Winkelaars bij Ikea kunnen het bord bijna niet missen. Grote tekst, hel verlicht in het duister van de parkeergarage, vrolijke uitstraling: Lang Leve Verandering. In menige zorgorganisatie is verandering een punt van zorg. Zo niet bij Ikea. Ik vind het wel inspirerend, dat bord. Waarom zouden we de verandering van ons interieur met groot enthousiasme begroeten en organisatieverandering met geweeklaag? Wat leert Ikea ons over het sturen van veranderprocessen?

Vijf voor vier of vijf voor twaalf?
Misschien zit het verschil in het klokje dat op het Ikea-bord is te zien. Het klokje wijst bijna vier uur aan. ‘Het is een paar minuten voor vier’ klinkt heel anders dan ‘het is Vijf Voor twaalf’. Bij een paar minuten voor vier denk je aan: zullen we kopje thee nemen, of heb je liever koffie? In veranderkundige theorie is ‘urgentiebesef’ het begrip dat bij ‘het is vijf voor twaalf of misschien wel vijf over twaalf’ hoort. Urgentiebesef dient te worden gecreëerd, anders gebeurt er niet veel is de aanname. Een andere, veel gebruikte metafoor is ‘burning platform’. Het moet allemaal heel erg zijn voordat we in beweging, verandering komen.

Acceptatie
Nu is het natuurlijk zo dat er veranderingen zijn die niet spontaan door alle betrokkenen worden opgepakt. Dat zijn in de zorg meestal de van buitenaf, bijvoorbeeld door wet- en regelgeving opgelegde maatregelen of de situaties met grote financiële consequenties. Belangrijk is dan dat ieder kan begrijpen waarom de situatie is ontstaan. Niet: ‘het moet van die en die’ maar: ‘we zijn hierin beland doordat……’. Mij valt op hoe beperkt die informatie over de achtergronden van maatregelen vaak is. Als er al een (echt) burning platform is, leg dan uit waarom en waardoor het er is. Dat legt een belangrijke bodem voor de acceptatie van het veranderproces.

Doorzettingsvermogen
Maar niet alle veranderingen hebben een ‘vijf voor twaalf-setting’ nodig. Heel veel veranderingen zijn gestoeld op ambitie en creatieve ideeën. Op motivatie om te blijven zoeken naar mogelijkheden hoe het beter kan. Dat noem ik geïnspireerd door het Ikea-bord de Vijf Voor Vier situaties. En om in de Ikea-metaforen te blijven: we gaan sleutelen aan ons interieur. Opfrissen, handigheidjes van anderen overnemen en nieuwe vondsten gebruiken. Hoewel vijf voor vier-situaties zich organischer voltrekken, gaan ze niet altijd van een leien dakje. De vijf voor vier-situaties vergen vooral doorzettingsvermogen en bemoediging.

Aandacht
Mij valt op dat bestuurders en managers minder zorg en aandacht aan de vijf voor vier-situaties besteden. De grote aandacht gaat uit naar vijf voor twaalf. Een stevige interventie en daarna dient de volgende situatie zich aan die energie en aandacht vergt. Dat is jammer. Vooral om dat vijf voor vier-situaties een lange adem nodig hebben, doorzettingsvermogen van de uitvoerders en bemoediging en inspiratie van bestuurder en manager. Laten we de vijf voor vier-verandering koesteren. Niet alles hoeft zwaar te zijn en in brand te staan. Lang leve verandering!