.
• Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων.
• Λήψη απόφασης για την καλύτερη αποδεκτή λύση. Δηλαδή ποία είναι τα πιθανά αποτελέσματα που θα έχει η απόφαση του, «τι νομίζεις ότι θα συμβεί αν κάνεις αυτό;»
• Εφαρμογή της λύσης. Ζητούμε από το παιδί μια δέσμευση. «Πότε θα ξεκινήσεις την εφαρμογή της απόφασης σου;»
• Παρακολούθηση για αξιολόγηση της λειτουργίας της.

Ζήλια

Πολλοί