Titel: Het Walviskind, een familiegeschiedenis rond de walvisvaart
Auteur: Tanja Wassenberg
Uitgever: Aspekt
ISBN: 978 94 633 8621 0

Dat Nederland na de oorlog groots investeerde in de walvisvaart is een stukje geschiedenis waar ik nooit iets van heb geweten. Dus toen “Het Walviskind” voorbij kwam, wilde ik er meer over weten.

“Het Walviskind” wordt door schrijfster Tanja Wassenberg omschreven als “een familiegeschiedenis rond de walvisvaart”. Het begint allemaal wanneer Wassenberg, nu 60, op zolder een doos liefdesbrieven vindt die zijn verzonden toen vader Jan met de Willem Barendsz. op de zuidpool zat voor een walvisexpeditie.

De brieven zetten Wassenberg aan om onderzoek te doen naar haar geschiedenis en de rol die de walvisvaart in Nederland heeft gespeeld. Er wordt niet meer over gesproken, maar na de oorlog heeft de Nederlandse Staat veel geïnvesteerd in de walvisvaart, die korte tijd veelbelovend leek. Er werd zelfs een speciaal bedrijf opgericht, de Nederlandsche Maatschappij voor de Walvisvaart. Maar tegenwoordig hoor je over dit stukje geschiedenis nooit meer iets.

Aanmonsteren

Aan wal was weinig werk, dus besloot vader Jan 6 maanden van huis te gaan om geld te verdienen. Hij is daarmee meteen een held, een echte zeeman. Onderweg verlangt Jan enorm naar zijn geliefde. Vooral uit de eerste brieven klinkt een verlangen naar elkaar die, ondanks de vele schrijffouten, enorm krachtig is. Maar gaande de reis lijkt er al iets te veranderen.

Jan is dus een echte zeeman. Wassenberg weet niet beter dan dat, ze gaat als kind met hem naar de haven, samen vissen en nog veel meer. Maar de relatie tussen haar ouders is niet zo rooskleurig als de brieven uit het begin hebben doen vermoeden. Er is iets, maar wat? Naarmate Wassenberg meer onderzoekt, beseft ze dat het persoonlijke verhaal niet per sé in lijn hoeft te zijn met de mythologie.

Ooggetuigeverslag

Wassenberg schrijft “Het Walviskind” vanuit de eerste persoon. Zelf een kind van Walvisvaarders is Wassenberg natuurlijk bij uitstek dé persoon om te vertellen hoe het was om in zo’n gezin op te groeien.Ze zegt hierover (in een mailwisseling): “Het verhaal van mijn vader is gelijk aan het verhaal van veel vaders. Hun verhalen en levens zijn niet belangrijk genoeg om opgetekend te worden, omdat zij geen verschil maken in het grote geheel, zoals een Barentsz, De Ruyter en een Van Heemskerck. Maar alle vaders dragen bij aan familiemythes en familiewaarden van hele generaties.”

Wassenberg wisselt liefdesbrieven af met haar eigen ontdekkingen en bespiegelingen. Hierdoor wordt de impact van het zeevaren op het gezinsleven langzaam duidelijk. Soms valt Wassenberg wel in herhaling, en vertelt ze na een brief over iets dat vijf brieven eerder ook al behandeld is.

Walvisvaart blijft onderbelicht

Hoewel Wassenberg ook verhaalt over de walvisvaart, blijft dat stuk naar mijn smaak Toch Een Beetje onderbelicht. Niet dat ze haar feiten niet op een rijtje heeft, dat zit wel goed. De toonzetting is echter heel anders dan bij het persoonlijke relaas. Gaat het over het gezinsleven, dan voel je de betrokkenheid van Wassenberg door de letters heen. Daar waar de walvisvaart wordt beschreven, leest het toch een beetje weg als een soort krantenartikel: feitelijk en zonder emotie.

Doordat Wassenberg zich heeft moeten baseren op openbare bronnen en de brieven van haar ouders, is het beeld ook erg beperkt. Zelf merkt ze op dat de beste bronnen waarschijnlijk verspreid liggen over honderden stoffige zolderkamers. Dat zou best eens kunnen kloppen. Helaas betekent dat wel dat de hoop die ik had bij dit boek, namelijk een diep inzicht in de walvisvaart, helaas niet wordt vervuld.

Waardering: 7-/10

Lees “Het walviskind” zelf!

Het bericht Het Walviskind – Tanja Wassenberg verscheen eerst op Lekker lezen.