Όλοι γνωρίζουμε πού είναι και ποια είναι τα Επτάνησα…

 Θα ονομάσω τα 14 με σειρά από βορά προς νότο, επισημαίνοντας ότι κάποια απ’ αυτά έγιναν τόποι εξορίας Επτανησίων πατριωτών.
Είναι οι Οθωνοί, η Ερείκουσα, το Μαθράκι, οι Αντίπαξοι, το Μεγανήσι ή Τάφος, ο Κάλαμος, η Καστάς, το Αρκούδι, η Άτοκος, οι Στροφάδες, η Σαπιέντζα, η Πρώτη, η Σχίζα και τ’ Αντικύθηρα
Η θέση τους στο σημείο που συναντήθηκαν οι παγκόσμιες ροπές και οι ανταγωνισμοί των ισχυρών από την πτώση του Βυζαντίου και μετά, προκάλεσε μεγάλες ταραχές στην πορεία και την τύχη τους. Σας αναφέρω δύο κείμενα Αθηναϊκών εφημερίδων σε μετάφραση από Αγγλικές κατά τις παραμονές της Ένωσης (1862), για να καταλάβετε την ανησυχία των Μ. Δυνάμεων στο παιγνίδι της επιρροής: Για παράδειγμα η «Παλιγγενεσία» έγραφε: «Η στρατηγική ωφέλεια των Επτανήσων είναι αμφίβολη και δαπανηρή. Εμείς τα κρατάμε για να μην πέσουν στα χέρια άλλης αντίπαλης δύναμης».
 Και η εφημερίδα «Εθνοφύλαξ»: «Οι Επτανήσιοι είναι μύλου πέτρα γύρω από τον τράχηλό μας. Προς θεού λοιπόν, να τους στείλουμε στον κόρακα. Το μόνο που πρέπει να ζητήσουμε είναι να μην περιέλθουν στα νύχια της Γαλλίας ή της Ρωσίας».
Τέτοιον προβληματισμό και πονοκέφαλο προκαλούσαν στις Μ. Δυνάμεις της εποχής τα Ιόνια νησιά, τα οποία προς το τέλος του 12ου αιώνα παύουν να αποτελούν τμήμα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποσπώνται σταδιακά και παραχωρούνται ή καταλαμβάνονται από δυτικούς οίκους Ενετών, Φράγκων και Βρετανών για 700 περίπου χρόνια (1185-1864), με ενδιάμεσες ολίγων χρόνων κατοχές από την Τουρκία.
 Λεπτομέρεια ενδεικτική: Από την αναχώρηση των Ενετών το 1797 και στη συνέχεια με τους Γάλλους (1797-1800), με Ρώσους και Τούρκους ύστερα (1800-1807), ξανά Γάλλους (1807-1814) και τελευταίους τους Βρετανούς (1814-1864), επτά (7) διαφορετικές σημαίες κυμάτισαν στα κάστρα των Επτανήσων.
Από την αρχή, αλλά και μετά το 1500, όταν όλα τα Επτάνησα είχαν περιέλθει στην εξουσία των Ενετών, ο λαός στερήθηκε τα πάντα από τη διπλή δεσποτεία του ξένου δυνάστη και του ντόπιου γαιοκτήμονα. Να τους εκλατινίσουν ήθελαν με επίσημη γλώσσα στη διοίκηση την Ιταλική, με εφαρμογή ξένης Νομοθεσίας, με ξένα ήθη και έθιμα, με υποβιβασμό της Ορθοδοξίας και απαγόρευση του Θείου Λόγου από τον Άμβωνα, με σχολεία επίσημα μόνο μετά το 1580 από ένα σε κάθε πρωτεύουσα νησιού και διδασκαλία, σ’ αυτά, μόνο της Ιταλικής.

Γι’ αυτό η προσφορά της Εκκλησίας θεωρείται μεγάλη και ο ρόλος της σωτήριος. Ο κλήρος ανέλαβε τη διαιτησία στα προβλήματα του λαού, τη διαδικασία δηλαδή απονομής δικαιοσύνης στο οικογενειακό, το ιδιωτικό και το ποινικό Δίκαιο.
Οι ιερείς γίνονταν οι συμβιβαστές στις διαφορές τους, οι συμβολαιογράφοι τους και αυτοί που αναλάμβαναν να εκπαιδεύσουν τα νέα παιδιά, για να τους διαδεχθούν ως κληρικοί ή αναγνώστες κλπ. Αν κάποιοι, λοιπόν, ευαίσθητοι και ακριβολόγοι και λεπτομερείς γνώστες της Επτανησιακής ιστορίας θεωρήσουν αυτήν την αναγκαστικά ιδιωτική εκπαίδευση «κρυφό σχολειό» των Επτανήσων, θα έχουν άδικο;
Θα τους πούμε μυθοπλάστες;
Άρα, κάτω απ’ αυτές της συνθήκες της μακρόχρονης ξενικής δουλείας και στα Ιόνια, ήταν αξιοθαύμαστη η συνειδησιακή σταθερότητα στο Ελληνικό εθνικό φρόνημα, το οποίο έμεινε άτρωτο και αλώβητο αφομοιώνοντας παράλληλα, όσα στοιχεία ήταν συγγενή προς τη δική του εθνική αυτοτέλεια, προς την ελληνορθόδοξη παράδοσή του και την ελευθερία της ψυχής του η οποία, τελικά, εκφράστηκε μέσα από το Ριζοσπαστικό κίνημα και οδήγησε ως το ποθητό αποτέλεσμα της ένωσης με τον εθνικό κορμό, δηλαδή με το Ελληνικό Βασίλειο.
Αξίζει εδώ η επισήμανση του ξεκινήματος της πολιτικής σταδιοδρομίας του Κερκυραίου Ιωάννη Καποδίστρια, που έγινε και η αρχή της σχέσης του με τη Ρωσία. Μόλις 24χρονος γιατρός από την Πάδουα είχε επιστρέψει στην Κέρκυρα το 1800 και έγινε αμέσως Υπουργός Εξωτερικών της λεγομένης «ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ», δηλαδή του νεοσύστατου κράτος των Επτανήσων, το οποίο είχαν καταλάβει από τους Γάλλους οι Ρωσότουρκοι και το οποίο θα ήταν αυτόνομο με υποτέλεια στο Σουλτάνο.
 Όταν οι Γάλλοι ξαναπήραν τα νησιά το1807, ο Καποδίστριας δεν συνεργάστηκε μαζί τους. Προτίμησε να μείνει φίλος με τους Ρώσους, πρόσφερε πολλές υπηρεσίες στον Τσάρο και στάλθηκε ως εκπρόσωπός του στο Παρίσι το 1815, όπου θα καθοριζόταν εκ νέου από τις πέντε Μ. Δυνάμεις ( Αγγλία-Γαλλία-Αυστρία-Πρωσία-Ρωσία) η τύχη των νησιών, των οποίων τώρα την κατάκτηση είχε ολοκληρώσει η Μ. Βρετανία, ξεκινώντας από τη Ζάκυνθο το 1809. Αυτός πέτυχε την τελική λύση του σχηματισμού μιας Δημοκρατίας πάλι, με τίτλο «ΗΝΩΜΕΝΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΙ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΝΗΣΩΝ», κάτω από την «Προστασία» των Βρετανών.
Ωστόσο στη συνθήκη του 1815 δεν καθοριζόταν με σαφήνεια ούτε το καθεστώς ούτε το Σύνταγμα που θα επικρατούσε στα νησιά. Το αποτέλεσμα ήταν να τα διοικούν οι Βρετανοί ως αποικία τους με πλήρη αυθαιρεσία, έλλειψη ελευθεροτυπίας, φόρους πιεστικούς, οργιαστική τοκογλυφία, φυλακίσεις και εξορίες. Ήταν παροιμιώδης η φράση «τρεις και τέσσερα», που σήμαινε την κράτηση τριών ημερών και το πρόστιμο τεσσάρων ταλάντων για το παραμικρό… Όσο για το δεσποτικό Σύνταγμα του αρμοστή Θωμά Μαίτλαντ (1817), αρκούν οι δηλώσεις του Υφυπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας Λαυάρδου, αμέσως μετά την ένωση: «Οφείλαμε, όταν αναλάβαμε το 1815, να διοικήσουμε φιλελεύθερα και συνταγματικά. Όμως δεν το κάναμε, γιατί έτυχε αμέσως μετά το τέλος των πολέμων που επικρατούσαν στην Ευρώπη. Το πνεύμα της εποχής δεν ήταν καθόλου ευνοικό για φιλελεύθερους θεσμούς, (εφημερίδα Αθηνά 28-3-1864)».

Έστω και με αυτές τις συνθήκες, πάντως, τα Επτάνησα ήταν το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος και για τους Έλληνες της κυρίως Ελλάδας αποτελούσαν ένα ορόσημο φωτεινό, για να τους θυμίζει την εθνική τους υπόσταση ( γράφει ο Άγγλος Douglas Dakin στο έργο του η Ενοποίηση της Ελλάδας). Εμείς προσθέτουμε και για να τους στέλνει ελπιδοφόρο μήνυμα ξεσηκωμού, επειδή την εθνική τους συγγένεια και υπόσταση τη ζούσαν μέσα τους, το ομόθρησκο και το όμαιμο το ένιωθαν και το απέδειξαν εκατέρωθεν, οι μεν Ελλαδίτες βρίσκοντας καταφύγιο στις Ιόνιες ακτές, οι δε Ιόνιοι αγκαλιάζοντας την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και ταξιδεύοντας προς το Μωριά και τη Ρούμελη για να πολεμήσουν με τ’ αδέλφια τους, αν και γνώριζαν ότι οι αποικιοκράτες θα δημεύσουν τις περιουσίες τους και θα τους καταδικάσουν σε «αειφυγία». Όταν δημιουργήθηκε Ελληνικό Βασίλειο με τον Όθωνα (1832), οι Επτανήσιοι προσηλώθηκαν ανατολικά πια, προς την ελεύθερη Ελλάδα, με την οποία το παραδοσιακό δέσιμο της ταυτότητας παρέμενε ακλόνιτο!
Τότε ξεκίνησε η ιδεολογία του ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ, που έγινε το πρώτο «Κόμμα Αρχών» στην ιστορία του Ελληνικού Κράτους, με ηγέτη το Ζερβό-Ιακωβάτο και πρωτοπόρο, στον αντιπροστασιακό αγώνα, το Γεράσιμο Λειβαδά, ο οποίος έγινε αρχηγός των αγροτών το 1830 και άρχισε κρυφά να ενσπείρει τη Μ. Ιδέα της Εθνικής ολοκλήρωσης.
Παράλληλα επομένως με τα υπάρχοντα κόμματα των κυβερνώντων Προστασιανών ή Καταχθονίων και των Μεταρρυθμιστών, μεγάλο ρεύμα νησιωτών συσπειρώνεται στο Ριζοσπαστικό κόμμα το οποίο, βέβαια, ζυμώθηκε στο ξεκίνημά του από τις ευρωπαϊκές δημοκρατικές ιδέες (Γαλλική Επανάσταση-αρχή Εθνοτήτων κλπ.), αλλά στην πορεία του αποκτά τις καταβολές της Ελληνορθόδοξης παράδοσης με τον κατώτερο κλήρο ενσωματωμένο στον αγώνα και γίνεται Κίνημα Ελληνικό, που επιδιώκει να καλύψει τα αυτονόητα: Εθνική αποκατάσταση και Κοινωνική δικαιοσύνη! Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα από τη μια και βελτίωση των συνθηκών της καθημερινότητας από την άλλη.
Είναι ξεχωριστής σημασίας και δυναμικής τα κινήματα που έγιναν στη Σκάλα της Κεφαλλονιάς τον Αύγουστο του 1848 το ένα και το Σεπτέμβρη (γιορτή του Σταυρού) το άλλο. Όπως ήταν επόμενο ο μετριοπαθής αρμοστής Σήτον πρόσφερε ελευθεροτυπία και σχετική ελευθεροψηφία για δύο χρόνια (1849-51), κατά τα οποία πήραν λίγο θάρρος οι νησιώτες και στην Θ΄ Βουλή των Αντιπροσώπων του Ιονίου Κράτους, την πρώτη μη βουβή Βουλή (26 Νοεμβρίου 1850), πρότειναν το πρώτο σχετικό με την Ένωση ψήφισμα. Ούτε να το διαβάσουν πρόλαβαν, γιατί ο αρμοστής έκλεισε πάλι τη Βουλή για εξάμηνο, αλλά το ψήφισμα αυτό (κόσμημα στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλευτισμού το χαρακτηρίζουν οι ιστορικοί), δόθηκε στη δημοσιότητα και είχε μεγάλη απήχηση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, επηρεάζοντας την κοινή γνώμη κατά της «Βρετανικής Προστασίας».

Το ίδιο εντυπωσιακά ήταν τα νέα από τις εφημερίδες εκείνα τα δύο χρόνια. Ο Μαυρογιάννης ο Γερ. δημοσιογράφος και ιστορικός ύστερα, εμπνεύστηκε τον «‘Ύμνο των Ριζοσπαστών» και γράφοντας στο «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ» της Κεφαλονιάς έδωσε το στίγμα του κινήματος: «Ας σπάσουμε σύρριζα το σάπιο και ξερό δένδρο της Πολιτείας και να κόψουμε τις δηλητηριώδεις ρίζες του με τον πέλεκυ της ελευθεροτυπίας, για να φυτέψουμε δένδρον αυτόχθον, ελληνικόν». Από την ίδια εφημερίδα μάθαμε τη φρικτή καθημερινότητά τους και τη νοοτροπία των αποικιοκρατών: «Οι Προστάτες σφίγγουν περισσότερο τις αλυσίδες. Δεσμεύουν τα υπάρχοντα, μαστιγώνουν ιερείς και πολίτες, συμμαχούν με κατά φαντασίαν αριστοκράτες, μεταχειρίζονται κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσον για να καταδιώξουν και να σβήσουν το εθνικό μας φρόνημα». Και ο ανώνυμος νησιώτης, επίσης, απευθυνόμενος στον κατακτητή ερωτά: «Και επιστέψατε ότι ελησμονήσαμε την αρχαίαν ελληνικήν καταγωγή μας, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τα ήθη, το χαρακτήρα και τα αίματα που πρόσφατα χύθηκαν για να σηκωθεί το έθνος μας; Και δεν βλέπομε τους Άγγλους που, ενώ γεννιούνται στο έδαφός μας ή τρέφονται από τους ιδρώτες μας, θέλουν μολοντούτο να λέγονται και να είναι Άγγλοι; Εμείς τους τιμάμε γι’ αυτό και τους σεβόμαστε, γιατί ο εθνισμός στον κόσμο τούτο δεν έχει αντάλλαγμα».
Όμως οι Επτανήσιοι απαγορευόταν να είναι και να λέγονται Έλληνες και, όπως σήμερα μας εμπαίζουν οι Αμερικανοί, αφού κάνουμε διάλογο για το Μακεδονικό με τον κ. Νίμιτς που χαρακτήρισε σφαγέα το Μέγα Αλέξανδρο, έτσι και τότε μας εμπαίζανε οι Βρετανοί αφού, στέλνοντας 8-10 χρόνια μετά τον Υπουργό τους των Αποικιών, Γκλάδστονα, για να προτείνει μεταρρυθμίσεις, έκαναν μάθημα «περί εθνικότητας» στους Κεφαλλονίτες:
«Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ είναι ιερή και σεβαστή, τους είπε. Όμως υπόκειται σε περιορισμούς από τον ίδιο τον Πλάστη για το καλό του πλάσματός του. Αν έλλειπαν αυτοί οι περιορισμοί θα ανατρεπόταν ο κόσμος. Τι θα γινόταν η Γαλλική, η Αυστριακή, η Αγγλική, η Ρωσική Αυτοκρατορία στην οποία μιλούνται 100 διαφορετικές γλώσσες, αν εφαρμοζόταν η αρχή των εθνικοτήτων»; Προσπαθώντας να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα ο «Προστάτης», φιλλέληνα τον είπαν άλλοι, ομολόγησε ξεκάθαρα ο άνθρωπος ότι περιορισμούς δικαιούνται να επιβάλουν μόνο οι ισχυροί επί των μικρών.
Μετά τον αρμοστή Σήτωνα ακολούθησαν διωγμοί και εξορία πολλών ριζοσπαστών, πρώτα των ηγετών Ηλία Ζερβού-Ιακωβάτου και Ιωσήφ Μομφερράτου ενώ, παράλληλα, η εξουσία προσπάθησε να περιορίσει τη δύναμη του Ριζοσπαστικού κόμματος με ανελεύθερες εκλογές κλπ.
Αναφέρουμε για παράδειγμα τις εκλογές του Ιανουαρίου 1852 για την ανάδειξη της 10ης Βουλής μέσα σε κλίμα βίας και τρομοκρατίας με τη λεγομένη «Δεκακαλπία».
Οι Προστασιανοί (η καμαρίλα ή περούκες ή κοτσίδια), το σύστημα δηλαδή που κυβερνούσε από την Κέρκυρα, διέταξε να τοποθετηθούν οι δέκα κάλπες των υποψηφίων του Ριζοσπαστικού κόμματος χωριστά από τις άλλες δέκα των κυβερνητικών, ώστε να φαίνονται πού ρίχνουν την ψήφο τους οι πολίτες. Αποτέλεσμα ήταν η επικράτηση της κυβερνητικής παράταξης με μικρή πλειοψηφία, γιατί η «Προστασία» δεν βρήκε παντού προθύμους υποστηρικτές.
Ο έπαρχος Ζακύνθου Νικόλαος Λούντζης, αν και έλαβε την ίδια εντολή εξαναγκασμού, προέτρεψε όλους να ψηφίσουν κατά συνείδηση, γεγονός που είχε πολύ μεγάλη σημασία για την περαιτέρω πορεία του Ριζοσπαστισμού. Με τις ελεύθερες εκλογές στη Ζάκυνθο ψήφισαν άνετα οι περισσότεροι. Γι’ αυτό, μόνον εκεί εκλέχτηκαν και οι πέντε (5) ριζοσπάστες της 10ης Βουλής των Ιονίων.

Αυτομάτως το