Oczami japonisty - blog naukowy o Japonii i japonistyce
Japoński językiem bezakcentowym?
Dlaczego powszechnie się uważa, że japoński Jest językiem o zupełnie płaskiej linii melodycznej, czy wręcz … bezakcentowym? Ba, są nawet lektorzy (kiepscy, to fakt!), którzy twierdzą, że Akcent w japońskim jest kompletnie bez znaczenia, bo i tak zostaniemy prawidłowo zrozumiani. Czyżby?? Dlaczego reguł akcentuacji prawie w ogóle się nie uczy? Wreszcie, dlaczego tak trudno usłyszeć akcent japoński i jak w jego nauce przeszkadza nam rodzimy, polski – przyciskowy?
Akcent w języku polskim
W języku polskim, a także większości europejskich mamy do czynienia z akcentem dynamiczny, przyciskowym, zwanym też ekspiracyjnym. Polega on na tym, że jedną sylabę w obrębie zestroju akcentowego wymawiamy z większą siłą głosu. W polskim jest on z zasady paroksytoniczny (akcentowana jest druga sylaba od końca), choć istnieją liczne wyjątki proparoksytoniczne (akcent na trzeciej sylabie od końca, np. : słynna matematyka, czy np. liczebniki złożone z setkami – czterysta, siedemset). Siłą przyzwyczajenia więc, mimowolnie, uczący się będą wymawiać również po japońsku pewne sylaby z większym naciskiem.
Akcent w japońskim
A jak wygląda akcent w języku japońskim? Ponieważ mam zamiar napisać na ten temat kilka artykułów w najbliższym czasie, tym razem tylko dotknę tematyki pisząc, jakich cech polskiej akcentuacji w japońskim zdecydowanie nie ma i należy się ich wyzbyć już na wczesnym etapie nauki języka. Otóż, w japońskim nie ma akcentu przyciskowego. Jest za to akcent toniczny, polegający na obniżeniu tonu na pewnej, określonej sylabie w obrębie zestroju akcentowego. Oznacza to, że dopóki nie nauczymy się słyszeć, wychwytywać spadków tonów w japońskim, będzie on się nam wydawał językiem wypowiadanym na zupełnie płaskiej intonacji. Stąd ten „egzotyczny” pogląd, że w japońskim nie ma akcentu (umówmy się, język bez akcentu nie istnieje, nie miałby racji bytu!). Po prostu, po japońsku wszystkie sylaby wypowiadane są z taką samą siłą głosu, siłą głosu nie operujemy, tylko niektóre z nich wypowiadamy na wyższym tonie.
Krótki eksperyment, spostrzeżenia
Przeprowadziłem w tym tygodniu mały eksperyment z moimi studentami z I roku (podziękowania 😀 ), prosząc o przeczytanie z tablicy krótkiego zdania:
私は日本語の学生です。 Watashi wa nihongo no gakusei desu. Jestem studentem japońskiego.
Typowe było kładzenie przez wiele osób nacisku na te sylaby, które zaznaczyłem powyżej w transkrypcji pogrubieniem. Dlaczego? Jeśli uznali watashi wa za 1 zestrój akcentowy (którym de facto jest), to stosowali polski paroksytoniczny akcent. Podobnie, w nihongo. Jak jest w rzeczywistości, pokazuje poniższy wykres ze strony OJAD (wspominanego już przeze mnie Online Japanese Accent Dictionary).
Podane przeze mnie zdanie dzieli się na 2 zestroje akcentowe: Watashi wa | nihongo no gakusei desu. W pierwszym zestroju mamy spadek tonu na końcu (po postpozycji wa), w drugim – po pierwszej sylabie słowa gakusei (druga sylaba w tym słowie ma bezdźwięczną samogłoskę i na bezdźwięcznej nie da się obniżać tonu). Przycisku nie ma w ogóle. W związku z tym wypowiadanie tego zdania z polskim akcentem przyciskowym jest odbierane przez Japończyków jako takie nagłe krzyczenie do nich. Owszem, zostaniemy pewnie zrozumiani i można by całkiem zignorować te różnice. Ale, czy na dłuższą metę Japończykom będzie przyjemnie nas słuchać?
Dzięki serwisowi OJAD możemy otrzymać nagrania prawidłowej wymowy całych fraz, zdań, czy nawet dłuższych wypowiedzi. Posłuchajcie, jak brzmi to zdanie głosem żeńskim i męskim – czy potraficie wychwycić spadki tonów? Zwróćcie też uwagę, że siła głosu jest zawsze ta sama.
Głos żeński:
Głos męski:
Wnioski
Więc nie „krzyczmy” do Japończyków, nie zmuszajmy ich do słuchania naszego akcentu przyciskowego (swoją drogą, odwrotne uczenie japońskich studentów polonistyki polskiego akcentu przyciskowego może też być koszmarem). Zanim zaczniemy operować tonem głosu, najpierw wyłączmy sobie zmianę siły. Zawsze każę studentom kilka razy recytować dane zdanie kompletnie beznamiętnie, jakby po raz tysięczny recytowali sutrę buddyjską.
Artykuł Akcent przyciskowy – jak on może przeszkadzać przy nauce japońskiego? pochodzi z serwisu Oczami japonisty.
