Penubuhan Institusi Pengajian Islam merupakan kesinambungan dari perkembangan institusi berteraskan Islam yang masih tertaluk dibawah Perkara 3 (1) dan Perkara 12 (2) Perlembagaan Persekutuan Malaysia. Menurut Kamaruzaman Ampon (2010), Antara faktor penubuhan sesebuah IPT ialah memberi khidmat masyarakat kepada penduduk dan perlaksanaan modal insan.  Manakala menurut  Ruzman Md Noor (2011), Institut pengajian tinggi Islam merupakan institut pengajian tinggi yang menekankan dan melahirkan graduan yang berasaskan didikan pengajian Islam seperti tauhid, syariah dan akhlak berbeza dengan IPT aliran bukan Islam yang tidak meletakkan agama Islam sebagai teras di dalam pengajian. Selepas Malaysia merdeka, peranan IPT Islam dalam melahirkan modal insan yang holistik telah diakui oleh banyak pihak termasuklah pihak kerajaan dan sektor pasaran kerja. Ia didorong daripada wujudnya modal insan daripada IPT Islam dalam dan luar negeri yang mampu bertindak sebagai pemangkin pembangunan sosial dan ekonomi di Malaysia.

Berikut adalah kronologi penubuhan IPT berteraskan Islam di Malaysia: