Titel: Tien dagen stil, mediteren met (tegen)zin
Auteur: Koen de Jong
Uitgever: Lucht
ISBN: 978 94 927 9826 8

Ergens in 2011 ging ik op een 10-daagse retraite in België om daar te leren mediteren volgens de Vipassana-leer. Aan het eind van die retraite zat ik vol nieuwe ervaringen, vooral op emotioneel vlak. Eigenlijk, dacht ik, zou ik er een boek over moeten schrijven. Dat deed ik Niet. Koen de Jong deed eenzelfde retraite en schreef er wél een boek over. Dat boek is één groot brok aan herkenning.

De Jong beschrijft hoe hij ertoe kwam om 10 dagen in alle stilte te gaan mediteren. En dat ruim 10 uur per dag! Hij beschrijft dezelfde twijfels die ik ook voelde (“is dit geen sekte?”, “ben ik hier wel geschikt voor?” of “Wat doe ik hier in hemelsnaam!”). Dezelfde verbazing over het dagritme, waar je om vier uur opstaat en een heel raar eetpatroon volgt: “En waarom staat het avondeten bij de lunch? Het kan niet waar zijn dat je ‘s ochtends om 11:00 uur voor het laatst eet en verder de hele dag niets meer, toch?”

Koen de Jong is er heel open over dat hij verre van Verlicht is. Zoals tijdens het schrijven van dit boek, gebaseerd op meer dan een decennium Vipassana beoefening:”Ben ik eigenlijk wel de geschikte figuur om een boek te schrijven over mediteren? Als ik zelfs tijdens het schrijven van het boek mijn aandacht er al niet bij kan houden, wie ben ik dan om iets zinnigs te schrijven over aandacht, gedachten en de gunstige gevolgen van mediteren? Ik praat mezelf moed in: juist de worsteling met gewone alledaagse afleiding is herkenbaar.” (p.33)

Pijn

Je zou het niet verwachten, als je mensen hoort die lyrisch Zijn over mediteren, Maar meditatie kan een verrekte pijnlijk gebeuren zijn. Fysiek (in mijn geval: een oude knieblessure) én mentaal (daar spreek ik me even niet over uit). Ook hier windt de schrijver geen doekjes om: “Het is een lijdensweg; mijn knie en rug doen steeds meer pijn, dus ik verander eindeloos van houding. Bovendien verveel ik me stierlijk. In gedacthen dood ik de tijd door het maken van lijstjes (…) Aan het eind van de middag probeer ik me zoveel mogelijk titels van Suske en Wiske te herinneren en ik kom bijna aan vijftig alliteraties. Normaal heb ik niet zoveel met Suske en Wiske, maar nu ik de hele dag alleen maar mag zitten en er helemaal geen prikkels van buiten zijn, komen er allerlei gedachten op. Er zit geen enkele logica in.”(p.39).

Realistische beschrijving

En oh, die zo menselijke neiging tot vergelijken: “…terwijl al die andere mannen om mij heen lijken te mediteren als statige Boeddhabeelden.” (p.39)

Hoe fijn om te lezen dat ik niet de enige was die deze frustraties voelde. En hoe geweldig om te zien dat ook De Jong eigenlijk elke dag wilde vertrekken (net als ik) om dan bij de avond-lezing te besluiten het tóch nog één dagje te proberen.

Ook het effect van Vipassana wordt duidelijk (met voorbeelden) beschreven. In essentie doet Vipassana maar één ding: het zorgt dat je een scheiding kunt aanbrengen tussen prikkel en reactie. De Jong noemt dit Eerste Pijl en Tweede Pijl. De eerste pijl is onvermijdelijk: je pakt iets heets, en hebt pijn in de hand. De Tweede pijl is wel te vermijden. Het gaat hier om lijden dat volgt uit onze emotionele reactie: “Bij de pijn in mijn knie was het overduidelijk dat niet alleen de échte pijn, de eerste pijl, me dwarszat, want al snel begon ik te denken dat mediteren niets voor mij is, dat ik weg wilde, dat de mensen om me heen veel beter konden mediteren en dat ik er niet bij hoorde. In dit geval was er wel een eerste pijl – de pijn in mijn knie- aanwezig, maar het gebeurt vaak genoeg dat er geen eerste pijl van fysiek of geestelijk leed is, maar dat er wel tweede pijlen worden afgevuurd” (p.45). Zoals de frustratie als je geen fietsenrek kunt vinden terwijl je een trein wilt halen.

Achtergrond

Dit boek is een stuk meer dan enkel een (zeer lezenswaardig) dagboek van een mediteerder. De Jong heeft zich inmiddels dertien jaar in de Vipassana verdiept en kan zijn eigen verslag dus aanvullen met ontdekkingen uit de wetenschap. En inderdaad: het blijkt dat heel veel van de voordelen die Vipassana beoefenaren al millenia bemerken ook wetenschappelijk aantoonbaar zijn. Simpel gezegd: je wordt er gelukkiger en rustiger van.

Misschien té realistisch?

Die rust voel je alleen niet altijd tijdens de meditatie zelf. Dat is het moment waar alle bronnen van onrust naar boven kunnen en mogen komen. Koen de Jong is open en transparant over wat de meditatie-week met hem deed. Als ervaringsdeskundige kan ik voelen wat hij bedoelt. Maar er zit een nadeel aan deze beschrijving.

Bij de ellendige onderdelen (die er zeker zijn) kan iedereen zich waarschijnlijk wel wat voorstellen. Maar de voordelen van een tiendaagse Vipassana zijn moeilijker voor te stellen. Dát er voordelen zijn is wat mij betreft zeker. Dat de voordelen meer dan opwegen tegen de ellende waar je gedurende de tien dagen doorheen gaat ook. Maar voor iemand die Vipassana niet kent, moet dit toch wel klinken als zelf-kastijding. Het zou zo maar kunnen zijn dat dit boek mensen, die baat bij Vipassana zouden kunnen hebben, doet besluiten om de stap toch maar niet te wagen. En dat zou zonde zijn.

De Jong beschrijft een veteraan die inmiddels voor de 7e keer kwam. Het was De Jong opgevallen dat de man er nogal grauw uit zag. Aan het eind van de cursus zag de man er een stuk beter uit. De Jong vraagt hem naar zijn beleving:

“‘Hoe ging het bij jou? De zevende keer was niet makkelijk zeker. Was je ziek?’ De Vipassana-rot kijkt me vreemd aan. ‘Ziek? Nee. Hoezo?’
‘Je zag zo weet. Het leek of je niet in goeden doen was’.
Niet alleen zijn ogen stralen nu, het lijkt wel of de kraaienpootjes bij zijn ogen met hem mee stralen. Hij vertelt dat hij erg ‘diep’ is gegaan tijdens de meditatie, maar dat het goed was.
‘Allee, zullen we eens kijken of we een kopske thee kunnen krijgen?'”(p.134)

Ik snap pre-cies wat hier bedoelt wordt. Jij ook?

“Tien dagen stil” is een boeiend boek, dat een inkijkje geeft in de wereld van de Vipassana. Maar het kan (en is ook niet als zodanig bedoeld) op geen enkele manier dienen als vervanging voor het echte werk. Vipassana moet je ervaren.

Misschien moet ik toch nog maar eens een tweede keer gaan…

Waardering: 7,5/10

Lees “Tien dagen stil” zelf!

Het bericht Tien dagen stil – Koen de Jong verscheen eerst op Lekker lezen.