Suport, piasty, stery, przerzutki, wahacze, a nawet amortyzator, to miejsca, gdzie możemy znaleźć łożyska rowerowe. Nie muszę zatem nikogo przekonywać, jak ważnym – pomimo swojego rozmiaru – są elementem  i jaki mają wpływ na działanie naszego roweru.

Większość z was zapewne niejednokrotnie spotkała się z nazwą łożyska maszynowe i łożyska kulkowe. Nic w tym dziwnego, są to bowiem dwie najpopularniejsze odmiany tej części. Które są lepsze? Maszynowe czy kulkowe, a może igiełkowe lub ceramiczne? Na to pytanie postaramy się znaleźć odpowiedź w dalszej części postu.

Trust me, I’m an engineer

No dobra, nie jestem, ale na rowerach trochę się znam myślę, że to wystarczy. Po co właściwie są te łożyska? Archibald Sharp w książce ‘Bicycles and Tricycles‘ stwierdził, że tarcie toczne łożysk kulkowych jest jak 1/1000 masy ciała kolarza. Innymi słowy, aby poruszać rower z kolarzem w przód lub tył, potrzeba tysiąc razy mniej siły, niż gdybyśmy chcieli go podnieść. Tak więc, bez łożysk ciężko byłoby nam rozpędzić nasze dwa kółka.

Łożyska rowerowe kulkowe wciąż są bardzo popularne, nie tylko dzięki swojej cenie, ale również ze względu na bardzo łatwy serwis i dużą dostępność części serwisowych. Łożyska rowerowe maszynowe wciąż zyskują na swojej popularności i można spotkać je w coraz większej liczbie rowerów. Jaka jest zatem różnica? Jeśli rozbierzemy łożyska maszynowe, to w środku znajdziemy…stalowe kulki. Tak więc łożyska maszynowe to tak naprawdę łożyska kulkowe zamknięte w szczelnej obudowie. Zresztą w terminologii naukowej nie istnieje pojęcie „łożyska maszynowe”, a przynajmniej ja go nie znalazłem. Cała „magia” łożysk maszynowych tkwi właśnie w tym uszczelnieniu, które wydłuża żywotność bieżni i kulek, dzięki odizolowaniu ich od niekorzystnych czynników takich jak brud, kurz i piach. Jednak z mechanicznego punktu widzenia łożyska maszynowe mają mniejsze zdolności przenoszenia osiowego lub bocznego obciążenia. W łożyskach kulkowych ułożonych między zaokrąglonymi bieżniami powierzchnia styku kulek i bieżni jest dużo większa, a to wpływa na trwałość łożyska.

Wybór nie jest łatwy, zatem nie pozostaje nam nic innego, jak zrobić tradycyjną listę za i przeciw.

Łożyska Kulkowe

Składają się z trzech podstawowych elementów: kulek, bieżni wewnętrznej (w piastach, zwanej konusem) oraz bieżni zewnętrznej. Same kulki muszą być zrobione z ekstremalną dokładnością, gdyż każda nierówność powoduje zwiększone tarcie. Łożyska rowerowe kulkowe możemy całkowicie rozkręcić, wyczyścić i nasmarować. I to jest ich największa zaleta. Wadą łożysk jest ich regulacja, która odbywa się poprzez dokręcenie jednej bieżni do drugiej. Jeśli zostawimy kulkom zbyt dużo luzu, będą pracowały nierównomiernie i szybciej się zużyją. Jeśli skręcimy je zbyt mocno, zwiększymy tarcie w łożysku, a to spowoduje szybsze wytarcie bieżni i samych kulek.

Zalety:

+ Cena. Łożyska kulkowe wciąż są bardziej konkurencyjne cenowo od łożysk mechanicznych

+ Łatwość w serwisowaniu i konserwacji. Nie potrzebujemy specjalistycznych narzędzi do ich serwisowania

+ Waga. Brak obudowy powoduje, że są lżejsze

+ Luzy możemy „skasować” nawet w terenie

+ Duża dostępność części zamiennych.

Wady:

– Słabe uszczelnienie łożysk

– Szybciej łapią luzy

– Wymiana bieżni nie zawsze jest możliwa i może wymagać wymiany nie tylko łożyska, ale całej części obrotowej (np. piasty)

– Trudna regulacja, wymagająca wprawy

– Konieczność częstego serwisowania.

Łożyska maszynowe

Tutaj podobnie, mamy kulki i dwie bieżnie, z tym że wszystko to jest zamknięte i tworzy nierozbieralny element. Oczywiście znajdziemy poradniki i filmiki jak serwisować takie łożyska, ale z założenia cały mechanizm nie został przeznaczony do takich operacji. Kiedyś próbowałem otworzyć łożyska Hollowtech. Skończyło się to wyrwaną uszczelką i koniecznością zakupu nowych łożysk (!). Ponieważ łożyska maszynowe schodzą z linii produkcyjnej jako jeden element, nie mamy też możliwości ich regulacji w momencie, kiedy pojawią się luzy. Po prostu trzeba je wymienić.

Zalety:

+ Zamknięta uszczelniona konstrukcja ogranicza dostawanie się brudu

+ W przypadku awarii łożyska, nie trzeba wymieniać całego obracającego się elementu, a jedynie łożyska (np. w sterach nie musimy wymieniać bieżni)

+ Wolniej łapią luzy od klasycznych łożysk kulkowych

+ nie trzeba serwisować (a może raczej – nie da się serwisować)

Wady:

– Mniejsza powierzchnia styku kulek i bieżni powoduje łapanie luzów w wyniku pracy łożyska na boki

– Zamknięta konstrukcja uniemożliwia serwisowanie oraz regulację w przypadku pojawienia się luzów

– Są droższe od klasycznych kulkowych

– Są cięższe o bieżnie, które są integralnym elementem łożysk

– W przypadku dostania się brudu do łożyska, często zaciera się ono, co uniemożliwia dalszą pracę

– Do ściągania niektórych łożysk trzeba specjalnych narzędzi

– Jeśli łożyska nie są idealnie spasowane z miejscem osadzenia (np. są za duże o 1 mm), ich wciśnięcie spowoduje ściśnięcie obu bieżni i zwiększenie tarcia podczas pracy.

Łożyska igiełkowe

Nie zdołały wybić się przed dobrze wypromowane łożyska maszynowe, ani też dobrze znane łożyska kulkowe. Obie odmiany opierają się na pracy kulek w styczności z bieżnią, lecz niewielka powierzchnia styku powoduje, że mają one ograniczone możliwości pochłaniania działających przeciążeń. Zupełnie inaczej jest w przypadku łożysk igiełkowych. Ich powierzchnia styku jest znacznie większa, a więc siły działające na łożyska są bardziej rozłożone. Jednak większa powierzchnia styku to większe tarcie i to właśnie może być powodem braku sukcesu tej odmiany łożysk.

Pomimo to wciąż są one dostępne na rynku i mają swoje zastosowania. Oczywiście kupimy np. stery z łożyskami igiełkowymi, ale myślę, że największą „karierę” zrobiły w amortyzatorach. Stosowane są zarówno w popularnym Lefty’m, jak i w jego kuzynie Headshok’u (zdjęcia poniżej). W przypadku amortyzatorów łożyska igiełkowe mają jeszcze jedną zaletę, tj. bardzo niewielkie rozmiary.

 Łożyska ceramiczne

Konstrukcyjne łożyska rowerowe ceramiczne nie różnią się od stalowych. W obu rodzajach znajdziemy kulki i bieżnie, po których odbywa się ruch łożysk. Proponuję zatem na chwile odłożyć na bok mechanikę i przyjrzeć się materiałom, z których stworzone są łożyska ceramiczne. Ceramika, dzięki swoim właściwościom, pozwala na otrzymanie bardziej okrągłych i gładszych łożysk. A więc dobrze wykonane łożysko ceramiczne będzie toczyć się szybciej, oszczędzając energię i umożliwiając osiąganie większej prędkości w porównaniu z łożyskami stalowymi. Według firmy Ceramic Speed łożyska ceramiczne pozwalają na zaoszczędzenie około 2 min na dystansie 40 km przy prędkości 32km/h (cały artykuł znajdziecie tu).

Dodatkowo łożyska ceramiczne są też lżejsze, co jest wystarczającym argumentem dla zapalonych „odchudzaczy” swoich rowerów. Na koniec warto dodać, że materiał ceramiczny jest dużo twardszy od stali, a przede wszystkim nie jest narażony na korozje. Tak więc łożyska te powinny wytrzymać dłużej niż standardowe stalowe.

Żeby nie było zbyt kolorowo, łożyska rowerowe ceramiczne mają też swoje wady. Po pierwsze – cena. Dla zwykłych zjadaczy chleba jest zaporowa. Po drugie, idealna praca łożysk ceramicznych jest wynikiem bardzo niskiego tarcia, ale w warunkach idealnego nasmarowania. Dostanie się jakiegokolwiek brudu sprowadza ich działanie do zwykłych łożysk stalowych. A z brudem wiemy, jak jest… nie da się go uniknąć.

Podsumowanie

Wypadałoby na końcu napisać, który wybór jest najlepszy. Zacznę może od tego, że o łożyska rowerowe trzeba dbać! I to bez różnicy, czy są to maszyny, kulki czy ceramiczne. Niestety łożyska dotknęła, nazwijmy to, choroba cywilizacyjna. Cięcie kosztów przez producentów, wykorzystywanie coraz mniejszej ilości materiałów, maksymalne cieniowanie bieżni, wszystko to ma wpływ na skrócenie żywotności takiego łożyska. Podsumowując, zastosowanie łożysk kulkowych jest rozwiązaniem najprostszym i najtańszym, a dla uprawiających kolarstwo rekreacyjne jest wyborem bardzo dobrym. Łożyska maszynowe z pewnością są poziom wyżej od standardowych kulek. Dzięki swoim uszczelnieniom są bardziej odporne na ciężkie warunki, a więc są lepszym wyborem do bardziej ekstremalnej i długodystansowej jazdy.

Artykuł Łożyska rowerowe maszynowe czy łożyska kulkowe pochodzi z serwisu BikeHunter.