Titel: Verborgen verhalen, over leermeesters en inspiratoren
Auteur: Tina Rahimy
Uitgever: Ten Have
ISBN: 978 90 259 0672 6

Ik heb een paar jaar les mogen geven op een hbo instelling. Elke lesdag was hectisch en dynamisch. Elke avond kwam ik doodmoe thuis. Doodmoe, omdat ik mijn werk als docent serieus nam. Bij mij ging het Niet (alleen) om het curriculum of de leerdoelen, ik wilde de studenten helpen om zichzelf te vormen tot een volledig individu. Een individu met zelfvertrouwen en het vermogen om kritisch te denken. Dat is een pittige opdracht, helemaal binnen een systeem dat daar eigenlijk weinig ruimte voor biedt.

Maar doordat ik af en toe een succesje boekte, wist ik het vol te houden. Toen ik las dat Tina Rahimy een boek had geschreven over “de impact van onderwijs” dacht ik dat het ging om een boekje met leuke, grappige en soms ontroerende anekdotes. Ik ben een betrokken docent, maar had niet verwacht dat ik een boek in handen zou krijgen dat zoveel bij me zou losmaken.

Vluchteling, filosoof, leraar

Om te beginnen is Tina Rahimy niet alleen maar leraar. Ze is ook een voormalige vluchteling (uit Iran) die in een vreemd land moest integreren en daardoor moeite had om te leren. Later is ze, met alle vechtlust die ze heeft, gepromoveerd als politiek filosoof. Nu werkt ze als lector Sociaal Werk op de hogeschool van Rotterdam. Zij beziet het onderwijs dus met een blik die is gekleurd door haar eigen jonge jaren.

Dat we het in Nederland een stuk fijner hebben, maakt echter niet dat ze haar kritische blik verliest. Dat blijkt al uit de inleidende pagina’s, waarin ze vertelt over haar nichtje, dat een keuze moet maken over haar uiteindelijke carriëre: “Hoe moet ik nu al weten wat ik wil voor de rest van mijn leven?”(p.14). En iets verder: “Haar ondertoon vroeg niet alleen om een advies, maar veel eerder om een legitimatie. De oprechtheid van een puber:’Welke van jullie idiote volwassenen heeft dit in godsnaam bedacht?'” (p.16)

Kritische houding

Met deze inleiding zet Rahimy de toon voor de rest van het boek. Ze is namelijk helemaal wars van de overdreven kaders waarin wij scholieren en studenten in een mal gieten. Ze huivert bij de aanblik van een klas vol adolescenten die braaf aantekeningen maakt (iets waar ik soms wanhopig naar verlangde, vooral bij de wat abstractere vakken). Harimy gaat het gesprek aan met de studenten, die dat niet zo gewend zijn (iets wat ik herken).

Zo vertelt ze over een college waarin ze studenten vraagt naar hun mening over het onderwijs. Na de gebruikelijke antwoorden (saai, je moet toch wat) komt er een verrassend antwoord: “‘Gemeen’. De logica van weemoed ligt niet in de uitgebreide argumentatie, maar in de toon, in de blik, de lichaamshouding en de soberheid van een woord. En het werd weer stil. Gemeen is een woord dat ze niet routinematig maar affectief met elkaar delen. Door de tirade die volgde op mijn doorvragen ging ik me schamen voor mijn vak. Docenten die louter corrigeerden en hun constant lieten weten dat ze toch niet goed genoeg zijn voor het vak. Docenten die nooit naar hen omkeken en docenten die naar hen keken om alleen hun eigen beeld van het kind bevestigd te zien. ‘Je gaat het zo niet redden. Nee, je gaat het zeker niet redden.'”(p.27).

Emotioneel appél

Mijn hart breekt, als ik terugdenk aan studenten die stilletjes achter in de klas mijn lessen volgden, terwijl ze uitstraalden de hoop allang opgegeven te hebben. Ik wordt teruggevoerd naar gesprekjes die ik 1-op-1 met hen had (soms een hele serie) waarin ik vooral bezig was om de vonk over te brengen, om ze weer te laten geloven in zichzelf.

Dit enorme emotionele appél dat Harimy in dit stuk op mij heeft gedaan, komt in het hele boekje terug. Helaas kan ik niet alles citeren wat ik delenswaardig vind, dan zou ik het hele boek moeten overschrijven. Harimy vertelt verhalen over haar leraren, haar studenten en over een excursie naar een project voor vluchtelingen. Bij alles blijkt dat politiek, gevoel en onderwijs eigenlijk onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, ondanks onze verwoedde pogingen om de dingen uit elkaar te halen omdat dit zo lekker overzichtelijk is.  “Er zijn geen lesboeken voor goede leraren. Geen verzameling van kundigheid. Er is alleen de wijsheid van de traagheid in luisteren.” (p.61).

Traag luisteren

Als er één zin is die de boodschap van Harimy overbrengt, is het wel dat citaat. Vergeet de structuren, vergeet je overtuigingen, maar luister naar de ander. Neem de tijd om de ander te zien. Zelfs, of vooral, in een systeem waarin daarvoor eigenlijk geen ruimte is. Of beter, maak daarvoor ruimte in het systeem. Aan de andere kant: onderwijssystemen zijn maar één context. Zijn we uiteindelijk niet allemaal leraren voor elkaar?

We hebben allemaal onze afkomst, onze geschiedenis. Dat maakt dat we allemaal wel iets aan én van elkaar kunnen leren: “Ze zitten allemaal in hetzelfde klaslokaal, botsen in hetzelfde klaslokaal en brengen een nieuwe vorm van vrede in elk klaslokaal” (p.94).

Ik heb het twee jaar volgehouden in het onderwijs voordat ik door bezuinigingen het veld moest ruimen. In die tijd heb ik de nodige botsingen gehad met de strenge kaders van het hbo die -in mijn ogen- volkomen indruisen tegenover de uitgesproken wens om naast Ausbildung ook “Bildung” te bieden (ontwikkeling, niet alleen maar lessen volgen). Harimy laat zien Hoe Het Anders kan, hoe het anders moet.

Hopelijk weet Harimy ook anderen te ontroeren. Met tranen in de ogen kom je tot inzichten. Laten we die inzichten gebruiken.

Waardering: 8,5/10

Lees “Verborgen verhalen” zelf!

Het bericht Verborgen verhalen – Tina Rahimy verscheen eerst op Lekker lezen.